Lankide:Malentxo/Proba orria

1970eko hamarkadako mugimendu feminista

1970eko mugimendu feminista oso anitza izan zen, eta korronte ezberdinak indartu ziren hamarkadan zehar: feminismo liberala, feminismo sozialista eta feminismo erradikala. Hamarkada honetako feminismoak Bigarren Olatu delakoaren barnean kokatzen dira, nahiz eta autore batzuek korronte hauek Olatu ezberdinetan kokatzen dituzten. Hamarkada honetan feminismoek izan zuen bilakaera testuinguru bakoitzean gorpuzten ari ziren prozesu sozialen araberakoa izan zen, nork identifikatzen zuen zapalkuntza hori salatzeko lan egiten baitzuen. Era honetara, 1960eko hamarkadan garatu ziren mugimendu sozial ezberdinek modu zuzenean eragin zuten emakumeak jendarte mugimendu ezberdinetan parte-hartzea.

Sarrera

"Debekatzea debekaturik dago", 68ko maiatzaren lema ezaguna.

1970eko mugimendu feministan eragin zuzena izan zuten aurreko hamarkadan mundu mailan jazotako gertaera eta prozesu ezberdinek: Frantzia zein Mexikoko 1968ko Maiatzeko mugimendua, Pragako udaberria, Argentinako Cordobazoa eta Vietnameko gerraren aurkako mobilizazioak...

1960eko hamarkadako jendarte mugimenduak gerraosteko erregimenari, kapitalismoaren berregituratzeari eta Vietnam bezalako herrialdeetan egindako interbentzioei kritika egitera bideratu ziren. Paula Bach-ek egiten die, hain zuzen, aipatutako mugimendu ezberdin horiei erreferentzia:

"los procesos revolucionarios tanto en Oriente como en Occidente, nos referimos al Mayo Francés, al Otoño Caliente en Italia, a la Primavera de Praga en Checoslovaquia, a la revolución portuguesa, actuaron como un gran límite a las necesidades del capital de incrementar la tasa de plusvalía dado que estos procesos debieron ser desviados, esencialmente en el centro de Europa, mediante concesiones. Es importante remarcar que, contratendencialmente a estos resultados […], los procesos revolucionarios en el sur como por ejemplo los de Chile, Argentina y Uruguay fueron aplastados mediante dictaduras sangrientas" .

Honek, modu batean edo bestean, kapitalismoaren oinarri sendoenei (familia, monogamia eta heterosexualitatea) kritika egiteko testuingurua sortu zuen.

Ikuspegi feminista batetik erreparatuz, 68ko Maiatzean mobilizatu zen masa mixtoa bazen ere, aipatzekoa da mugimeduaren baitan buruzagi emakumeek euren fabriketan genero rolen inguruko lanketa bizia burutu zuten. 1970eko hamarkadan mugimendu feministan aritu ziren emakumeen artean asko militantzia esparru ezberdinetan aritutakoak ziren, besteak beste, alderdi komunistetan.

Aurrekariak

Estatubatuar sufragistak manifestazio batean, 1913ko otsaila.

Feminismoa mugimendu sozial gisara Ilustrazio garaian hasi zen gorpuzten, eta antolaketa horrek masan eragin zuzena izateak sufragisten borroka eragin zuen. Botoa eskuratzeak ahalbidetu zituen erreforma instituzional guztiek XX.mendean mugimendu feministak, eta era zehatzago batean esanda, sufragistek egindako aldarrikapenak asetu zituzten. Baina gertakari hau ez zen nahikoa izan. Denborak aurrera egin ahala, eskubide legalak lortuta, emakumeen artean aldarrikapen berriak eta bizitzaren esparru anitzen inguruan egiten hasi ziren, nor bere testuinguruaren araberako eraginek elikatuta. Mugimendu feminista, horrela, indartuz joan zen eta feminismoaren inguruan teorizatzen hasi ziren emakumeen ekarpenek bideratu zuten garaia eta lekuaren araberako feminismoaren korrontea. Esaterako, 1970eko mugimendu feministaren aurrekari gisara ditugu ondorengo bi autoreak: Simone de Beauvoir eta Betty Friedan.

Simone de Beauvoir

Simone de Beauvoir-ren Bigarren sexuak izandako eragina

Simone de Beauvoirren Bigarren Sexua liburua

Simone de Beauvoirrek 1948an idatzi zuen Bigarren Sexua liburua. Herrialde demokratikoetan emakumeek boto eskubidea lortzetik aldaketa handia suposatu zuen. Mugimendu feministaren birsortze prozesu bat eragin zuen, oinarri eta aldarrikapen berriekin.

Beuvoirrek emakumea, garaiko mendebaldeko testuinguruan definitua izan zen moduan, eraikuntza kultural bat da. Historian zehar emakumea gizonarekiko harremanaren arabera definitu da emazte, ama, alaba edota ahizpa gisara. Hortaz, emakumearen zeregin handiena, Beuvoirren esanetara, bere identitate propioa eraiki eta konkistatzea da, beti ere norbere irizpideen arabera. Emakumeei egotzi zaizkien ezaugarriak ez dira genetikaren arabera erabakiak izan, baizik eta emakumeak sozializatuak izan diren testuinguru kulturalaren arabera kodifikatuak izan dira. Emakume izanagatik jasaten zen zapalkuntza horren zergatia aztertzen hasi zen. "No se nace mujer, llega una a serlo" delako esaldia famatua txertatu zuen Bigarren Sexua liburuan. Beraz, sistema politiko eta kulturalek sortzen dituzten sexu ezberdinkeriei erreparatu zien.

Betty Friedan-en "Feminitatearen mistika"

NOW Women mugimenduko kide batzuk. Ezkerretik bigarrena Betty Friedan da.

