Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
پرش به محتوا

اختراعات دوران طلایی اسلام

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

دوران طلایی اسلام، اصطلاحاً به حدود ۵ قرن از زمان تأسیس دار الحکمه بغداد در حدود ۷۶۰ میلادی تا سقوط بغداد در ۱۲۵۸ میلادی و تخریب دارالحکمه توسط مغولان گفته می‌شود. در این مدت دارالحکمه مرکز ملاقات دانشمندان سراسر جهان و تبادل علمی بود و مخصوصاً از طریق نهضت ترجمه بیشتر متون علمی ادبی دنیا به زبان عربی ترجمه شدند، مسلمین ابداعات سراسر دنیا را استفاده کرده، آن‌ها را ارتقا داده و اختراعات زیادی داشتند.[۱]

مقدمه

[ویرایش]

اختراعات دانشمندان مسلمان عموماً در نسخه خطی کتاب‌های به جای مانده یافت می‌شوند که در طی دو قرن اخیر توسط کلکسیونرهای غربی خریداری شده و توسط دانشمندان غربی مستقیماً ترجمه شده یا توسط آنها به دانشجویان ایرانی یا عربی به عنوان پروژه داده شده‌است که با بهره‌گیری از گویش زبان مادری آنها، این آثار را ترجمه کرده‌اند. با این وجود تعداد زیادی از این نسخ‌های خطی هنوز بازیابی و خوانده نشده‌اند که این نشان می‌دهد ما هنوز میزان کمی از ابداعات دانشمندان گذشته را می‌دانیم.

به گفته رئیس کتابخانه ملی ایران، بیش از دومیلیون کتاب خطی از دوران طلایی اسلامی باقی مانده‌است که حدود یک میلیون نسخه در آسیای میانه، نیم میلیون نسخه در هند و پاکستان و ده‌ها هزار نسخه در کتابخانه‌های فرانسه - اسپانیا - بریتانیا و دانشگاه میشیگان قرار دارند.[۲]

روش علمی

[ویرایش]

مهم‌ترین خدمت دانشمندان مسلمان به دنیا، ابداع روش علمی بود که گزارش شده‌است که اولین بار توسط ابن هیثم انجام شد.[۳][۴][۵][۶][۷][۸] سپس دانشمندان بزرگ دیگری همچون جابر بن حیان، زکریای رازی و سایرین از این طریق به پیشرفت علم کمک کرده‌اند.

ریاضیات

[ویرایش]

حساب هندی-عربی

[ویرایش]

در سال ۷۷۳ میلادی یا ۱۵۶ هجری قمری، مردی (بنام کنکاه) از هندوستان به دربار خلیفه منصور آمد که به محاسبات کتاب سند هند (سدهانت) وارد بود. خلیفه به گروهی به سرکردگی ابراهیم فزاری دستور داد، کتاب را به عربی برگردانند. بعدها خوارزمی دوباره این اثر را تصحیح کرد.[۹] و کتاب حساب الهند را در ۸۲۵ میلادی نوشت و الکندی مستقلاً کتاب فی استعمال اعداد الهندی را در ۸۳۰ میلادی نوشت. دو قرن بعد کوشیار گیلانی، کتاب فی اصول حساب الهند را نوشت.[۱۰]

این دانشمندان به تدریج نوشتار هندی را تغییر دادند و به شکل امروزی درآوردند که عددنویسی هندی-عربی نامیده شد و در کشورهای مسلمان اروپا و خاور دور استفاده می‌شود. به حساب هندی ممیز و جذر افزودند و بدین ترتیب معادلات را وارد ریاضیات کردند.

برهان خلف

[ویرایش]
سیر تکاملی سیستم اعداد

اگر ثابت کنیم نقیض یک گزاره یا قضیه غیرممکن است بمعنی اثبات آن گزاره یا قضیه است. اولین بار ابن هیثم برهان خلف را ابداع کرد.[۱۱]

جبر

[ویرایش]

خوارزمی پدر علم جبر بود که بعدها پایه و اساس ترقیات بشری گشت. نام این علم از عنوان کتاب وی علم الجبر والمقابله گرفته شده‌است.[۱۲]

مثلث خیام-پاسکال-نیوتن

[ویرایش]

عمر خیام و بلز پاسکال و آیزاک نیوتن را کاشف و کامل کنندهٔ این مثلث می‌دانند.[۱۳]

بسط ثابت

[ویرایش]

اولین بار توسط ثابت ابن قره ارایه شده‌است و بنام وی شناخته می‌شود.[۱۴]

اعداد گنگ

[ویرایش]

ابوکامل مصری نخستین کسی بود که در قرن نهم میلادی اعداد گنگ را ابداع کرد و بکار برد.[۱۵]

اعشار

[ویرایش]

غیاث الدین جمشید کاشانی نخستین کسی بود که در اوائل قرن ۱۵ میلادی علامت اعشاری را بکار برد. تا قبل از او اعداد غیر صحیح بصورت رقم صحیح بهمراه یک کسر نمایش داده می‌شدند.[۱۶][۱۷]

عدد کسری

[ویرایش]

محمد بن حصار ریاضیدان مراکشی قرن ۱۲ میلادی شیوه نمایش یک کسر بصورت صورت و مخرج که توسط یک خط افقی بنام خط کسری از هم جدا شده‌اند و تا به امروز استفاده می‌شود را ابداع کرد.[۱۸]

هندسه سهموی یا هایپربولیک

[ویرایش]

ابن هیثم عمرخیام و خواجه نصیرالدین طوسی اولین کسانی بودند که هندسه سهموی را اختراع کردند.[۱۹]

معادلات کوشی-ریمان

[ویرایش]

شکل اولیه معادلات کوشی-ریمان را برای اولین بار ابن هیثم مطرح کرد.[۲۰]

قانون کتانژانت

[ویرایش]

قانون کتانژانت‌ها اولین بار توسط ابن هیثم مطرح شد.[۲۱]

اختراع محاسبات عددی

[ویرایش]

شرف الدین طوسی در قرن ۱۲ میلادی، معادله درجه سوم را به روش محاسبات عددی رافینی - هورنر، ۵ قرن قبل از رافینی و هورنر حل کرد.[۲۲]

غیاث الدین جمشید کاشانی، اولین کسی است که معادله درجه سوم را به روش تکرار ساده حل کرد. پس از او تا قرن ۱۹ میلادی طول کشید که روش تکرار ساده و محاسبات عددی در اروپا کشف شوند.[۲۳]

روش نیوتون رافسون در محاسبات عددی

[ویرایش]

در واقع این روش برای یافتن ریشه ان ام یک عدد را باید روش کاشانی نامید چون غیاث الدین جمشید کاشانی قرن‌ها قبل از نیوتون رافسون و هنری بریگز آن را یافته بود که در واقع روش استادش شرف الدین طوسی بود که وی آنرا بهینه کرده بود.[۲۴]

علم مثلثات

[ویرایش]

خواجه نصیرالدین طوسی در قرن ۱۳ میلادی در کتاب شکل القطاع، اولین بار مثلثات را بعنوان علم مطرح کرد که بخشی از علم ریاضی است.[۲۵][۲۶]

فرمولهای مثلثاتی

[ویرایش]

محمد بن جابر بن سنان بتانی، اولین کسی بود که در مثلثات، سینوس را تعریف کرد که آنرا جیب نامید. بعدها با ترجمه کتاب زیج الصابی، تألیف او این لفظ به‌طور تحت الفظی در غرب به سینوس (گریبان -سینه) ترجمه شد و به کار رفت. ضلع دیگر همراه آنرا کسینوس نامیدند. مماس را تانژانت و عکس آنرا کوتانژانت نامیدند.[۲۷][۲۸]

بتانی فرمولهای مثلثاتی که ما بکار می‌بریم را اولین بار ابداع کرد.[۲۹]

محاسبه عدد پی

[ویرایش]

غیاث الدین جمشید کاشانی در سال ۱۴۲۴ میلادی با استفاده از یک ۸۰۵۳۰۶۳۶۸ (هشتصد و پنج میلیون) ضلعی عدد پی را تا ۱۶ رقم اعشار محاسبه کرد که رکورد او تا ۱۸۰ سال توسط هیچ ریاضیدانی شکسته نشد.[۳۰]

حل معادله درجه دو از طریق تکمیل مربع

[ویرایش]
روش تکمیل مربع خوارزمی برای حل معادله درجه دوم

خوارزمی، اولین کسی بود که در کتاب جبر و مقابله خود توانست معادله درجه دوم را از طریق هندسی حل کند که به آن حل از طریق ایجاد مربعات و رسیدن به مربع واحد گفته می‌شود.[۳۱]

حل معادلات درجه سوم

[ویرایش]

عمر خیام، اولین ریاضیدانی بود که معادله درجه سوم را در قرن یازدهم میلادی حل کرد.[۳۲]

حل هندسی معادلات درجه سوم

[ویرایش]
حل هندسی معادله x3 + 2x = 2x2 + ۲ توسط عمرخیام در قرن یازدهم میلادی

عمر خیام، اولین ریاضیدانی بود که با استفاده از اشکال هندسی و معادلات آنها اقدام به حل معادله درجه سوم بصورت هندسی نمود و جوابهای معادله را نقاط برخورد دو شکل در نظر گرفت.[۳۳]

هندسه تحلیلی

[ویرایش]

عمرخیام با بکار بردن معادلات جبری در هندسه در واقع ابداع کننده هندسه تحلیلی، ۶ قرن قبل از رنه دکارت محسوب می‌شود.[۳۴]

دو جمله ای خیام

[ویرایش]

اولین بار عمرخیام دو جمله ای را که بعدها بنام پاسکال معروف شد، کشف کرده بود.[۳۵]

جفت طوسی

[ویرایش]

خواجه نصیرالدین طوسی برای اولین بار در قرن ۱۳ میلادی کشف کرد که اگر دایره‌ای داخل دایره‌ای بزرگ‌تر که شعاعی ۲ برابر آن دارد بر آن مماس شود، با دوران دایره کوچک روی محیط دایره بزرگ، هر نقطه‌ای از دایرهٔ کوچک در مسیر حرکت خود قطری منحصربه‌فرد از دایره بزرگ را رسم می‌کند. این کشف حرکات ظاهری خطی برخی سیارگان را توضیح داد و بعدها مورد استفاده منجمین اروپایی قرار گرفت.

