Gorputzeko ile
| Gorputzeko ile | |
|---|---|
 | |
| Xehetasunak | |
| Terminologia anatomikoa |
Gorputzeko ilea gizakiengan gorputzaren zatirik handiena estaltzen duen ile mota da; ile-zuntz mehe eta laburrez osatua dago, normalean 2 mm baino luzeagokoak ez direnak, gorputzeko azala ia erabat estaltzen du, esku-ahurrak, oinazpiak eta genitaletako mukosa izan ezik.
Hormonen eraginak ile terminal bihurtzea eragin dezake, fenomeno normala gizonengan eta medikuntzan hirtsutismo bezala katalogatua emakumeengan.
Ile androgenikoa edo gorputzeko ilea, giza gorputzaren azken ilea da, pubertaroan eta pubertaroaren ondoren hazten dena. Buruan hazten denarekin argi eta garbi bereizten da eta ez da hain agerikoa. Gorputzeko ilearen folikuluen ezaugarria bilgor guruinik ez izatea da. Gainera, ile-zuntz mehe eta laburrez osatuta dago, eta, oro har, ez dituzte 2 mm gainditzen.
Gorputzeko ilearen hazkundea gizabanakoaren androgenoen (gizonezko hormonen) mailarekin lotuta dago. Gizonek androgeno gehiago dituztenez, emakumeek baino ile gehiago izaten dituzte. Haurtzarotik aurrera, gorputz ileak giza gorputza erabat estaltzeko joera du, mukosak (ahoa, ezpainak...), belarrien atzealdea, esku-ahurrak eta oinazpiak izan ezik.
Ilearen dentsitatea (ile-folikuluak zentimetro karratu bakoitzeko) banako batetik bestera aldatzen da. Gorputzeko ile gutxi duten banakoei 'ilegabe' diote normalean. Arrazoi estetikoak eta kulturalak direla eta, emakumeek gorputzeko ilea kendu ohi dute (batez ere hanketan eta besoetan). Teknika horri depilazioa esaten zaio.
Garapena
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erregistratutako androgeno maila altuek, haurtzaroan hazten den ile fin eta ez oso ikusgaia, gorputzeko atal ezberdinetan "ile terminal" bihurtzea eragiten dute.
Ile-folikuluak androgenoei dagozkie, batez ere testosterona eta bere deribatuei. Gorputzeko hainbat eremuk gogorrago edo ahulagoan erreakzionatzen diete hormonei. Ilearen dentsitatea eta folikuluen lodiera handitu egiten da. Adibidez, eremu pubikoa androgenoekiko sentikorrena denez, ilerik lodiena han hazi ohi da lehenik. Hainbat faktore genetikok androgenoen mailak eta folikuluen sentikortasuna zehazten dituzte, eta horrek, azkenean, gorputzeko ilearen dentsitatea eta banaketa bereizten ditu banako bakoitzean.
Bi sexuetan kasurik nabarmenena ile pubikoa eta besapeko ilea dira. Hau, batzuetan, karaktere sexual sekundario bezala sailkatzen dugu. Bi sexuetan alde nabarmena dago ilearen banaketan eta kopuruan, eta gizonek askoz ere gorputz ile gehiago izateko joera dute. Horren barruan sartzen dira aurpegiko ilea, bularreko ilea, sabeleko ilea, hanketako eta besoetako ilea eta oinetako ilea. Emakumeek, bestalde, hanketan, besoetan eta oinetan baino ez dute ageriko ilerik.
Hala ere, medikuntzan hirtsutismo gisa katalogatutako fenomeno bat dago, non kaltetutako emakumeak gizonezkoen antzeko androgeno-maila duen eta, beraz, biloa duten ezaugarri maskulinoak dituzten eremuetan.
Gorputzeko ilea etniaren arabera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Gorputzeko ilea etnia batzuetan oso ugaria dela eta beste batzuetan urria eta are nulua ere zientifikoki egiaztatuta dago, hau arrazoi genetikoengatik eta NZ-27891 geneari dagozkionengatik, batzuetan kantitate handietan agertzen dena, beste batzuetan neurritsua, urria edo nulua. Lovainako Unibertsitateak eta Bartzelonako Unibertsitateak hainbat etniatako pertsona talde bati egindako ikerketa baten arabera, gorputzeko ilea oso ugaria da arraza zuriko pertsonetan (kaukasoarrak), eta ia hutsaren hurrengoa da Amerikako, Asiako (mongoloideak) eta Australiako aborigenetako pertsonetan (australoideak). Era berean, ikerketa berean nazionalitate askotako pertsonak bildu ziren, eta egiaztatu zen gorputz ile gehien dutenak Mediterraneoko arroko eta Eskandinaviako pertsonak direla, eta gutxien dutenak etnia mongolak, txinatarrak eta indiarrak. Baina ikerketa bera gizonengan zein emakumeengan egin zen, eta horren ondorioz, gizon europeo-amerikarrarengana iletsu bilakatzen den gene bera emakume berarengana ez da hain iletsu bilakatzen, europar emaukemeek testosterona minimoa ez izateko joera baitute.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q1435091