Betty Friendan Amerikako Estatu Batuetako feminismoaren irudi nagusi bilakatu zen XX.mende erdialdean , eta modu horretara, NOW (National Organization of Women, 1966) erakunde feminista egikaritu zuen.

Autore honek emakumeen jasaten zuten zapalkuntza problematizatu zuen, Beauvoirrek egin zuen modu berean. Friedanek zioen emakumeen arazoa "izenik ez zuen arazoa" zela. Beraz, garaiko teoria eta jardun feminista arazo horri izena jartzera bideratu zen. Ildo berean, autore honek Feminitatearen mistika (1963) liburua argitaratu zuen. Bertan isladatu nahi izan zuen ideia nagusia honakoa zen: emakume estatubatuarrek euren buruarekikiko eta bizi-ereduarekiko zuten asegabetasuna . Gogobetetze eza horrek arazo pertsonalak eragiten zituen eta bere buruaren aurkako patologiak zituen ondoriotzat: antsietatea, depresioa, alkoholismoa.

Baina, Friedanek asegabetasun hori ez du modu isolatuan ulertzen. Ahatik, arazo hori arazo politiko moduan izendatu zuen, Feminitatearen mistika izena jarri ziona. Sufragismoaren eta II. Mundu Gerra bitartean emakumeak esfera publikoan parte-hartzearen aurkako erreakzio patriarkal gisara ulertu daiteke, hau da, gizonen mesederako emakumeak bete beharreko figuraren mitifikazioa. Honako oinarriak ditu: emakumearen identitatea ama edo emaztearen figurari loturik irudikatzen du, emakumearen garapen pertsonala ukatu eta gainerakoentzat soilik bizi direnen zoriontasun eza salatzen du.

Feminitatearen mistika liburuan, honako puntu nagusiak landu zituen: nahiz eta II. Mundu Gerra bitartean espazio publikoko enpleguetan esku-hartzea izan, jendartean (bai espazio publiko eta baita pribatuan ere) emakumeek ez dute gizonekiko posizio berdinik. Hori dela eta, feminismo ilustratuaren ondareari egiten dio erreferentzia, besteak beste arrazoiari, emakumearen gorputzaren inguruan gizonezkoek eratu duten rol mitifikatua eraisteko.

Testuinguratze teorikoa: joera nagusiak 1970eko hamarkadan.

1960-70 hamarkadetan garatzen joan ziren joera feministek autonomia hartu zuten, eta horrek ahalbidetu zuen feminismo ilustratuaren ideala neurri batean alboratu eta feminismo sozialistan kontzeptu berriak sartzea. Bi hamarkada hauetako mugimendu feminista bi ardatzen bueltan bildu zen. Alde batetik, "pertsonala politikoa denaren" ideiaren baitan, eta emakumeek esparru pribatuan zituzten arazoei erreparatu zitzaien. Bestetik, zapalkuntzaren erroaren bilaketaren analisia burutu zen, zeinean patriarkatu kontzeptuak berebiziko zerikusia zuen.
1970eko hamarkadan Estatu Batuetan eta Europan egun feminismo iraultzaile gisara ezagutzen dena garatu zen. Feminismoaren inguruko lanketa hau Bigarren Olatu delakoaren barruan kokatzen da. Olatu honen sorrera, esan bezala, Estatu Batuetan eta Europan garatu zen nagusiki, besteak beste, Hego Amerikako erregimen diktatorialek ekidin zutelako bertan garatzea.

Marko honetan, eta lekuan lekuko feminismo korronte ezberdinak kontuan hartuta, feminismoaren inguruko bi teorien artean kokatuko gara. Alde batetik, berdintasunaren feminismoa, Ilustrazio garaiko oinarriak dituena eta erreferentziatzat Simone de Beauvoirren Bigarren Sexua liburua duena. Torrealdaik dioen moduan, "el feminismo de la igualdad, tendrá en las premisas de la Ilustración el nacimiento de su tesis, en el concepto de que todas las estructuras de los sujetos son racionales e iguales. Es claro, que esta teoría se basa en raíces ilustradas, conjugando las polémicas éticas feministas en las implicaciones políticas. El objetivo es crear leyes universales" .

Eta bestetik, ezberdintasunaren feminismoa. Bigarren teoria feminista hori bere egiten zutenek sistema patriarkala eta androzentrikoa abolitzearen alde egiten zuten, jomuga moduan aldaketa kultural, politiko eta soziala izanik. Ildo honetan, emakume eta gizonezkoen arteko ezberdintasuna defendatzen du bigarren korronteak, eta ekonomikoki burujabea izatea borroka feministaren abiapuntu gisara kokatzen da.

1980ko hamarkadara bitartean Bigarren Olatuko mugimendu feminista hiru ikuspunturen inguruan eraiki zen: feminismo liberala, feminismo sozialista eta feminismo erradikala. Feminismoaren korronte bakoitzak bere zapalkuntzaren izaera argiago ikusi zuen heinean, bakoitzak bere lekua aurkitu zuen jendartearen barruan. Hala azaltzen da Pikara Magazineko artikulu honetan .

Feminismo liberala

Mary Wollstonecraft, 1797. XVIII.mendeko feminismo liberalaren ordezkarietako bat

Feminismo liberala teoria feminista ilustratuaren jatorrian kokatu daiteke . Ana de Miguelek dioen moduan, era honetara ezaugarritzen da: "definir la situación de las mujeres como una de desigualdad (y no de opresión o explotación) y por postular la reforma del sistema hasta lograr la igualdad entre los sexos". Beraz, emakumeen emantzipazioa sistema kapitalistaren baitan burututako erreforma ezberdinen bitartez lortuko zela ulertzen zuten. Elena Beltránek 60 eta 70eko hamarkadetako feministek feminismo ilustratuaren ildo beretsutik lerratzen ziren. Hau da, berdintasuna, askatasuna zein emakumearen autonomia moralaren defentsa egiten zuten, garai batean Mary Wollstronecraftek, sufragistek edota John Stuart Millek egin zuen bezala. Feminista liberalentzat erreferentzialtasun handieneko teorialaria Betty Friedan izan zen, aurretik aipatutako National Organization of Women (NOW) eta Feminitatearen mistika liburua.