همچنین اخیراً مورد استفاده برای تبدیل حرکت دورانی به خطی قرار گرفته‌است.[۳۶]

جفت طوسی
پمپ بدون میل لنگ با استفاده از ایده خواجه نصیر الدین طوسی

قانون کسینوسها

[ویرایش]

غیاث الدین جمشید کاشانی برای اولین بار در قرن ۱۴ میلادی آنرا تعریف کرد. بهمین دلیل در اروپا به تئوری کاشی هم معروف است[۳۷] قانون کسینوس‌ها شکل جامعتری از قانون فیثاغورس است که اندازه دو ضلع هر نوع مثلث را به کسینوس زاویه مابین آنها و اندازه ضلع سوم ربط می‌دهد.

استقرای ریاضی

[ویرایش]

در یونان باستان مثال‌های منطقی از کاربرد اصل استقرا وجود دارند ولی نخستین شخصی که از استقرای ریاضی در ریاضیات استفاده کرد، ابوبکر کرجی بود که در حدود ۱۰۰۰ میلادی، این روش را در کتاب الفخری فی صناعة الجبر و المقابله هنگام کار بر روی بسط دوجمله ای بکار برد.[۳۸]

تابع f(x)

[ویرایش]

شرف الدین طوسی، اولین ریاضیدانی بود که در قرن ۱۲ میلادی یعنی حدود ۵ قرن قبل از لایبنیتز، مفهوم تابع ریاضی را مطرح کرد.[۳۹]

پرگار کامل

[ویرایش]
پرگار کامل ابوسهل بیژن کوهی

پرگار کامل یا پرگار تام که یک نوع پرگار گسترش یافته‌است که قادر به حرکت سه بعدی بوده و علاوه بر رسم دایره قادر به رسم بیضی و سهمی و هذلولی و خط نیز می‌باشد. کاربرد آن می‌تواند در رسم خطوط هندسی در معماری و کاشی کاری اسلامی باشد. این وسیله اولین بار توسط ابوسهل ویجن بن رستم کوهی در قرن نهم میلادی اختراع شد.[۴۰]

حسابداری

[ویرایش]

کتاب کلیات جبر و مقابله خوارزمی، اولین کتابی بود که توسط ریاضیاتی که مسلمانان تکمیل کردند، روشهای حسابداری را تشریح کرد که امروزه استفاده می‌شوند مخصوصاً برای حل مسائل ارثی که بسیار پیچیده بودند. فصل آخر کتاب را به ارثیه تخصیص داد که در آنجا حسابداری دوطرفه را ابداع کرده‌است.[۴۱]

نجوم

[ویرایش]

مسلمانان به چند دلیل به شدت به علم نجوم علاقمند بودند:

  1. تأکید کتاب مقدس مسلمین بر علم نجوم و قسم یاد کردن آن به مواقع ستارگان و بزرگ خواندن آن در سوره واقعه[۴۲]
  2. نیاز به یافتن اوقات شرعی برای نماز و روزه
  3. نیاز به پیدا کردن مسیرها برای زیارت و تجارت

رصدخانه

[ویرایش]

اولین رصدخانه جهان یعنی رصدخانه الشمسیه در ۸۲۵ میلادی در بغداد ساخته شد.[۴۳]

جداول زیج

[ویرایش]

منجمان مسلمان اولین کسانی بودند که اقدام به ایجاد جداول زیج نمودند که در آن نام و مکان ستارگان، سیارگان و زمان‌های پیدایش آن‌ها ضبط می‌شد. این جداول همواره توسط منجمان بعدی با رصدهای جدید که انجام می‌دادند، تکمیل تر می‌شدند و ده‌ها زیج از آن‌ها به جای مانده که از دو قرن پس از ظهور اسلام آغاز شده تا زمان حاضر ادامه پیدا می‌کند.

کشف اندرومدا

[ویرایش]

عبدالرحمن صوفی در سال ۹۶۴ میلادی اولین بار کهکشان اندرومدا را از فاصله ۲٫۵ میلیون سال نوری از زمین کشف کرد.[۴۴]

فاصله زمین از خورشید

[ویرایش]

ثابت ابن قره، اولین کسی بود که در اواسط قرن نهم میلادی فاصله زمین تا خورشید را اندازه گرفت.[۴۵]

محاسبه طول سال خورشیدی

[ویرایش]

ثابت ابن قره، اولین کسی بود که طول سال انتقالی را به دقت اندازه گرفت و میزان آن را ۳۶۵ روز، ۶ ساعت، ۹ دقیقه و ۱۲ ثانیه اعلام کرد.[۴۶]

ابزارهای نجومی

[ویرایش]

اسطرلاب

[ویرایش]

نمونه اولیه ای از اسطرلاب (ستاره یاب) توسط یونانیان اختراع شده بود که محمد بن ابراهیم فزاری، اولین کسی بود که در قرن ۸ میلادی شروع به تکمیل اسطرلاب کرد.[۴۷]

اختریاب

[ویرایش]
اختریاب

اولین اختریاب را جابرابن افلح در قرن ۱۲ میلادی اختراع کرد که یک رایانه مکانیکی برای محاسبه محل ستارگان است.[۴۸]

ربع مقنطر

[ویرایش]

ساختاری شبیه به نیمی از صفحه اسطرلاب داشته و اگرچه برای یک عرض جغرافیایی طراحی می‌شده‌است اما کوچکتر، ساده‌تر و قابل حمل ساخته می‌شده‌است.

ربع ساعتی

[ویرایش]

یک ابزار قابل حمل بوده که به وسیله آن می‌توان زمان را در طول روز تشخیص داد.

ربع مجیب

[ویرایش]

بر اساس سینوس زوایا طراحی می‌شده و تا جنگ جهانی اول نیز به‌طور گسترده استفاده می‌شده‌است. برای اندازه‌گیری زوایا، تخمین فاصله‌ها و تحلیل پاره ای از داده‌های نجومی استفاده می‌شده‌است.[۴۹][۵۰]

ربع مجیب

ذات الحلق

[ویرایش]
ذات الحلق

ذات الحلق یک مدل از منظومه شمسی است که می‌تواند با مرکزیت زمین ساخته شود یا با مرکزیت خورشید و تمامی درجات و زمان‌ها و روزها را بر روی خود دارد. اگرچه در یونان باستان و چین باستان اختراع شده بود ولی دانشندان مسلمان، عباس ابن فرناس و ابراهیم فزاری آن را مدرج کرده و در واقع شکل مدرج قابل استفاده و امروزی را آنها اختراع کردند.[۵۱]

اسطرلاب کروی

[ویرایش]
اسطرلاب کروی

دانشمندان مسلمان با ترکیب ایده ذات الحلق و اسطرلاب، یک اسطرلاب کروی یا سه بعدی اختراع کردند.[۵۲]

السدس (شصتم)

[ویرایش]
دستگاه سدس که توسط تیکوبراهه استفاده می‌شد

السدس دستگاهی برای اندازه‌گیری زاویه بین ستارگان است که اولین بار در ۹۹۴ میلادی توسط ابومحمود حامد بن خضر خجندی برای اندازه‌گیری انحراف محور زمین اختراع شد.[۵۳][۵۴]

جغرافیا

[ویرایش]

مایل عباسی

[ویرایش]
اندازه‌گیری قوس توسط گروه فرغانی

در حدود ۸۳۰ میلادی خلیفه مأمون گروهی از دانشمندان شامل یعقوب ابن طارق، سند ابن علی، محمد ابن کثیر فرغانی، یحی ابن ابی منصور، خالد بن عبدالملک مرورودی و ابوریحان بیرونی را موظف کرد که طول قوسی از زمین را که متناظر با یک درجه است اندازه بگیرند و یک دقیقه (یک شصتم) از آن را المیل نامیدند که واحد اندازه‌گیری مسافت در خلافت عباسی گردید. این واحد حدود ۱٫۸۵ کیلومتر بوده‌است.[۵۵]

اندازه‌گیری محیط و قطر زمین

[ویرایش]

جغرافیدانان پروژه قوس مأمون در امتداد محاسباتشان با ضرب مسافت بدست آمده برای یک درجه در عدد ۳۶۰ به عددی معادل ۴۰۲۴۸ کیلومتر برای محیط زمین رسیدند که به عدد کنونی ۴۰۰۶۸ کیلومتر بسیار نزدیک است. این اندازه‌گیری بعدها توسط کوپرنیک و کریستف کلمب مورد استفاده قرارگرفت.[۵۶]

کروی بودن زمین

[ویرایش]

اندازه‌گیری قطر و محیط زمین در ۸۳۰ میلادی توسط دانشمندان پروژه قوس مأمون ثابت می‌کند. آن‌ها با قطعیت علمی کروی بودن زمین را می‌دانسته‌اند و این حدود ۷ قرن قبل از کریستف کلمب و ماژلان است.

حدودالعالم، اولین کتابی است که کروی بودن زمین را در ۹۸۲ میلادی یعنی حدود ۵ قرن قبل از کریستف کلمب عنوان کرده‌است.

اولین اطلس

[ویرایش]

شریف ادریسی، جفرافیدان عرب سیسیلی، دقیق‌ترین نقشه جفرافیای قرون میانه را در سال ۱۱۵۴ میلادی ایجاد کرد که لوح راجر نامیده می‌شود.

