Thomas Jefferson

Thomas Jefferson
	; (1800) Irudi gehiago
; 3. Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea
3. Ameriketako Estatu Batuetako Presidente-Hautetsia
; 2. Ameriketako Estatu Batuetako Presidenteordea
; 1. Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Idazkaria
Estatu Batuetako Enbaxadore Frantzian
2. Virginiako Gobernadorea
Virginiako Ordezkarien Ganberako kidea
Bizitza
Jaiotza	Shadwell (en) , 1743ko apirilaren 2a (juliotar egutegia)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Monticello; Hôtel de Langeac (en)
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Monticello, 1826ko uztailaren 4a (83 urte)
Hobiratze lekua	grave of Thomas Jefferson (en) ; Monticello
Heriotza modua	berezko heriotza: uremia
Familia
Aita	Peter Jefferson
Ama	Jane Randolph Jefferson
Ezkontidea(k)	Martha Jefferson (en) (1772ko urtarrilaren 1a - 1782ko irailaren 6a)
Seme-alabak	ikusi Martha Washington Jefferson Randolph; Mary Jefferson Eppes; Madison Hemings; Harriet Hemings (en) ; Eston Hemings (en) ; Jane Randolph Jefferson (en) ; unnamed son Jefferson (en) ; Lucy Elizabeth Jefferson I (en) ; Lucy Elizabeth Jefferson II (en) ;
Haurrideak	ikusi Lucy Jefferson Lewis (en) ; Randolph Jefferson (en) ; Martha Jefferson Carr (en) ; Anna Scott Jefferson (en) ;
Familia	ikusi Dabney Carr (en) (ahizpa edo arrebaren senar);
Hezkuntza
Heziketa	College of William & Mary (en)
Hizkuntzak	ingelesa; frantsesa; italiera; latina; greziera
Irakaslea(k)	William Small (en)
Jarduerak
Jarduerak	irakaslea, kriptografoa, arkitektoa, abokatua, idazlea, diplomazialaria, politikaria, filosofoa, asmatzailea, nekazaria, estatu-politikaria, arkeologoa, legelaria eta paleontologoa
Altuera	1,89 metro, 189 zentimetro
Jasotako sariak	ikusi Fellow of the American Academy of Arts and Sciences ;
Influentziak	Anthony Ashley Cooper
Kidetza	Amerikako Sozietate Filosofikoa; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Académie des Inscriptions et Belles-Lettres; Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia; Warsaw Society of Friends of Learning (en) ; American Antiquarian Society (en)
Musika instrumentua	biolina
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	deismoa; anglikanismoa
Alderdi politikoa	Alderdi Demokrata-Errepublikarra

Thomas Jefferson (1743ko apirilaren 13a - 1826ko uztailaren 4a), Estatu Batuetako hirugarren presidentea izan zen, 1801 eta 1809 urteen bitartean. Alderdi Errepublikazalekoa izan zen (gero, Alderdi Errepublikazale Demokrata ere deitu izan dena), kongresuko arduradun kontinental, gobernatzaile, estatuko idazkari eta lehendakari ordea ere izan zen. Independentziaren aldeko aldarrikapenaren (Independentzia Adierazpenaren) egile nagusia izan zen.

Bizitza

Virginiako gobernari aukeratu zuten 1776an eta kargu horretan egon zen 1781 arte. Ondoren, Estatu Batuen ordezkari nagusia izan zen Parisen eta estatuko lehen idazkari nagusi izendatu zuten 1789an. 1794an George Washingtonengandik urrundu zen, Frantziako Iraultzaren alde agertu zelako; gainera, Estatu Batuetako Lehenengo Bankuaren kontrako jarrera hartu zuen, Washingtonek ez bezala. Jeffersonek lehenengo Alderdi Errepublikazalea bultzatu zuen aurrerantzean, Alderdi Federalistaren aurrez aurre.

Estatu Batuetako lehendakari izan zen 1801-1809 bitartean eta Washingtonen kokatu zuen hiriburua, Estatu Batuen gobernu egoitza izateko propio sortutako hiria. Louisianako estatua eta lurraldea (Missouri deitzekoa) erosi zizkion Napoleoni 1803an, eta Europako gerra girotik kanpo eduki zuen bere herria ondoko urteetan. Lehendakaritza utzi eta Virginiako hezkuntzaz eta unibertsitateaz arduratu zen. Eraikuntzan ere aritu zen eta estilo berri bat hedatu zuen, errepublika gaztea izenekoa. Aski ezagunak zituen zientziaren metodoak; pisuei eta neurriei buruz saioak egin zituen.

Jeffersonen demokrazia-eredua

Sakontzeko, irakurri: «Jeffersondar demokrazia»

Thomas Jefferson zen Estatu Batuak izan behar zenari buruzko ideologia bietako baten sortzailea. Bestea, berriz, Alexander Hamiltonek eta, neurri handi batean, George Washingtonek adierazi zuten hasiera batean. Orduko Alderdi Errepublikazalean hezurmamitu ziren bere ikuspegiak (geroago Alderdi Demokrata bihurtua), Alderdi Federalistari kontrajarria.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q11812
Multimedia: Thomas Jefferson / Q11812
Espezieak: Thomas Jefferson

Artikulu hau Virginiako biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.