Feminitatearen mistika liburuan Friedanek egindako lanketak zenbait kritika jaso zituen, eta horregatik izeneko La Segunda Fase (1981) bigarren liburu bat idatzi zuen. Bertan, emakumeen arazo berrien inguruan mintzatzen da; esaterako, esfera publikoko lanpostuetan finkatu arren, benetako berdintasuna ez lortzearen inguruan. Hori horrela, bere analisia jornada bikoitzean zentratu zen, hortik abiatuta emakumearen irudia "super-emakume" moduan eraiki zela. Beraz, Friedanek esfera pribatuan iraultza egiteko aldarrikapena egiten du, eta baita instituzio publiko guztietan aldaketak burutzekoa ere.

Bigarren liburu honetan egindako lanketak hurrengo hamarkadetako feminismo liberalaren bidea ireki zuen. Ikusgarri bilakatu zuen emakume eta gizonen artean espazio publiko eta pribatuetan estrukturalki eta sistematikoki gauzatzen den bereizketa. Hau dio Friedanek aldizkarietan emakume eta gizonek egiten duten lanaren inguruan.

"Hoy, la voz cantante en estas revistas, la llevan los hombres. Las mujeres se ocupan generalmente de las directrices recibidas, de redactar las diferentes secciones..., pero las directrices en sí, las que han creado el nuevo modelo del ama de casa, son producto de la mente masculina".

Naomi Wolf

Feminismo liberalaren antolakundeak

• National Organization for Women (NOW)
• National Women´s Political Caucus (NWPC)
• Women´s Equality Action League (WEAL)

Feminismo sozialista

Feminismo sozialista eta marxista teoria feministaren baitako korronte bat da. Emakumeekiko zapalkuntza sistema kapitalistaren eta patriarkalak bat egiteagatik gauzatu dela defendatzen dute. Patriarkatu eta kapitalismoaren arteko harremana gaitzesten dute. Emakumearen erabateko emantzipazioa ezin da lortu zapalkuntza modu guztiekin amaitu gabe. Beraz, emakumearen emantzipazioa ezin da sistema kapitalistaren markoaren baitan burutu. Ana de Miguelek dioen moduan, feminismoaren eta sozialismoaren edota marxismoaren planteamendu teorikoak bateratzean dago gakoa. Kapitalismoa abolitu eta sozialismoa emakumeen askapenerako bidetzat daukate, sistema kapitalista delako emakumeekiko zapalkuntza sustatzen duena, ezberdintasun ekonomiko, politiko, moral burges eta harreman sozial instrumentalak ezarriz.

Alexandra Kollontai

Ildo honetan, emakumeekiko zapalkuntzarekin amaitzeko genero berdintasunean oinarritutako kultura batek patriarkatua ordezkatzea ezinbestekoa da. Baina feminista marxistek ez zuten nahikoa ikusten patriarkatuari egindako kritika, eta horregatik, testuingurua ikuspuntu marxista batetik aztertzen hasi ziren. Hala ere, hauek ez ziren hori egiten lehenak izan, sexismoaren problematikari modu analitikoan eutsi zioten autoreak egon baitziren aurretik. Esaterako, Alexandra Kollontai eta Clara Zetkin. 1970eko feminista marxistek klase sozial ezberdinen arteko mailaketak sortutako arazoa generoen arteko arazora ere eraman zuen, zeinean emakumeek klase proletario zapalduaren rolaren barruan sartzen den eta gizonek burges zapaltzailearena. Emakumeak jendarte kapitalistetan kapitalaren eta klase dominatzailearen (gizon zuri burgesa) mesedetan jardutera bideratzen da.

Lidia Falcón

Lehen talde feminista sozialistak 1960ko hamarkada amaieran sortu ziren Ezkerra Berria eta NOW antolakunde feminista liberaletik. Aipatzekoa da feminismo erradikalaren eragin handia, klase sexualen kontzepzio, feminismoaren inguruko kontzientziazio praktika eta komunitarismoaren tradizio utopikoan. Torrealdaik dioen moduan, "como socialistas, no podían prescindir de los marcos teóricos del marxismo pero, como feministas, eran conscientes de que la teoría marxista era ciega al sexo".

Torrealdai proposatzen duen ideia horren testuinguruan kokatu daiteke Hartmanek sortutako metafora: "feminismo eta marxismoaren arteko zorigaiztoko ezkontza". Horregatik defendatzen du emakumeek jasandako zapalkuntza emakume izate hutsagatik gertatzen dela, eta horren atzean zapalkuntzarako sistema maskulino zehatz bat dago: patriarkatua. "Es una estructura de relaciones sociales de poder que tiene su base material en el capitalismo". Feminista sozialista ezberdinen arteko pentsamendu ezberdintasunak zapalkuntzarako bi sistema horien harremanaren ulerkera anitzetan oinarritzen ziren.

Espainiar estatuan Lidia Falcón erreferentzia bat da feminismo marxistaren baitan. Espainiako Alderdi Komunistako kidea izan zen.

Feminismo erradikala

Feminismo erradikalaren terminoari erreparatzea bereziki interesgarria da, erradikal hitzak RAE hiztegiaren arabera, "perteneciente o relativa a la raiz" esan nahi du, eta beraz, feminismo erradikalaren helburua zapalkuntza beraren errora joatean datza.