جداول جغرافیایی

[ویرایش]
یکی از جداول مختصات کتاب تقویم البلدان اثر ابوالفدا

تقویم البلدان نوشته ابوالفداء، اولین کتاب جغرافیایی است که جداول حاوی طول و عرض جغرافیایی و مکانهای واقع در شرق و غرب هر شهر را ذکر می‌کند.[۵۷]

دستگاه نماز

[ویرایش]

ابن شاطر در قرن ۱۴ میلادی دستگاهی ساخت که همزمان دارای ساعت آفتابی و یک قبله‌نما بود و می‌توانست زمان و جهت نماز را در هر محلی نشان بدهد.[۵۸]

صفحه مدرج برای قطب‌نما

[ویرایش]

در قرن ۱۴ میلادی دریانوردان مسلمان درجه‌بندی را بر روی قطب‌نما انجام دادند که از طریق آن می‌شد که مسیر کشتی را تعیین کرد تا قبل از آن قطب‌نما فقط برای پیدا کردن جهت‌های اصلی استفاده می‌شد نه برای محاسبه مسیرها.[۵۹]

قطب‌نمای خشک

[ویرایش]

اولین قطبنماها از دو هزار سال پیش توسط چینی‌ها ابداع شده بودند منتها عقربه آنها در آب شناور بود. ظاهراً نیاز مسلمانان در قبله یابی در بیابان باعث ابداع قطب‌نمای بدون آب که عقربه آن بر روی محور می‌چرخد شد. در ۱۳۰۰ میلادی، منجم مصری، مؤذن ابن سمعون، ساختمان قبله‌نمای خشک را شرح می‌دهد.[۶۰]

صفحه قطب‌نمای دریانوردان مسلمان

میل مغناطیسی

[ویرایش]

احمد ابن ماجد در قرن ۱۵ میلادی در موقع کار بر روی قطب‌نما و ستاره قطبی به تفاوت محور مغناطیسی و محور زمین پی برد. شاگرد وی عزالدین وفایی به تغییرات میل مغناطیسی بر اساس زمان و مکان پی برد و آن را محاسبه کرد.[۶۱]

پدیده توهم جهانگرد

[ویرایش]

اولین بار اسماعیل بن علی ابوالفداء (۱۲۷۳–۱۳۳۱م) در کتاب خود تقویم البلدان ذکر کرد که جهانگردی که به سمت غرب حرکت می‌کند به دلیل حرکت به سمت غرب خورشید در تقویم خود یک روز کم مه آورد و جهانگردی که سمت شرق پیش می‌رود، به همان دلیل یک روز اضافه میاورد. این پدیده توهم جهانگرد نامیده می‌شود که بعد از دو قرن توسط گروه ماژلان تجریه شد.[۶۲][۶۳]

شیمی

[ویرایش]

طبقه‌بندی مواد شیمیایی

[ویرایش]

نخستین بار جابر ابن حیان و محمد ابن زکریای رازی کسانی بودند که مواد شیمیایی را طبقه‌بندی کردند.[۶۴][۶۵]

فرایندهای شیمیایی

[ویرایش]

مواد شیمیایی

[ویرایش]
جابر بن حیان، پدر کیمیاگری توانست الکل را تقطیر کند و صنعت عطرسازی را بنا نهد و وی بسیاری از مواد شیمیایی را کشف کرده‌است

خوردنی و نوشیدنی

[ویرایش]

قهوه

[ویرایش]

قهوه به‌وسیله فردی به نام خالد در کفا، اتیوپی در قرن ۳ هجری قمری کشف شد. اولین مدارک مستدل تاریخی از نوشیدن قهوه در اواسط قرن پانزدهم، در خانقاه‌های صوفیان یمن وجود دارد.[۶۶][۶۷] از موخا (موکا، که امروزه بعنوان نوعی از قهوه فروخته می‌شود برگرفته از نام این شهر یمنی است) قهوه به مصر و شمال آفریقا گسترش یافت،[۶۸] و در قرن شانزدهم به مابقی خاورمیانه از جمله ایران صفوی و ترکیه عثمانی رسید.

نوشیدن قهوه از جهان اسلام به ایتالیا و سپس به بقیه اروپا گسترش یافت.

گیاهان قهوه توسط هلندی‌ها برای کشت به هند شرقی و قاره آمریکا منتقل شدند و بدین ترتیب قهوه در آن مناطق نیز کشت شد ولی کماکان قهوه عربی شهرت خود را بعنوان مرغوب‌ترین نوع قهوه حفظ کرده‌است.[۶۹]

شیرینی

[ویرایش]

به علت پیشرفت مسلمانان در تولید شکر به دست آن‌ها تولید شد.

آب مقطر

[ویرایش]

به دست مسلمانان اختراع شد.

الکل و اتانول

[ویرایش]

دربارهٔ احمد یوسف الکندی می‌نویسند: از تقطیر الکل و شراب به علت ممنوعیت شراب در اسلام بازنایستاد. جابر بن حیان نیز روشی سرمایشی برای تقطیر شراب پیشنهاد داد.

رستورانها

[ویرایش]

قبل از این‌که در چین رونق بگیرند توسط مسلمانان برپا شده بودند. المقدسی می‌نویسد: در قرن ۴ هجری قمری، رستوران‌های بودند که سه وعده غذا برای مشتریان خود آماده می‌کردند. زریاب، اصرار می‌ورزید که غذا باید به صورت سوپ، وعده اصلی و دسر سرو شود.

شربت

[ویرایش]

اولین نوشیدنی‌های غیرالکلی کربناتدار بودند که در دنیای اسلام به وجود آمدند. سیروپ انگلیسی، وارد شده از همین لفظ است[۷۰]

کارخانه شکرگیری

[ویرایش]

ماده شکر و کارخانه شکر اولین بار توسط مسلمین ابداع شده و به اروپا معرفی شدند.[۷۱][۷۲]

شیشه

[ویرایش]
پنجره‌هایی با شیشه رنگی در مسجد نصیر الملک در شیراز

مروارید مصنوعی و پاکسازی مرواریدها

[ویرایش]

جابر ابن حیان در کتاب «الدورا المکنونا» (مرواریدهای پنهان) برای اولین بار شرح چگونگی ساخت مروارید مصنوعی و پاک‌سازی مرواریدهایی که به خاطر آب دریا یا روغن تغییر رنگ داده‌اند را ارائه نمود.

شیشه صاف و بدون ناخالصی

[ویرایش]

عباس بن فرناس اولین کسی است که در قرن نهم میلادی روش ساخت شیشه شفاف و بدون رنگ را از سنگ را ابداع کرد.[۷۳] شاعر عرب البوهتوری در وصف این شیشه آنچنان گفته: رنگ این شیشه پنهان است گویی که در مقابل ظرفی خالی ایستاده‌ای. آزمایش‌های پیچیده‌ای در قرن هشتم میلادی در سوریه انجام شد که باعث پیشرفت در تولید شیشه صاف و بدون ناخالصی جدید شد. همچنین دو مجتمع مشابه دیگر هم کشف شده بود که بیش از ۳۰۰ دستورالعمل شیمیایی جدید برای تولید شیشه بدون ناخالصی داده شده بود.

پنجره‌هایی با شیشه‌های رنگی

[ویرایش]

معمارهای مسلمان در جنوب غربی آسیا برای اولین بار از شیشه رنگی استفاده کردند که بعد از آن این شیشه‌ها در کلیساها استفاده شد. در قرن هشتم میلادی جابر ابن حیان در کتاب الدورا المکنونا ۴۶ دستورالعمل اصلی برای تولید شیشه رنگی شفاف و بدون ناخالصی ارائه کرد و ۱۲ دستورالعمل نیز بعداً توسط المراکشی در کتاب اضافه شد.

آینه‌های کاو، کوژ و کروی

[ویرایش]

ابن هیثم، اولین بار توضیح دقیقی دربارهٔ آینه‌های محدب و مقعر که هر دو به صورت استوانه‌ای و کروی هستند ارائه نمود، همچنین وی اولین توضیحات دقیق را در مورد آینه‌های کروی بیان کرد.

رنگ‌آمیزی مصنوعی سنگهای قیمتی و مروارید

[ویرایش]

در کتاب مرواریدهای پنهان جابر ابن حیان برای اولین بار شرح داده شد که چگونه می‌توان سنگ‌های قیمتی و مرواریدها را رنگ‌آمیزی نمود.

کارخانه شیشه سازی

[ویرایش]

نخستین واحد صنعتی مربوط به ساخت شیشه و محصولات سفالی در قرن هشتم میلادی در سوریه احداث شد. آزمایش‌های بزرگی در محلی به طول ۲ کیلومتر انجام می‌شد که نوآوری‌هایی در تولید شیشهٔ شفّاف در آنجا به وقوع پیوست. اولین کارخانه شیشه‌گری در اروپا در قرن ۱۱ یعنی سیصد سال پس از مسلمانان توسط مصریان در یونان احداث شد.

اپتیک

[ویرایش]

ذره بین

[ویرایش]

توسط ابن هیثم در قرن یازدهم میلادی اختراع شد.[۷۴]

دوربین عکاسی

[ویرایش]

اولین اطاقک تاریخ با سوراخ نقطه ای را ابن هیثم در ۱۱ میلادی اختراع کرد.[۷۵]

نظریه شکست نور

[ویرایش]

توسط ابن هیثم در قرن ۱۱ میلادی مطرح شد.[۷۶]

اندازه‌گیری ضخامت جو زمین

[ویرایش]

زمین با جوی به ضخامت حدودی ۱۵ کیلومتر احاطه شده‌است. این را ابن هیثم با بکاربردن نظریه شکست نور ثابت کرد.[۷۷]

حل مسئله الحسن (الحازن)

[ویرایش]
مسیله الحسن که توسط ابن هیثم حل شد

این مسئله در ۱۵۰ میلادی توسط بطلمیوس طرح شده بود و ابن هیثم اولین کسی بود که در قرن نهم میلادی پس از قریب ۷ قرن آنرا در مسیر تحقیقات خود بر روی جهت نور در یک کره حل کرد.