Feminismo erradikalaren abiapuntu moduan emakumeen aurkako zapalkuntza kokatzen da, eta hortik jendartea beraren funtzionamendua azaltzen zuten. Francesca Gargallok esan zuen moduan, "la diferencia sexual dejó de ser la marca de la desigualdad y se elaboró como la única posibilidad de concebir el mundo desde una perspectiva no patriarcal".

Beraz, ezkerreko mugimenduekiko independentzia bilaketak emakumeentzako espazioak eratzea eragin zuen. Era honetara azaltzen du Naia Torrealdaik:

"muchas mujeres que formaban parte de los movimientos de emancipación que surgieron [en los años sesenta], se sintieron profundamente decepcionados por el papel que desempeñaban en su seno y decidieron organizarse autónomamente. Así, la primera decisión del feminismo radical fue la separación de los varones, provocando esto la primera escisión dentro del feminismo radical, puesto que aunque todas coincidían en que era necesaria, no estaban de acuerdo en cuanto a su naturaleza y fin".

Feminismo erradikalaren marko teorikoan 1970ean argitaratu ziren bi liburu aipatzea funtsezkoa da: Kate Milleten Politika Sexuala eta Sulamith Firestoneren La dialéctica del sexo. Bi obra horietan 1970eko hamarkadako feminismoak analizatu zituen kontzeptuak kontzeptualizatu ziren: patriarkatu, genero eta kasta sexuala. Bi autore hauek egindako produkzio teorikoaz gainera, emakume mugimendu ezberdinetan rol aktiboa izan zuten . Teoria eta praktikaren arteko uztarketa hori aspektu nabarmena da feminista erradikalen artean. Kathleen Barryk idatzi zuen moduan, "la teoría feminista radical es el producto de una comunidad de feministas y surge de la interacción de teoría y praxis (...) Si bien hay diferencias entre nuestras diversas perspectivas teóricas, hay una cosa en la que todas estamos de acuerdo: el poder colectivo e individual del patriarcado (...) es el fundamento de la subordinación de las mujeres" .

Zentzu honetan, María Luisa Balaguer autoreak honakoa zehazten du feminismo erradikalaren ezaugarri garrantzitsu moduan: "el aspecto biolígico de la mujer y en su alcance como factor de diferenciación del hombre" .

Sexuen arteko ezberdintasun egoerak menpekotasun harreman batera darama. Puntu honetan ezinbestekoa da ezberdintasun biologikoa eta patriarkatua ezberdintzea. Balaguerrek (2005) aipatu zuen moduan, bere ustetan ezberdintasun biologikoa egon badago, baina patriarkatua garai historiko jakin batean sortu eta indarrean dagoen sistema politiko aldakorra da. Horregatik, Silvina Alvarezek feminismoak Ilustrazio garaitik egiten zituen aldarrikapen berdinekin jarraitzen duela defendatzen du, hau da, ezberdintasun egoerak gainditu eta aldarrikapen ezberdinak egiten: emakumeentzako eskubideak, burujabetza ekonomikoa, askatasun sexuala etab. .

Teoriari dagokionez, mugimendu feminista erradikalaren ekarpen garrantzitsuenak honakoak dira : alde batetik, autokontzientzia taldeak eta modu honetan esperientzia eta ahots ezberdinei balioa ematearen bitartez teoria feminista eraikitzea, eta bestetik, talde erradikalen aktibismoa. Aspektu praktiko horretan arreta jarriz, aipatzeko elementu garrantzitsuak dira berdintasunaren defentsa eta emakumeen arteko hierarkizazioari uko egitea.

Ana de Miguelek, feminista erradikalei sexualitatea eta familia egituratzen duten botere harremanak aztertzean teoria politiko feminista eraldatzeko meritua egozten die. Era honetara, aurretik esan bezala, feminista erradikalek honako lelo famatua.

Amaitzeko, hiru puntu hauetan laburbildu daitezke feminismo erradikalaren 3 ekarpen handienak:

1. Patriarkatuaren teorizazioa sistema politiko gisara
2. Botere-harremanen erreprodukzioa afera pribatuan
3. Emakumeen kontrako indarkeria sistema patriarkalaren sostenguaren puntu kritiko gisa

Erreferentziazko teorialariak eta liburuak

Atalaren hasieran aipatu bezala, 1970eko mugimendu feministan erreferentzialak izan ziren ondorengo bi teorialariak eta euren obrak.

- Kate Millet: Politika sexuala

Kate Millet

Kate Millete 1969an idatzitako Politika sexuala liburuak feminismo erradikalaren eta egungo mugimendu feministaren oinarrizko ideiak jaso zituen. Idazki hori bere doktore tesia izan zen, baina ondoren liburu moduan argitaratu zen. Lan honetan, ideia zentral bat jaso zuen: pertsonala dena politikoa ere bada. June Fernandez euskal feministak dioen bezala, "Milletten asmoa emakumeen kontrako diskriminazioak eta erasoak politizatzea zen. Hau da, indarkeria matxista ez dela isilpean pairatu beharreko arazo pribatua, egitura sozial jakin baten ondorioa baizik". Milletek sexualitatearen aspektu politikoari eman zion garrantzia, eta nola eragin eta baldintzatzen dituen patriarkatuak harreman sexualak. Guzti hau D. H. Lawrence, Henry Miller eta Normal Mailerren nobelak analizatuz egin zuen. Eleberrigile hauen sexismo eta heterosexismoa kritikatu zituen.

Gainera, Miletek uko egiten zio genero-rolak eta patriarkatua modu naturalean sortutakoa zela onartzeari. Berak zioen moduan, patriarkatua historikoki eta kulturalki eraiki dago, eta jaiotzetik ez dago modu naturalean gizon eta emakumeen artean dagoen ezberdintasunik. Testuinguruan berak sortzen ditu bien arteko desberdintasunak. Familia da patriarkatuaren sostengu handiena, liburuan dioen moduan, «Patriarkatua familia-egituren gainean eraikita dago. Familia gizartearen ispilua da; patriarkatuaren multzoaren barruan dagoen unitate patriarkal bat, alegia».

Familia hori maitasunaren ideiaren inguruan eraiki da, eta Milletek maitasunaren kontzepzioari buelta bat eman zion. Maitasun erromantikoa patriarkatuak sortutako zapalkuntza sistema moduan kalifikatzen du, gizonezkoek emakumeak menpean izateko erabiltzen duten arma. Honela dio Milletek: "Maitasuna emakumeen opioa da, masena erlijioa den bezala. Gu [emakumeok] maitatzera dedikatu garen bitartean, gizonak gobernatzen aritu dira. Akaso maitasuna, bere horretan, ez da txarra izango, baina bai andreak limurtzeko eta menpeko egiteko erabili denean. Gizaki askeen artean beste gauza bat da".

Politika sexualari buruz, berriz, horrela mintzo zen: "Sexua politikaz blaituta dagoen giza kategoria da. Gaur egun hautemanezina den arren, sexu nagusitasuna da, agian, gure kulturan errotuen dagoen ideologia. Boterearen elementu oinarrizkoena islatzen duelako".

- Sulamith Firestone: La dialéctica del sexo

Liburu hau Sulamith Firestoneren lehen obra izan zen eta 25 urte zituela argitaratu zen. Firestonek Sigmund Freud, Wilhelm Reich, Karl Marx, Frederick Engels eta Simone de Beauvoirren ideiak sintetizatu zituen politikaren teoria feminista erradikala eraikitzeko bidean.

Firestonek honakoa argudiatu zuen: jendarte modernoak ezingo du benetako genero berdintasuna lortu emakumeen ezaugarri biologikoak bere genero identitatetik ezabatzen diren arte. Firestoneren ustez, Freud eta Marxek "sexu-klasea" alboratu zuten, berak aspektu biologikoak tarteko gizonezkoek emakumeekiko zapalkuntza gisara izendatzen zuena. Generoen arteko ezberdintasunak emakumeei inposatzen zaizkien egitura sozial patriarkaletan sortzen dira. Berak zioen moduan, haurdunaldiak, erditzeak eta haurren heziketak sortutako desabantaila fisiko, sozial eta psikologikoak.

Zentzu honetan, Firestonek klase sexual horren abolizioa lortu ahal izateko, emakumeek euren erreprodukzio gaitasunen kontrola hartzea ezinbestekoa da. Hori dela eta, klase sexuales iraultza gertatzea ezinbestekoa da:

"para garantizar la eliminación de las clases sexuales, es necesario que la clase oprimida (las mujeres) se rebele y tome el control de la función reproductiva: … por esto el objetivo final de la revolución feminista debe ser distinto del objetivo del primer movimiento feminista: no exclusivamente la eliminación del privilegio masculino, sino de la misma distinción entre los sexos; las diferencias genitales entre seres humanos no tendrán ya ninguna importancia".

Beraz, emakumeak euren erreprodukzio baliabideak kontrolatzeko iraultzea garrantzitsua da. Iraulta hau, ordea, proletargoaren iraultzaren modu paraleloan garatu behar da. Egun, teknikoki posible da, esaterako, antikontzepzio pildorarekin. Materialismo historiko berri baten existentzia azpimarratzen du: "aquella concepción del curso histórico que busca la causa última y la gran fuerza motriz de todos los acontecimientos en la dialéctica del sexo: en la división de la sociedad en dos clases biológicas diferenciadas con fines reproductivos, y en los conflictos de dichas clases entre sí; en las variaciones habidas en los sistemas de matrimonio, reproducción y educación de los hijos creadas por dichos conflictos; en desarrollo combinado de otras clases físicamente diferenciadas (castas); en la prístina división del trabajo basada en el sexo, que evolucionó hacia un sistema (económico, cultural) de clases”.

Bere ustetan, haurdunaldia eta erditzea "basati" moduan kalifikatzen zituen, eta familia nuklearra emakumeen opresiorako iturri klabe moduan. Kontrazepzioa, in vitro ugaltzea eta beste zenbait aurrerapen teknologikoren bitartez sexua haurdunalditik eta haurren heziketatik aldentzea lortu zen, eta beraz, emakumeen sexualitatean askapen puntu bat lortzea. Berak etorkizunera begira honako aurreikuspenak egin zituen: etorkizunean jendea modu boluntarioan elkartuko da haurrak hezteko, emakume eta gizonen harreman iraunkorrak izan gabe eta haur horiek bikote baten jabetza direla ukatuz.

Firestonek Marcuseren ideiak jarraituz, familia intzestuaren tabuaren kausa gisara identifikatzen du. Hau da, haurrak haurtzarotik pertzibitzen duen errepresio sexualaren benetako jatorria. Zentzu honetan, familia biologikoa ezabatzea nahikoa da intzestuaen tabua ezabatzeko. Beraz, jendartean era honetan plazeraren printzipioa nagusituko litzateke. Firestoneren ustez, paralelismo bat dago haurtzaroaren eta feminitatearen mitoen artean. Haurtzaroa ere eraikuntza kultural bat da, eta emakumearen emantzipazioa gertatu behar den modu berean, haurren sexualitatearen emantzipazioa ere gertatu behar da. Behin intzestuaren tabua desagertuta,

"si el niño escogiera la relación sexual con los adultos, aun en el caso de que escogiera a su propia madre genética, no existirían razones a priori para que ésta rechazara sus insinuaciones sexuales (...). Las relaciones con los niños incluirían la cantidad de sexualidad genital de que el niño fuera capaz (...) Los tabús sexuales adulto/niño y homosexualidad desaparecerían, así como la amistad no sexual. Toda relación estrecha incluiría la relación física (pp. 299-301)".