مسئله از این قرار است که نور را به کدام نقطه از سطح یک کره (یا دایره) پرتاب کنیم تا انعکاس آن (که طبق قانون انعکاس با زاویه مساوی رخ می‌دهد) به نقطه مورد نظر ما برخورد کند. این مسئله را در بیلیارد نیز طرح کرده‌اند که توپ را به کجا بزنیم تا انعکاس آن به توپ حریف برخورد کند.

ابن هیثم برای حل مسئله مجبور شد به حل معادلات درجه چهارم و ایجاد نوعی حساب انتگرال روی بیاورد.[۷۸][۷۹]

محاسبات ابن هیثم بقدری پیچیده و طولانی بودند که برای فهم آنها لازم شد که چند قرن بعد به کمک روش‌هایی که دکارت ابداع کرد، دوباره به آنها رجوع کنند تا آنها را بفهمند.[۸۰]

سرانجام در ۱۹۶۵ میلادی جک الکین، یک روش ریاضی برای حل مسئله پیدا کرد.[۸۱]

کاغذسازی

[ویرایش]

پیروزی عباسیان بر امپراتوری چین (سلسله تانگ) در نبرد طراز در ۷۵۱ میلادی باعث اسارت چینیانی شد که طریقه کاغذسازی را به مسلمین آموختند و به سرعت کارخانه جات کاغذ سازی رواج پیدا کرد و انتشار و نگهداری کتاب را آسان نموده که به انتشار علم و فرهنگ بسیار کمک کرد.[۸۲]

بعدها مسلمان‌ها این کارخانجات را در اسپانیا ساختند و به تدریج به غرب و شمال اروپا کشیده شدند.

صنعت چاپ

[ویرایش]

پس از رواج کارخانجات کاغذ سازی در سرزمینهای خلافت بنی امیه و بنی عباس در دوران فاطمیون مصر در قرون ۱۰ تا ۱۲ میلادی از نوعی چاپ کلیشه ای برای انتشار قرآن استفاده می‌شد که خود برگرفته از روش‌های چاپ روی پارچه بود که قبل‌ها در مصر رواج داشت. این ۳ قرن قبل از گوتنبرگ آلمانی بود و احتمالاً گوتنبرگ ایده خود را از آنان گرفته و آنرا تکمیل تر کرده‌است.[۸۳]

چرم سازی

[ویرایش]

روشهای دباغی که در طائف به کمال رسیده بودند. ابتدا در قدامه سپس در جنوب مراکش و سپس به قرطبه منتقل می‌شوند.[۸۴]

فناوری نظامی

[ویرایش]

بعد از ورود باروت از چین به مناطق مسلمان‌نشین، مهندسان و کیمیاگران مسلمان در صدد توسعه باروت‌های انفجاری وتطبیق آن با سلاح‌های ساخت خودشان برآمدند و آنقدر در کارشان موفق بودند که برای اولین بار در جهان توپ ساختند و آنها را در جنگ‌های صلیبی استفاده می‌کردند.

در جنگ‌های صلیبی دو نمونه از این توپ‌ها به دست انگلیسی‌ها افتاد و از روی آنها همانند سازی کردند که بعدها پیشرفت‌های بیشتری در حوزهٔ سلاح‌های گرم و توپ خانه و… در انگلستان به وجود آمد.

نخستین موزیک (رسته)

[ویرایش]

نخستین بار در قرن ۱۶ میلادی، یگان جان نثاری عثمانی، گروه موسیقی به نام موزیک (رسته) را برای رژه‌های خود به کار برد و این بعدها مورد تقلید در اروپا و سایر کشورهای جهان قرار گرفت.[۸۵]

توپ داردانل

[ویرایش]

در سال ۱۴۶۴، توپ برنزی که توسط منیرعلی ساخته شد و حدود ۴ قرن توسط عثمانی استفاده می‌شد. این توپ عظیم‌ترین سلاح زمان بوده و حدود ۳۱ تن وزن دارد[۸۶] در اروپا تا قرن نوزدهم یعنی ۴ قرن بعد طول کشید تا شرکت کروپ توپ‌هایی در این مقیاس تولید کند.

توپ داردانل که هم‌اکنون در انگلیس نگهداری می‌شود

تفنگ

[ویرایش]

اولین تفنگ را عثمانی‌ها در آخرین سالهای قرن ۱۴ میلادی (۱۳۹۴) به عنوان نمونه کوچکی از توپ‌هایی که می‌ساختند، برای استفاده فردی اختراع کردند که مثل توپ سرپر و دارای فتیله بود و اولین یگانی که در دنیا از تفنگ استفاده کرد، یگان جان نثاری عثمانی بود.[۸۷]

اولین جنگ با سلاح گرم

[ویرایش]

در نبرد موهاک در ۱۵۲۶، یگان جان نثاری عثمانی با داشتن ۲۰۰۰ قبضه تفنگ سرپر (ترکی تفک) در برابر دشمن جنگید.[۸۸]

تسخیر جزیره رودز یونان توسط جان نثارهای تفنگدار عثمانی در ۱۵۲۲

در جریان تسخیر جزیره یونانی رودز در ۱۵۲۲ نیز یگان جان نثاری عثمانی دارای تفنگ‌های ساخت خود بوده‌است.

راکت

[ویرایش]

اولین راکت‌ها توسط اکبرشاه پادشاه هندوستان در ۱۵۲۶ میلادی در جنگ سمبال در برابر دشمانی که از فیل‌های جنگی استفاده می‌کردند، بکار گرفته شدند. این‌ها در واقع اولین راکت‌های به شکل امروزی بودند که دارای بدنه ساخته شده از استوانه فولادی بودند.[۸۹]

اژدر دریایی

[ویرایش]

توسط حسن رماح اختراع شد که آنها را در کتاب الفروسیة و المناصب الحربیة شرح می‌دهد.[۹۰]

تفنگ رگبار

[ویرایش]

اولین تلاش‌ها برای ساختن مسلسل توسط فتح‌الله شیرازی در قرن ۱۶ میلادی در دربار اکبر شاه در هندوستان آغاز شد. وی یک تفنگ رگبار ۱۷ لولی را به شاه ارائه کرد.[۹۱]

دستگاه رمز و رمزگشا

[ویرایش]

الکندی در قرن نهم میلادی در مقاله ای در مورد رمزگشایی پیام‌های رمزنگاری شده، روش‌های رمز و رمزگشایی را شرح می‌دهد.[۹۲]

تحلیل فرکانس

[ویرایش]

رساله الکندی همچنین مقاله ای در مورد رمزگشایی پیام‌های رمزنگاری شده در قرن نهم میلادی شامل همچنین شامل اولین شرح روش تحلیل فرکانس است.[۹۳]

نفت

[ویرایش]

نفت ضروری

[ویرایش]

در قرن یازدهم میلادی توسط ابو علی سینا اختراع شد.

نفت سفید

[ویرایش]

در قرن نهم میلادی، محمد زکریای رازی در کتاب الاسرار خود، دو روش برای تهیه نفت چراغ که آن را نفط الابیض می‌نامد توسط تقطیر، شرح می‌دهد.[۹۴]

چراغ نفتی

[ویرایش]

در قرن نهم میلادی، محمد زکریای رازی در کتاب الاسرار خود ساختمان دستگاه نفاطه یعنی چراغ نفتی را شرح می‌دهد.[۹۵]

تقطیر جز به جز

[ویرایش]

در قرن نهم میلادی، محمد زکریای رازی در کتاب الاسرار، روش تقسیم نفت خام به مواد مختلف نفتی توسط تقطیر جز به جز را شرح می‌دهد[۹۶] که این روش بعدها در اروپا برای پالایش نفت و نیز تهیه اکسیژن، نیتروژن و بقیه گازها از هوا بکار می‌رود.

میدان نفتی

[ویرایش]

مواد نفتی، نفتا و قیر در قرن نهم در اولین میدان نفتی در باکو در آذربایجان برای تولید نفت، استخراج شد. این میدان نفتی توسط مسعودی در قرن دهم و مارکو پولو در قرن سیزدهم این‌گونه توصیف شده‌است.

بنزین

[ویرایش]

شیمیدان‌های مسلمان برای اولین با از نفت خام توانستند، بنزین تولید کنند. لفظ بنزین از بنزویین وارد شده که آن هم تحریف شده لفظ عربی لوبانجاوا بمعنی عطر جاوایی است که در قدیم این صمغ گیاهی از جاوا وارد می‌شده‌است، بعدها که کیمیاگران مسلمان، بخش معطر نفت خام را به روش تقصیر جز به جز جدا کردند که آن را همان بنزویین یا بنزین نامیدند که به همین صورت وارد زبان‌های غربی هم شد.

آسفالت

[ویرایش]

برخی از خیابان‌های بغداد توسط قیری که از تقطیر نفت خام باکو تهیه می‌شد، آسفالت شدند.[۹۷]

اولین چاه نفت جهان

[ویرایش]

در سال ۱۵۹۳ میلادی، اولین چاه نفت جهان توسط صنعت‌گری بنام محمد نور اوغلو در بالاخانی در باکو در ایرانی صفوی به عمق ۳۵ متر به‌طور دستی کنده شد که می‌توان گفت اولین چاه نفت جهان در ایران حفر شده‌است.[۹۸]

پماد نفت (وازلین)

[ویرایش]

مارکوپولو در ۱۲۷۳ میلادی در مورد نفت باکو می‌گوید که این نفت برای سوزاندن و برای درمان (مالیدن روی پوست-پماد) همه روزه توسط صدها کشتی و شتر صادر می‌شود.[۹۹]

استخراج نفت شیل

[ویرایش]

نفت شیل یا نفت شن (sand oil) نفتی است که لا به لای شن‌ها وجود دارد و برای استخراج آن از روش‌های مختلف گرمایی و بخار حرارت بالا استفاده می‌شود. اولین بار مساویه ماردینی در قرن دهم میلادی این روش را کشف کرد.[۱۰۰]

سفال‌گری

[ویرایش]
کالای اسپانیایی-مغربی با لعاب قلعی و آرایش براق. ۱۴۷۵ در اسپانیا

جا دارویی سفالی

[ویرایش]

این‌جا دارویی اصولاً برای نگهداری روغن‌ها، پمادهای عطاران و داروهای خشکشان درست شده بود. گسترش این کوزه اصلاً از کشورهای مسلمان خاورمیانه بوده‌است. این کوزه توسط بازرگانان اسپانیایی-مغربی به ایتالیا برده شد و اولین نوع ساخته شده آن در ایتالیا در قرن پانزدهم و در شهر فلورانس بوده‌است.

اسپانیایی-مغربی

[ویرایش]

بعد از اینکه مسلمانان دو روش لعاب اکسید قلع و لعاب درخشان را در صنعت سفال به اروپایی‌ها معرفی کردند سرامیک‌های آنها که در اسپانیا و مغرب تولید می‌شدند، نزد مشتریان به اسپانیایی-مغربی معروف شدند.[۱۰۱]

ظروف سفالین براق

[ویرایش]

در قرن هشتم توسط جابر ابن حیان اختراع گشته بود که در آن از لعاب سفالین استفاده می‌شد. ابن روش خیلی زود و در قرن نهم در ایران محبوبیت یافت و در مصر نیز در طل خلافت فاطمیان در بین قرون دهم تا دوازدهم تولید شد. هم‌زمان با تولید این ظروف در خاورمیانه، در اروپا نیز گسترش پیدا کردند و اول به اسپانیا و اندلس و سپس به ایتالیا راه یافت.

کارخانه چینی و سفال

[ویرایش]

اولین واحد صنعتی ویژه ساخت محصولات شیشه و سفال در قرن هشتم میلادی در سوریه ایجاد شد.

سرامیک که در قرن نهم در عراق اختراع شد که یک کالای شیشه‌ای یا نیمه شیشه‌ای با کیفیت خیلی خوب بود که اساساً از خاک نسوز ساخته می‌شد.

سفالگری با استفاده از لعاب قلع

[ویرایش]
چینی آلات با لعاب دی‌اکسید قلع

این نوع لعاب توسط سفالگران مسلمان در قرن هشتم میلادی در بصره، عراق ابداع شد. لعاب درست شده از دی‌اکسید قلع از اولین روش‌هایی بود که سفالگران مسلمان به آن دست یافتند و آن را پیشرفت دادند. اولین نمونه‌های بکار رفته از این وش را متوان در ظروف آبی رنگ متعلق به قرن هشتم یافته شده در بصره مشاهده نمود.[۱۰۲]

اولین کوزه گریهایی که از لعاب قلعی استفاده می‌کردند در قرن نهم در عراق بودند٬که قدیمی‌ترین تکه‌ها در طول دوران جنگ جهانی اول در پی کاوش‌هایی در پنجاه کیلومتری شمال بغداد در سامرا، کشف شدند که از اینجا به مصر و ایران و اسپانیا قبل از اینکه در دوران رنسانس به ایتالیا برسد و بعد به هلند در قرن شانزدهم میلادی و بعد از مدت کوتاهی به انگلستان و فرانسه و سایر قسمت‌های اروپا گسترش یافت.

لعاب درخشان

[ویرایش]
سرامیک با لعاب درخشان قرن ۱۳ میلادی در ایران

سرامیک با لعاب درخشان در قرن نهم میلادی در دوران عباسیان اختراع شد و در قرن شانزدهم میلادی به ایتالیا و سپس به دیگر نقاط اروپا وارد شد. در این روش سطح سرامیک را با اکسید فلزات پوشانیده در کوره می‌پزند تا سطح سرامیکی حالت هفت رنگ بخود می‌گیرد.[۱۰۳]

منسوجات

[ویرایش]

دستگاه پنبه ریسی

[ویرایش]
چرخ و دستگاه پنبه ریسی اولیه اختراع شده در هندوستان گورکانی

نخستین دستگاه پنبه ریسی در قرن چهاردهم میلادی در دهلی نو در هندوستان گورکانی اختراع شد.[۱۰۴]

مکانیک

[ویرایش]

دانش مکانیک نزد مسلمانان «علم الحیل» خوانده می‌شد.

مهندسی اسلامی را می‌توان دنبالهٔ سنت خاورمیانه و مدیترانه و حاصل ترجمه و گسترش آثاری چون پنوماتیک (فیلون بوزنطی)، مکانیک (هرون اسکندرانی) و رساله ساعت‌های آبی (ارشمیدوس) دانست.

آسیاب دارای چرخ دنده (گیربکس دار)

[ویرایش]

اولین آسیاب‌های دارای گیربکس برای تنظیم سرعت و قدرت چرخش سنگ‌های آسیاب را مسلمین در خاورمیانه و شمال آفریقا ساختند.[۱۰۵]

ساعت وزنه ای

[ویرایش]

ساعتی که انرژی خود را از حرکت رو به پایین یک وزنه می‌گرفت، نخستین بار توسط دانشمندان مسلمان اختراع شد.[۱۰۶]

ساعت با پاندول جیوه ای

[ویرایش]

جیوه برای جبران انبساط و انقباض بازوی پاندول در برابر تغییر حرارت استفاده می‌شده‌است که ساعت دقیقی ارائه می‌کرده‌است. در کتاب Libros del saber de Astronomia درصفحه ۱۲۷۷ اشاره شده‌است که مسلمانان اسپانیا چنین ساعت‌هایی را ساخته بودند که تا قرن هفدهم هم در حال کار بوده‌است.[۱۰۷]

نخستین هواپیما

[ویرایش]

عباس ابن فرناس در سال ۸۵۰ میلادی نخستین پرواز موفق را انجام داد.[۱۰۸]

موتور بخار

[ویرایش]

تقی الدین در ۱۵۵۱ میلادی در کتاب الطرق السامیه فی آلات الروحانیه، توربین بخار پالسی را توضیح می‌دهد و نیز یاد می‌کند که در قرن شانزدهم میلادی در استانبول از طریق نیروی بخار، جوجه گردانی را میچرخانیده و در رستوران‌های استانبول معمول بوده‌است که این ۱۱۸ سال قبل از اختراع اولین موتور توربین پالس بخار توسط جیووانی برانکا ایتالیایی است.[۱۰۹][۱۱۰]

چرخ طیار

[ویرایش]

چرخ لنگر، اولین بار در قرن یازدهم میلادی توسط ابن بسال در اندلس در دستگاه پمپ آب استفاده شد که با ذخیره انرژی مکانیکی در خود حرکت آنرا تنظیم می‌کرد.[۱۱۱]

میل سوپاپ

[ویرایش]

اولین بار بدیع الزمان جزری در قرن سیزدهم میلادی در طراحیهای اتوماسیون و ساعت‌های آبی خود از میله گردان دارای برآمدگی‌ها برای باز و بسته کردن سوپاپ‌ها استفاده کرد.[۱۱۲]

میل لنگ

[ویرایش]
یک اختراع جزری دستگاه آبیاری اتوماتیک با نیروی الاغ ـاستفاده از چرخ دنده و محور و توربین قابل مشاهده است

طرح‌های شبه میل لنگ از یونان باستان، روم باستان و ایران باستان برای تبدیل حرکت خطی به شبه دورانی مثلاً در آسیاب‌های دستی بکار می‌رفته‌اند و بنوموسی نیز در قرن ۹ میلادی نمونه ای شبه میل لنگ را بکار می‌برند ولی اولین طرح میل لنگ امروزی را بدیع الزمان جزری در ۱۲۰۶ میلادی در طراحی یک پمپ آب دو سیلندر بکار برد که شش قرن بعد در موتورهای بخار و سپس درونسوز کاربرد آن شروع شد.[۱۱۳]

پمپ آب مکشی پیستونی

[ویرایش]

بدیع الزمان جزری در اوایل قرن سیزدهم میلادی یک پمپ دو سیلندر با آرایش متضاد (باکستر) طراحی کرد که تمام اجزای یک پمپ امروزی مثل سوپاپ میل لنگ چرخ طیار و.. را دارد بود و می‌توانست آب را تا ارتفاع ۱۳٫۶ متری بالا بکشد.[۱۱۴][۱۱۵]

پمپ آب بادی

[ویرایش]

پمپی که از نیروی باد برای رساندن آب از جایی به جای دیگر استفاده می‌شود در حدود قرن نهم میلادی یعنی چنصد سال قبل از تأسیس کشور هلند، در ایران متداول بود.[۱۱۶]

بادگرد عمودی

[ویرایش]
بادگرد عمودی آسیاب اختراع شده در ایران در قرن دوم هجری

نخستین بادگرد (توربین) عمودی در بین قرون هفتم تا نهم میلادی (قرن اول تا سوم هجری) در ایران اختراع گردید. این بادگرد دارای پره‌های چوبی بود و محور آن سنگ آسیایی را در طبقه تحتانی آن می‌گرداند که مخصوصاً در نواحی که رودخانه برای گرداندن چرخ آسیاب در دسترس نبود، روش بسیار خوبی برای تولید انرژی بود ضمن اینکه محور آن نیاز به تغییر جهت با چرخ دنده نداشت تلفات انرژی نداشت و مستقیماً سنگ را بگردش درمیاورد.[۱۱۷]

چرخ نخ ریسی

[ویرایش]

در قرن یازدهم میلادی توسط مسلمین اختراع شد.[۱۱۸]

چرخ دنده سگمنت

[ویرایش]

بدیع الزمان جزری در ۱۲۰۶ میلادی اولین بار دنده سگمنت را برای تبدیل حرکت چرخشی به حرکت رفت و برگشتی برای کشیدن آب اختراع کرد که امروزه در صنعت مصارف زیادی دارد.[۱۱۹]

اتصال جزری

[ویرایش]

بدیع الزمان جزری در اوایل قرن سیزدهم میلادی زمانی که ساعت شمعی را اختراع کرد برای عدم اتلاف وقت در موقع تعویض شمع، اتصال جزری را اختراع کرد که امروزه نیز در صنعت و در زندگی روزمره بسیار استفاده می‌شود. این اتصال را سازندگان سلاح در قرن نوزدهم میلادی برای نصب سریع سرنیزه بر روی سلاح در میدان جنگ استفاده کردند و آن را اتصال بایونت یا سرنیزه نامیدند.[۱۲۰]

اتصال جزری که در صنعت برق و دیگر صنایع بسیار کاربرد دارد.