Feminismo erradikalaren antolakundeak

• New York Radical Women
• Redstockings, New York Radical Feminists

Oinarri politikoak eta aldarrikapenak

1970eko feminismoen hiru oinarriak

Aipatu moduan, 1970eko hamarkadan ez zen feminismoaren ildo bakarra garatu, testuinguruaren araberako feminismoak sortu zirelako. Hala ere, ondorengo hiru ideiak izendatu daitezke hamarkada honetako mugimendu feministen oinarri amankomun gisara. Hiru kontzeptuak modu intersekzionalean ulertu behar dira, bata ez dagoelako bestearengandik aldenduta.

-Patriarkatua

Patriarkatuak, bere zentzu literarioan, aiten gobernua esan nahi du. Historikoki familiako gizon nagusienak botere osoa duen antolamendu sozialari izena emateko erabili izan da, eta bere ondasunaren parte ziren seme-alabak, emaztea, esklabuak eta ondasun materialak. Familia da, beraz, patriarkatua antolatzeko oinarrizko instituzioetako bat. María Milagros autoreak familia loturak, heterosexualitatea eta kontratu sexuala patriarkatuaren baitako oinarrizko egitura gisara zehazten ditu. Heterosexualitateak, instituzio moduan ulertuta, sistema patriarkalaren jarraipenerako ezinbestekoa da. Honek dakarren maskulinitate eta feminitatearen eraikuntzarekin kategoria antagonikoak eraikitzen dira, eta horren bueltan eraikitzen dira gizon eta emakumeen arteko botere-harremanak. Patriarkatu modernoa burgesiaren mesedetara eraiki da, boterearen nozioari buelta eman eta hitzarmen sozialaren bitartez.

Estatu Modernoen garapenarekin batera, familiaren barnean gizonezkoak zuen boterea Estatuari pasatzen zaio, eta legea eta ekonomiaren bitartez gizonezkoen nagusitasuna bermatzen jarraitzen du, emaztea gizonezkoaren menpean mantenduz eta subjektu politiko gisara garatzea ekidinez. Zentzu honetan, Kate Milletek, feminismo erradikalaren ikuspuntutik, sexualitatea ezarri zuen patriarkatuaren jarraipenerako baliabide gisara. Era honetan harreman sexualak harreman politiko bilakatzen dira, eta horien bitartez gizonezkoek emakumeak menpeak mantentzen dituzte. Ildo berean, Sulamith Firestonek emakumeen erreprodukziorako gaitasuna jartzen du emakumeen aurkako zapalkuntzaren oinarrian.

Feminismo marxistaren baitan, Heidi Hartmannek sistema dualen teoria defendatzen du, patriarkatua honela definituz: “como un conjunto de relaciones sociales entre los hombres que tienen una base material, y aunque son jerárquicas, crean o establecen interdependencia y solidaridad entre ellos que los capacitan para dominar a las mujeres”.

Beraz, ez da sistema bera bakarrik emakumeak zapaltzen dituena, sistema horren barruan kokatzen diren gizonak ere badira zapaltzaileak. Emakumearen sexualitatearen mugapena eta ezkontza heterosexualak emakumearen lan indarra kontrolatzeko patriarkatuaren oinarrizko elementuak dira; eta familiak ez ezik, jendarteko egitura ezberdinek ere ahalbidetzen dute.

Laburbilduz, "en términos generales el patriarcado puede definirse como un sistema de relaciones sociales sexo–politicas basadas en diferentes instituciones públicas y privadas y en la solidaridad interclases e intragénero instaurado por los varones, quienes como grupo social y en forma individual y colectiva, oprimen a las mujeres también en forma individual y colectiva y se apropian de su fuerza productiva y reproductiva, de sus cuerpos y sus productos, ya sea con medios pacíficos o mediante el uso de la violencia".

- Kasta sexuala

Klase sozialen nozioari eutsita, jendartea bi klase sozial edo klase sexualetan bereizten zela defendatzen zuten: gizonak eta emakumeak. Zentzu honetan, patriarkatuak klase sozial ekonomikoen arteko botere-harremanak sortzen zituen modu berean, klase sexualen arteko zapalkuntza estrukturala ere eragiten du: "la base de esta opresión de la clase se las mujeres se encuentra en la apropiación y el control de su capacidad reproductiva, por parte de la clase sexual dominante de los varones". Beste hitz batzuetan esanda, emakumeen erreprodukziorako gaitasunak, modu honetan, ekonomiaren araberako klase sozialekiko paraleloan klase ezberdinak sortzen ditu sexuan oinarrituta.

Zapalkuntza egoera horri eman dakiokeen soluzio politiko posible moduan honakoa proposatzen du Kate Milletek: "El profundo cambio social que implica una revolución sexual atañe sobre todo a la toma de conciencia, así como a la exposición y eliminación de ciertas realidades, tanto sociales como psicológicas, subyacentes a las estructuras políticas y culturales. Supone pues, una revolución cultural que, si bien ha de llevar consigo esa reestructuración política y económica a la que suele aplicarse el término revolución, tiene que trascender necesariamente, dicho objetivo". Beraz, Milletek proposatzen duenaren ondotik, iraultza sexual hori iraultza kulturalarekin batera gertatu behar da.

- Generoa

Genero ikasketen abiapuntu gisara Simone de Beauvoirrek Bigarren Sexua liburuaren argitaratzea jarri daiteke. Honek sexua eta generoaren arteko ezberdinketan jarri zuen fokoa. Emakume eta gizonen eraikuntza eraikuntza kultural baten ondorioa dira, eta ez dauka jatorri biologikorik. Bertatik dator, "no se nace mujer, una llega a serlo".