ذوب آهن

[ویرایش]

در قرن یازدهم میلادی کارخانجات ذوب آهن و نورد برای تولید فولاد در سرتاسر ممالک اسلامی از اندلس گرفته تا آسیای میانه متداول بودند و از انرژی آب رودخانه و از آب آن‌ها برای کار خود سود می‌بردند.[۷۵]

فولاد دمشقی

[ویرایش]
نمای نزدیک از فولادی دمشقی که در ایران برای ساخت شمشیر استفاده می‌شد

نوعی از فولاد با کربن بالا که در کشورهای اسلامی برای ساخت شمشیر استفاده می‌شد.[۱۲۱]

گوی فلزی یکپارچه

[ویرایش]
گوی یکپارچه کشمیری در دست جهانگیر شاه سرآمد فناوری قرن ۱۶ میلادی بود

علی ابن لقمان کشمیری در کشمیر در قرن شانزدهم میلادی گوی فلزی بدون درز ساخت و به جهانگیر شاه تقدیم کرد. بیست عدد از این گوی ساخته شد. هنگامی که در دهه ۱۹۸۰ میلادی این گوی‌ها پیدا شدند، متخصصین متالورژی چنین تکنیک ساخت فلزی را غیرممکن می‌دانستند.[۱۲۲]

علم استاتیک

[ویرایش]

ثابت ابن قره در قرن نهم میلادی مبدع علم استاتیک بوده‌است.[۱۲۳]

مهندسی هیدرولوژی

[ویرایش]
برگی از کتاب ابوبکر کرجی در مورد مدیریت آبهای زیرزمینی

ابوبکر کرجی در سال ۱۰۱۰ میلادی، نخستین کتاب را در مورد آب‌های زیر زمینی، روش استخراج و مدیریت آن‌ها نوشت. این کتاب بنام النباط المیاء الخفیه یا استخراج آب‌های پنهانی اولین کتاب مرجع برای حفر قنات و مدیریت آب‌های زیرزمینی بوده‌است.[۱۲۴]

مکانیک سیالات و اتوماسیون

[ویرایش]

سنسور وسوپاپ و میل لنگ

[ویرایش]

انواع سنسور مایعات و سوپاپ مخروطی همچنین نخستین طرح میل لنگ را بنوموسی در قرن نهم میلادی در کتاب الحیل ارائه داد.

سوپاپ دو وضعیتی

[ویرایش]

بنوموسی در کتاب الحیل خود طرحی را ارائه می‌دهد که از یک لوله به انتخاب آب یا شراب جاری می‌شود. برای اینکار از سوپاپ دو وضعیتی استفاده می‌کند که اولین مورد در تاریخ مهندسی است.[۱۲۵]

سوپاپ آنالوگ یا تنظیمی

[ویرایش]

سوپاپی که میزان جریان (دبی) یک مایع را می‌توانست کم و زیاد کند، اولین بار در کتاب الحیل بنوموسی در قرن نهم میلادی مشاهده شد.[۱۲۶] در قرن بیستم مهم‌ترین کاربرد این نوع از سوپاپ دریچه گاز خودروها است که صدها میلیون از آن بکار رفته‌است.

ساعت و زمانگیر

[ویرایش]

ساعت‌های آبی و شمعی، وسایل سرگرمی، وسایل شستن و وضو گرفتن، فواره‌ها و مشاین‌های کشیدن آب را بدیع الزمان جزری (قرن ۱۲ میلادی) در کتاب المعرفة الحیل الهندسیة الجامع بین العلم والعمل با کوچک‌ترین جزئیات و بارسم فنی آن‌ها را توضیح می‌دهد.

ساعت شماطه دار

[ویرایش]

در سال ۸۰۷ میلادی، هارون الرشید، سفیری به نام عبدالله را به دربار کارل کبیر، قیصر فرانک فرستاد. عبدالله یکی از این دستگاه‌های عجیب را به عنوان هدیه همراه خود برده بود. آینهارد که منشی کارل کبیر بود، در توصیف نارسایش چنین می‌نویسد:

این ساعت از جنس برنج فلزی بود… یک ساعت آبی [که] حرکت دوازده ساعته را اندازه‌گیری می‌کرد و در آخر، دوازده گلوله به پایین می‌افتادند و جامی را که در زیر آن بسته بودند، به صدا درمی‌آوردند و به همین تعداد هم اسب سوار از دروازه در بیرون می‌پریدند.[۱۲۷]

آب سنج و چگالی سنج

[ویرایش]

خازنی فیزیک‌دان و مهندس مکانیک قرن دوازدهم میلادی در زمینه تعادل مایعات، جدول وزن‌های مخصوص چندین مایع، نظریه گرانش (نیروی جهانی که به سوی مرکز عالم یعنی مرکز زمین هدایت می‌شود)، وزن هوا، اثر مویینگی، استفاده از آب سنج برای اندازه‌گیری چگالی و تخمین دمای مایعات، نظریه اهرم و استفاده از ترازو برای ترازسازی و برای اندازه‌گیری زمان.

پمپ آب

[ویرایش]

اختراع چهار مدل پمپ آب توسط تقی الدین در قرن شانزدهم میلادی دو مدل دارای توربین آبی بودند. یک مدل پمپ آب میله ای بود که از حرکت بالا و پایین یک میله درون یک لوله مکش ایجاد می‌کرد و دیگری یک پمپ آب شش سیلندر پیستونی بود.[۱۲۸]

پمپ بادی

[ویرایش]

پمپ‌هایی که با انرژی باد چرخیده و آب را از محلی به محل دیگر منتقل می‌کردند از قرن نهم میلادی در ایران، افغانستان و پاکستان استفاده می‌شدند.[۱۱۶]

توربین حرارتی

[ویرایش]
توربین آبی برای آسیاب ساخت قرن ۸ تا ۱۰ میلادی هنوز بر روی رود گوادالکویر در کوردوبا (اسپانیا) پابرجاست

تقی الدین در طرح جوجه گردان اتوماتیک خود از توربینی بر سر راه دودکش استفاده می‌کند که حرکت رو به بالای هوای داغ را به حرکت دورانی تبدیل می‌کند. این اولین توربین حرارتی است که در قرن شانزدهم میلادی اختراع شده‌است.[۱۲۸]

توربین بادی عمودی

[ویرایش]

توربین باد عمودی اولین بار توسط ایرانیان مسلمان بین قرون هفتم تا نهم میلادی اختراع گردید.[۱۱۷]

چراغ نفتی

[ویرایش]

اولین چراغ نفتی یا لامپا را محمد ابن زکریای رازی در قرن نهم میلادی اختراع کرد و در کتاب الاسرار خود از آن با عنوان نفاته (دارای نفت) نام می‌برد.[۹۵]

خودنویس

[ویرایش]

در قرن دهم میلادی، علی ابوذر ماری (متوفی ۹۷۴) در کتاب المجالس و المصیرات می‌نویسد:

خلیفه فاطمی المعز لدین الله، قلمی خواست که دست یا لباس او را لکه دار نکند، جوهر را در مخزنی نگه داشته و اجازه دهد بدون نشتی وارونه نگه داشته می‌شد. همچین قلم نیز به او ارائه شد.[۱۲۹]

روشهای مهم ساخت و تولید

[ویرایش]

برای اولین بار در آثار بدیع الزمان جزری نمونه‌هایی از روشهای مهندسی مهم برای ساخت و تولید می‌توان مشاهده کرد:

  • لایه لایه کردن تیرهای چوبی برای کم کردن اثر کج شدگی چوب
  • بالانس کردن چرخ
  • استفاده از الگوهای چوبی و کاغذی
  • ریخته‌گری در قالب شنی به سبک امروزی
  • ساییدن نشیمنگاه شیرآلات برای آب‌بندی کردن آنها[۱۱۴]

روبوتیک

[ویرایش]

ربات مکانیکی-هیدرولیک

[ویرایش]
ربات نوازنده مکانیکی-هیدرولیکی جزری

بدیع الزمان جزری نخستین ربات قابل برنامه‌ریزی انسان نما را در حدود قرن دوازدهم میلادی ساخت. به این علت او به عنوان پدر علم مهندسی رباتیک شناخته می‌شود. اختراع او، یک قایق آبی بود که در آن چهار نوازندهٔ مصنوعی موسیقی برای مراسم و برنامه‌های جشن سلطنتی، آهنگ می‌نواختند و حاضران را سرگرم می‌کردند، سازها به صورت هیدرولیک و با کمک آب برنامه‌ریزی می‌شدند.[۱۳۰]

دستگاه خون‌گیری مدرج

[ویرایش]

در قرون میانه گرفتن خون از بیماران بسیار مرسوم بود و مطابق طب جالینوسی در مورد بیماری‌های زیادی و بر اساس سن و وزن و فصل از سال خون‌گیری تجویز می‌شد. بدین دلیل صف طولانی از مریض‌های منتظر خون‌گیری همواره در جلوی هم مطب حضور داشتند و طبیب موظف بود، میزان دقیقی خون از آنها بگیرد که کار سختی بود.

خون گیر اتوماتیک جزری

بدیع الزمان جزری چهار نوع دستگاه طراحی کرد که خون را به ظرف زیرین آن هدایت می‌کرد یک وزنه و یک شناور با طنابی که حول یک پولی پیچیده شده بود در تعادل بودند. افزایش میزان خون گرفته شده باعث حرکت شناور و در نهایت حرکت عقربه ای متصل به پولی بر روی درجه‌بندی بالای دستگاه می‌شد و پرستار می‌توانست میزان خون گرفته شده را در آن واحد مشاهده کند.[۱۳۱]

دستگاه موزیک اتوماتیک

[ویرایش]

بنوموسی اولین دستگاه فلوت اتوماتیک را در کتاب الحیل خود شرح می‌دهند.[۱۳۲]

حلقه فیدبک

[ویرایش]

در قرن نهم میلادی بنوموسی در کتاب الحیل خود برای اتوماسیون از حلقه فیدبک استفاده می‌کنند.[۱۲۵]

سیستم کنترل ساختار متغیر

[ویرایش]

سیستم کنترل غیر خطی که تابع مشخصه ثابتی ندارد و در نیمه دوم قرن بیستم کار بر روی آن آغاز شد در قرن نهم میلادی نمونه‌هایی از آن توسط بنوموسی بکار گرفته شده بود.[۱۳۳]

حافظه مکانیکی

[ویرایش]

بنوموسی در قرن نهم میلادی در برخی از طرح‌های خود برای حفظ اطلاعات قبلی از حافظه مکانیکی استفاده می‌کند.[۱۳۴]

اختراع کامپیوتر گرافیکی مکانیکی

[ویرایش]

غیاث الدین جمشید کاشانی در قرن چهاردهم میلادی ابزار جالبی اختراع کرد و آن را طَبَقُ المَناطِق نامید. رساله‌ای نیز به نام نزْهَةُالحدایق دربارهٔ چگونگی کار با آن نوشت.

دستگاه یک کامپیوتر در نوع خود بود که می‌توانست به صورت گرافیکی تعدادی از مسائل سیاره ای را حل کند، از جمله پیش‌بینی موقعیت‌های طول جغرافیایی خورشید و ماه بر اساس زمان و مکان سیارات در مدارهای بیضی شکل آنها عرض‌های جغرافیایی خورشید، ماه، سیارات، دایره البروجهٔ خورشید این ساز و همچنین دارای الحیداد و خط‌کش بود.[۱۳۵]

دریانوردی

[ویرایش]

اولین دریانورد اکتشافی

[ویرایش]
چنگ هه

چنگ هه، اولین آدمیرال مسلمان دریانورد اکتشافی بود که مابین ۱۴۰۵ تا ۱۴۳۳ میلادی برای چین به اقیانوس نوردی و کشف سرزمین‌ها و بازارهای جدید پرداخت. سفرهای اکتشافی وی یک قرن قبل از کریستف کلمب انجام شد و کاروان او شامل ۶۰ کشتی بود که هریک ۴ برابر طولانی‌تر و هفت برابر پهن‌تر از کشتی‌های کریستف کلمب بودند. کشتی فرماندهی او ۱۲۷ متر طول و ۵۲ متر عرض داشت[۱۳۶]

کشتی قراول

[ویرایش]
کشتی قراول

کشتی‌های تیزرو که اولین بار توسط مسلمانان برای تردد در مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند ابداع شدند و قراول نامیده می‌شدند که بعدها توسط دریانوردان پرتقالی و سایرین مورد تقلید قرار گرفته، کاراول نامیده شدند. آن‌ها دارای دو یا حداکثر سه دکل با بادبان‌های مثلثی بودند.[۱۳۷]

خشابه

[ویرایش]
کاربرد خشابه برای اندازه‌گیری عرض جغرافیایی

خشابه ابزاری برای اندازه‌گیری عرض جغرافیایی یک نقطه از زمین توسط هدفگیری بر روی ستاره قطبی است. اختراع این ابزار مسلمانان دریانورد را قادر کرد در مسیر شمالی-جنوبی با اندازه‌گیری دقیق مسیریابی کنند.[۱۳۸]

علم ناوبری

[ویرایش]

اختراع خشابه، ربع مجیب، قطب‌نما و نقشه‌های مدرج باعث شد که دریانوردان بتوانند به راحتی در طول و عرض جغرافیایی مسیرها را با اندازه‌گیری طول و عرض جغرافیایی پیدا کنند که از این نظر دریانوردان مسلمان، ناوبری را به علم تبدیل کردند.[۱۳۹]

وسایل زمان‌سنج

[ویرایش]

مسلمانان تا قبل از اختراع ساعت‌های کنونی توسط اروپاییان، حدود ۲۵ نوع ساعت ساخته بودند.

خازنی و بنوموسی اقدامات زیادی را در زمینه ساخت ساعت و وسایل اندازه‌گیری زمان و جرم و وزن مخصوص مایعات و شدت فلوی مایعات انجام دادند.

طب و بهداشت

[ویرایش]

آزمایش داروها

[ویرایش]

ابن سینا، اولین کسی بود که در کتاب قانون خود اعلام کرد برای آگاهی از اثرگذاری داروها باید آن‌ها را طی پروسه ای آزمایش کرد.[۱۴۰]

اولین جواز طبابت و اولین نظام پزشکی

[ویرایش]

خلیفه المقتدر در سال ۹۳۱ میلادی تصویب کرد که برای طبابت اخذ جواز لازم است که پس از امتحان و مصاحبه از طریق نظام پزشکی به طبیب داده می‌شود. وی سنان ابن ثابت را بعنوان اولین رئیس نظام پزشکی تعیین نمود.[۱۴۱]

دیودورانت

[ویرایش]

الزهراوی در ۱۰۰۰ میلادی در کتاب التصریف روش تهیه استوانه‌های جامد معطر را توضیح می‌دهد که اولین دیودورانت شناخته شده‌است.[۱۴۲]

اختراع صابون

[ویرایش]

محمد ابن زکریای رازی، اولین کسی بود که روش تحصیل گلسیرین از روغن زیتون و تهیه صابون از آنرا ارائه داد. از قرن نهم میلادی در سوریه صابون را با استفاده از روغن زیتون و سود تهیه کرده و به اقصی نقاط دنیا ارسال می‌کردند.[۱۴۳]

تراشیدن ریش و اصلاح سر

[ویرایش]

زریاب برای نخستین بار تراشیدن ریش را در اسپانیای مسلمان قرن نهم میلادی رواج داد و همچنین تا زمان او زن و مرد موهای بلند و گیس داشتند. او اصلاح کردن به سبک امروزی را ابداع کرد و رواج آن در اسپانیا به بقیه اروپا سرایت کرد.[۱۴۴]

شامپو

[ویرایش]
قبر دین محمد مبدع شامپو به اروپا در برایتون انگلستان

در سال ۱۸۱۴ میلادی یک مسلمان هندی به نام ساکه دین محمد در برایتون در انگلستان، یک حمام عمومی باز کرد و بکار بردن شامپو را به عنوان یک دوای گیاهی به اروپا وارد کرد.[۱۴۵]

خمیر دندان

[ویرایش]

زریاب، اولین خمیر دندان معطر به شکل امروزی را در قرن نهم میلادی درست کرده در اسپانیای آن دوران گسترش داد.[۱۴۶]

آسایشگاه روانی

[ویرایش]

در ۸۷۲ میلادی احمد ابن طلون اولین آسایشگاه روانی را در قاهره برپا کرد.[۱۴۷]

سرنگ

[ویرایش]

عمار موصلی، اولین بار در قرن نهم میلادی از سرنگ شیشه ای برای بیرون کشیدن آب مروارید از چشم بیماران استفاده کرد.[۱۴۸]

بیهوشی

[ویرایش]

زهراوی و ابن زهر اولین کسانی بودند که از اسفنج آغشته به مواد افیونی یا اسفنج بیهوشی، بیهوش کردن بیماران قبل از عمل جراحی استفاده کردند.[۱۴۹]

تراکئوتومی

[ویرایش]
عمل تراکیوتومی یا لوله گذاری شکاف نای که اولین بار توسط ابن زهر اختراع شد

ابن زهر اولین کسی بود که عمل شکاف نای یا تراکئوتومی را بر روی یک بز انجام داد.[۱۵۰]

کانول

[ویرایش]

زهراوی مخترع کانول برای گرفتن خون و تزریق مایعات به بدن مریض بود.[۱۵۱]

کانول برای اولین بار توسط زهراوی اختراع شد

نخ جراحی

[ویرایش]

زهراوی در ۱۰۰۰ میلادی نخستین کسی بود که استفاده از روده گربه برای جراحی را ابداع کرد که تا به امروز استفاده می‌شود.[۱۵۲]

واکسیناسیون

[ویرایش]

خراشی در دست کودک ایجاد کرده و از همسایگانی که فرزندشان در حال بهبودی بود، اندکی از پوست آبله او را گرفته به آن محل می‌مالیدند تا میکروب تضعیف شده، وارد بدن شده و مصونیت ایجاد کند.[۱۵۳]

ضدعفونی محل زخم

[ویرایش]

ابن سینا اولین کسی بود که چرک کردن محل زخم را ناشی از عوامل خارجی دانست و توسط شراب قوی و کهنه آن را ضدعفونی می‌کرد. پیدا کردن مجدد این کشف قرن‌ها طول کشید.[۱۵۴]

شناخت بیماری هموفیلی

[ویرایش]

زهراوی در ۱۰۰۰ میلادی در کتاب التصریف اولین بار ماهیت ارثی هموفیلی را توضیح داد.[۱۵۱]