Feminismoaren historian bi korronte nagusi egon dira generoaren inguruan: determinismo biologikoa eta konstruktibismo soziala. Lehenak generoaren inguruko ezberdintasunean oinarritzen da, feminitateak berdintasun status bat lortzearen alde eginez. Bigarrenak, aldiz, generoaren ezberdintasuna ukatu egiten du, genero ezberdinketa egiteak emakumearen askapenerako bidea ez dela defendatuz. Izan ere, generoa sozialki eraikitako kategoria moduan, ez du oinarri biologikorik.

Gayle Rubin

Sexu-genero sistemak jendarte baten baitan emakume eta gizonen arteko harreman ezarriei erreferentzia egiteko erabiltzen da. Finean, emakume eta gizonentzako egoera sozial ezberdinak definitzen dituen botere sistema baten barruan garatzen diren harremanak azaltzen ditu, beti ere sozialki sexu-genero kategoria bakoitzari bere posizioari jarraiki sozialki ezarri zaion rol eta funtzioak kontuan hartuz. Egungo mendebaldeko kulturak sexu-genero sistema bati eutsirik aurkitu daitezke, eta horrek sortarazten du emakume eta gizonen arteko harreman ez-parekoa. Sexu-genero sistema kontzeptua mendebaldeko feminista anglofonoek sortu zuten 1970eko hamarkadan. Gayle Rubinek 1975ean honela definitu zuen kontzeptua: "el sistema de relaciones sociales que transforma la sexualidad biológica en productos de actividad humana y en el que se encuentras las resultantes necesidades sexuales históricamente específicas".

Sistema dual hau bikote binarioez osatzen da, natura/kultura. Sexua biologiarekin (hormonak, geneak, nerbio sistema, morfologia) harremantzen da eta generoa kulturarekin (psikologia, soziologia). Horrela, sexu-genero sistemaren baitan generoa sozialki eraikitzen da eta sexua biologikoki determinatuta geratzen da.

Feminismo materialistaren baitan Lidia Falconek emakumeak klase sozial eta ekonomikotzat hartzen ditu, aitak eta senarrak emakumearen gorputzaren gaitasun produktibo eta erreproduktiboen gaineko kontrolatzen dituelarik. Ildo beretik, Christine Delphyk harreman produktibo baten existentzia identifikatzen du emakume eta gizonaren artean egungo familia nuklearraren baitan. Honela, bietako baten (gizona) produkzioa merkatuaren funtzionamenduaren baitan sartzen da, eta bestea (emakumea) menderatua geratzen da, berak burutzen duen produkzioa merkatuaren zirkuituan sartzen ez denez, ikusezi bilakatzen da. Hor dago, espazio pribatu eta publikoaren arteko mailaketa, eta espazio bakoitzean kokatzen den figura bakoitzari sozialki ematen zaion balioa. Oro har, historikoki ezkontza eta etxeko lan doakoak emateagatik, emakumeek generoaren araberako klase sozial bera partekatu dute.

Euskal Herriko Mugimendu Feminista 1970eko hamarkadan

XX. mende amaierako feminismoaren lehen zantzuak Baionan kokatu behar direla, 1976an. Pixka bat geroago sortu eta enbataka hedatzen hasi zen mugimendua Hegoaldean, batez ere emakume gazte eta langileen artean (Zabala, 2008:27). 1977an, 3.000 emakume inguru bildu ginen Leioako campusean egin ziren Euskal Herri mailako I. Jardunaldi Feministetan. Hurrengo urteetan Bilboko kaleak hartu zituen abortatzeko eskubidearen leloaren oihartzunak Euskal Herritik kanpora ere zabaldu ziren.

Euskal Herriko Emakumeen Lehen Topaketak

1977ko abenduan egin ziren lehen topaketak, Euskal Herriko Unibertsitatean, Leioan, Emakumeari buruzko I. Jardunaldiak egin ziren, Euskadiko talde feministek antolatuta. 3.000 emakumek parte-hartu zuten. Hori dela eta, taldea egonkortu zen. Adierazpen-askatasuna bereizgarri zuen topaketan, abenduaren lau egunetan (8-11), zapalketa patriarkala aztertu zen eta edukiz eztabaidatu ziren sexualitatea, patriarkatua eta lana. Jardunaldiak 11n bukatzea xedatu zen. Orduan alternatibak jorratu ziren.

Nazioarteko Ikuspuntua

Italia

Carla Lonzi

Carla Lonzi Italiako mugimendu feministako kide erreferentziala da. Elvira Banotti eta Carla Accardirekin batera Erroman 1970ean Rivolta Femminile taldea sortu zuen. Taldeari oso loturik, Editorial Scritti di Rivolta Femminile sortu zuten, eta honek ahalbidetu zuen taldearen testuak argitaratu eta zabaldu ahal izatea. Testu horiek aleman eta gaztelerara itzutzeak nazioartean ikusgarritasuna eman zion Lonziri, eta baita Rivolta Femminile taldeari.

1978an abortua legalizatu zen.

Frantzia

Frantzian 1968ko Maiatzeko mugimendua oso indartsua izan zen, eta jendarteko sektore ezberdin asko mobilizatu zituen. Prozesu honen ondorio moduan ikusi daiteke 1970eko hamarkadan bertan mugimendu feminista ere indartsua izatea. 1970.urtean Emakumeen Askapenerako Mugimendua (MLF) sortu zen, eta 1973an abortatzeko eskubidearen aldeko mugimendua. Abortuaren aldeko mugimenduak aurrekariak izan zituen. Izan ere, 1971.urtean 343 emakumek modu klandestinoan abortatu izana deklaratu zuten, eta abortuaren legalizazioa exijitu zuten praktika segurua izan zedin. 1975.urtean abortoaren legalizazioa gertatu zela eta, mugimendu hau disolbatu egin zen.

Estatu Batuak

Feminismo erradikalaren atalean aipatu bezala, 1967an New York Radical Women (NYRW) kolektiboa sortu zen. Partaideak talde politiko ezberdinetako kideak ziren, beltzen eskubideen alde zein Vietnameko gerraren aurkako manifestaldi jendetsuetan parte hartu zuten. Fundatzaileen artean honakoak nabarmendu daitezke: Pam Allem, Carol Hanisch, Rose Morgan, Sarachild Kathie y Shulamith Firestone, Ros Baxandall, Patricia Mainardi, Ellen Willis, Kathie Sarachild eta Irene Peslikis, besteak beste.

Emakumearen askapenerako manifestazioa. Washington, 1970

1969ean lehen aldiz berriz interpretatu eta antolatu zituzten autokontzientziazio talde feministak. Bertatik euren proposamen indartsuak proposatu zituzten: “Estamos cansadas de participar en las revoluciones de los otros. Ahora trabajamos para nosotras”. Deklarazio hauen ondorioz, euren lehentasunen ordena berregiten hasi ziren. Lehenik, euren deklarazioak emakumeen aurkako zapalkuntzan zentratu zituzten. Bigarrenik, ezker politikoko gizonezkoen helburuetatik aldendu ziren. Aldentze horrek polemika handia sortu zuen, eta Firestonek, Ikasle Mugimenduaren (Student Movilization Committee) ordezkari gisara, modu honetan kritikatu zuen sexismoa: "nuestra presentación comenzó con la lectura de un documento a favor del movimiento de las mujeres".

Aipatutako talde horretatik, euren manifestazio kulturalagatik ezagun bilakatu ziren zenbait kolektibo berri sortu ziren. Euretako askok Ezker Berriaren eta feminismo erradikalaren bidea jarraitu zuten eta euren izaera zabaltzea erabaki zuten, emakumeen mugimendu autonomo baten defentsa eginez.

1969an honako lemapean “Somos brujas, somos mujeres. Somos liberación. Somos nosotras”, WITCH (Women´s Internacional Terrorist Conspiracy from Hell) taldea aurkeztu zen. NYRW taldetik eratorritako sektore bat zen eta sorginak goraipatzen zituzten, “fueron mujeres sin miedo de existir, de ser valientes, agresivas, inteligentes, inconformes, curiosas, independientes, liberadas sexualmente y revolucionarias”. Euren Manifestuan, WITCH taldeak euren burua horrela definitu zuten: “combatientes y guerrilleras contra la opresión femenina”.

Argentina

1970eko hamarkadan zehar, Argentinan emakume talde ugari sortu ziren, denak emakumearen zapalkuntzaren kontra eta generoaren arteko harremanak aldatzeko asmoz. 1970etik 1976ra bitartean Unión Feminista Argentina (UFA) indar handiarekin egon zen funtzionatzen. Erdialdean kide asko galtzen hasi zen.

Euren ezaugarri nagusitzat kontzientziazio taldeak izan ziren. Neologismo hori asmatu zuten ezkerreko mugimenduak erabiltzen zuen kontzientzia terminotik aldentzeko. Talde feministetan hausnarketa pertsonaletik abiatu beharreko kontutzat hartzen zuten, ondoren esparru politikora bideratzeko. Euretako batek zioen moduan, “Hermana: ama de casa, estudiante, obrera, empleada, profesional. NO ESTAS SOLA. Tus problemas no son individuales: son parte de la opresión de la mujer (...)".

Eragin handia izan zuen beste taldeetako bat Movimiento de Liberación Femenina (MLF) izan zen. Euren lidertzat zegoenak, Madia Elena Oddone, izan zuen ikusgarritasun publikoagatik, eztabaida ugari egon ziren marko feministan pertsona bakarrak hartu zezakeen lidergoagatik eta funtzionamendu estrategiengatik. MLF taldeak euren hitzetan erabiltzen zuten kutsu erradikalak Persona aldizkarira eraman zituen euren hitzak 1973 eta 1075 bitartean.

Urte horietan ondorengo antolakundeek ere izan zuten ikusgarritasuna. Ondorengo taldeek 1975eko Emakumearen Nazioarteko Urtearen testuinguruaren harira jardun zuten.

• Nueva Mujer (orientazio marxista)
• Movimiento Feminista Popular (MOFEP)
• Centro de Estudios Sociales de la Mujer Argentina (CESMA)
• Asociación para la Liberación de la Mujer Argentina (ALMA)
• Agrupación de Mujeres Socialistas (AMS)
• Frente de Lucha por la Mujer (FLM)

1975etik aurrera,

• Agrupación de Mujeres Argentinas (AMA)
• Asociación de Mujeres Alfonsina Storni (AMAS)
• Asociación Juana Manso y la Unión de Mujeres Socialistas (UMS)
• Centro de Estudios de la Mujer (CEM)
• Organización Feminista Argentina (OFA)
• Asociación de Trabajo y Estudios de la Mujer “25 de noviembre” (ATEM)

Zerrendatutako talde feminista horien izenak ikustea interesgarria da hamarkada horretan Argentinako testuinguruan feminismoak lantzen zituen gaiak zein ziren ikusteko: askapen sexuala, jaiotza-tasa kontrolerako eskubidea, ama izatearekiko kuestionamendua... Aipagarria da Amaren Egunean talde hauek burutzen zuten kritika, bereziki sozialki eta komertzialki amatasunari egiten zitzaion kritika.

Ikus, gainera

• Feminismo
• Feminismoaren Olatuak
• Euskal Herriko Mugimendu feminista
• Feminismo erradikal
• Feminismo liberal
• Feminismo sozialista

Kanpo loturak

• Emankunde (Emakumearen Euskal Erakundea)
• Euskal Herriko Bilgune Feminista
• New York Radical Women
• "No se nace mujer" dokumentala, Simone de Beauvoir.