مسری بودن بیماریها

[ویرایش]

لسان الدین ابن خطیب در قرن چهاردهم میلادی یعنی ۵ قرن قبل از پاستور مسری بودن بیماری‌ها را کشف کرد.[۱۵۵]

جراحی

[ویرایش]
صفحه ای از کتاب التصریف

در حدود سال ۱۰۰۰ میلادی، زهراوی کتابی سی جلدی با ۱۵۰۰ صفحه بنام التصریف در مورد طبابت و فنون جراحی نوشت که تا پنج قرن در دانشگاه‌های اروپا تدریس می‌شد.[۱۵۶]

آزمایش بر روی حیوانات

[ویرایش]

اولین کسی که آزمایش تجربی پزشکی بر روی حیوانات را ابداع کرد، دانشمند مسلمان اندلسی، ابن زهر بود که در قرن دوازدهم میلادی این روش را اختراع کرد.[۱۵۷]

ابزار اتاق عمل

[ویرایش]

الزهراوی بیش از ۲۰۰ ابزار جراحی را اختراع کرد که شامل انواع مختلف چاقوی جراحی، جمع‌کننده، کورت، انبر، اسپکول و همچنین ابزارهایی است که برای روش‌های مورد علاقه او در کوتریزاسیون و بستن آن‌ها طراحی شده‌است. او همچنین قلاب‌هایی با نوک دوگانه برای استفاده در جراحی اختراع کرد. بسیاری از این ابزارها قبلاً توسط هیچ جراح قبلی استفاده نشده بودند.[۱۵۸]

جراحی میگرن

[ویرایش]

زهراوی اولین کسی بود که یک روش جراحی را برای بستن شریان تمپورال برای میگرن توصیه کرد این روش در قرن بیست و یکم توسط جراحان آفریقای جنوبی احیا شد.[۱۵۹]

ابزارهای جراحی اختراع شده توسط زهراوی

مفهوم بینایی

[ویرایش]

ابن هیثم اولین کسی بود که از طریق آزمایش پی برد که چشم یک عضو غیرفعال و وسیله اپتیکی است که نورهای منعکس شده از اجسام را پردازش می‌کند تا قبل از او، طبق یک نظریه یونانی، باور شده بود که چشم از خود نور یا سو دارد و بوسیله آن اجسام را درک می‌کند.[۱۶۰]

تصالب اعصاب بینایی

[ویرایش]
تصالب اعصاب چشمی در مغز انسان که توسط ابن هیثم و اسماعیل جرجانی کشف شد

اولین بار ابن هیثم در قرن یادزهم میلادی نظریه تصالب (عوض شدن) اعصاب چشم‌های راست و چپ قبل از رسیدن به مغز را بیان کرد و اسماعیل جرجانی در قرن دوازدهم میلادی این نظریه را تکمیل کرد.[۱۶۱][۱۶۲]

اختراع حروف برجسته برای نابینایان

[ویرایش]

زین‌الدین آمدی، دانشمند و کتاب فروش نابینای اهل بغداد در قرن چهاردهم میلادی برای اولین بار یک سیستم الفبای برجسته اختراع کرد که پنج قرن قبل از اختراع خط بریل است و شباهت‌هایی به آن دارد.[۱۶۳]

نظریه لوله گوارش

[ویرایش]

احمد ابن ابی اشعث در ۹۵۹ میلادی (۹۰۰ سال قبل از اینکه ویلیام بومانت نظریه جهاز هاضمه را عرضه کند) با بررسی سیستم هاضمه یک شیر زنده و کالبد شکافی آن به چگونگی کارکرد لوله گوارش پی برد و آنرا در کتاب خود شرح داد.[۱۶۴]

سیستم گردش خون

[ویرایش]
صفحه ای از شرح ابن نفیس بر کتاب قانون

ابن نفیس در شرحی که برای کتاب قانون این سینا می‌نویسد: نظریه جالینوس را در گردش خون رد کرده و نظریه جدیدی ارایه می‌دهد که بر مبنای آن ریه در مسیر گردش خون از قلب قرار دارد. از این نظر او چهار قرن جلوتر از ویلیام هاروی سیستم گردش خون را کشف کرده‌است.[۱۶۵]

قسطا بن لوقا به‌طور جداگانه در قرن نهم میلادی سیستم گردش خون را کشف کرده‌است.[۱۶۶]

واگیردار بودن سل

[ویرایش]

ابن ربن طبری در قرن نهم میلادی واگیردارد بودن بیماری سل ریوی را کشف کرد که به جلوگیری از انتشار آن بسیار کمک نمود.[۱۶۷][۱۶۸]

نخستین دایرةالمعارف پزشکی

[ویرایش]

ابن ربن طبری در قرن نهم میلادی نخستین دایرةالمعارف پزشکی را بنام فردوس الحکمه نوشت.[۱۶۹]

کاشتن دندان

[ویرایش]

زهراوی، اولین کسی است که در تاریخ دندان پزشکی، کاشت دندان را انجام داد.[۱۷۰]

جرم‌گیری دندان

[ویرایش]

زهراوی، اولین کسی است که ابزاری برای برداشتن جرم دندان برای جلوگیری از بیماری لثه اختراع کرد.[۱۷۱]

زنجیره غذایی

[ویرایش]

جاحظ در قرن نهم میلادی در کتاب الحیوان خود زنجیره غذایی را شرح می‌دهد که چطور از حیوانات بالاتر به پست‌تر رسیده به نباتات ختم می‌شود.[۱۷۲]

آداب غذا خوردن

[ویرایش]

گفته شده‌است که این زریاب بود که در قرن نهم میلادی روش غذا خوردن مرحله ای (سوپ - غذای اصلی -دسر) را در اسپانیا (اندلس) ابداع کرده و رواج داد تا از آنجا به بقیه اروپا سرایت کند.[۱۷۳]

اختراعات دیگر

[ویرایش]

بسته‌بندی کاغذی

[ویرایش]

در سال ۱۰۳۵ میلادی، یک جهانگرد ایرانی در روزنامه خاطرات خود نوشت که در قاهره فروشندگان میوه و مواد غذایی آن را در بسته‌بندی کاغذی به مشتری ارائه می‌دهند.[۱۷۴]

علوم انسانی

[ویرایش]

از آنجا که حکمت به حکمت نظری و عملی تقسیم می‌شود و تدبیر منزل و سیاست مدن ۲ قسمت اصلی حکمت عملی می‌باشد می‌توان به جد گفت تمام حکمای اسلامی نظریات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و ارتباطاتی داشته‌اند که این از افتخاراتی است که مسلمین در سایهٔ اسلام کسب کرده‌اند

اولین دانشگاه

[ویرایش]

دانشگاه قرویین در شهر فز در مراکش، اولین دانشگاهی محسوب می‌شود که مدرک تحصیلی به فارغ التحصیلان خود اعطا می‌کرده‌است و از ابتدای تأسیس تا به الآن در حال فعالیت است. این دانشگاه و مسجد در سال ۸۵۹ میلادی توسط بانوی نیکوکار عرب فاطمه فهری ایجاد شد و این رکورد در فهرست رکوردهای گینس و همچنین یونسکو ثبت شده‌است.[۱۷۵][۱۷۶]

دانشگاه الازهر (در عربی:جامعه الأزهر الشریف) که در بین سال‌های ۹۷۰ تا ۹۷۲ به‌عنوان یک دانشگاه در شهر قاهره مصر پایه‌گذاری شد. امروزه این دانشگاه، مرکز اصلی ادبیات عربی و علوم اسلامی اهل تسنن در جهان است. این دانشگاه مصری هم به عنوان یکی از قدیمی‌ترین دانشگاه‌های جهان شناخته می‌شود.

جواز تدریس

[ویرایش]

تنها شاگردانی حق تدریس دروس استاد را در آینده داشتند که توسط او به آن‌ها مدرک یا جواز تدریس داده می‌شد.[۱۷۷]

هیت علمی

[ویرایش]

اولین بار مسلمین در دانشگاه‌های خود هیئت علمی یا آکادمی بوجود آوردند.[۱۷۸]

دانشکده یا فکولتی

[ویرایش]

اولین بار مسلمین، دانشگاه‌های خود را بر اساس رشته به دانشکده یا فاکولته‌های مختلف تقسیم کردند که بعدها در دانشگاه‌های اروپا رسم شد.[۱۷۸]

اولین کتاب شطرنج

[ویرایش]

اولین کتاب در مورد شطرنج را العدلی رومی در قرن نهم میلادی نوشت.[۱۷۹]

اولین کتاب آشپزی

[ویرایش]

ابن سیار الوراق در حدود ۹۶۰–۹۴۰ میلادی، اولین کتاب آشپزی را بنام کتاب الطبیخ منتشر کرد که شامل ۱۳۲ فصل بود.[۱۸۰][۱۸۱]

محمد بن حسن البغدادی کتاب آشپزی کتاب الطبیخ را در سال ۱۲۲۶ میلادی نوشت. کتاب حاوی ۱۶۰ دستور غذا بود.[۱۸۲]

کتاب الطبیخ

فلسفه

[ویرایش]

فارابی و ابن سینا و غزالی از فلاسفه دوران طلایی اسلام بودند که بر روی فلسفه غرب تأثیر زیادی گذاشتند.

خواجه نظام الملک کتاب سیاستنامه خود را حدود پنج قرن قبل از ماکیاولی نوشت.

یحی ابن بطریق در قرن دهم میلادی کتاب سرالاسرار، پرخواننده‌ترین کتاب در اروپا از قرن سیزدهم تا شانزدهم میلادی، نوشت.

ادبیات

[ویرایش]

ترجمه متون مهم به عربی مانند کلیله و دمنه یا هزار و یک شب.

جامعه‌شناسی

[ویرایش]

ابن خلدون اولین جامع‌شناس تاریخ است. او کتاب «العبر و دیوان المبتداء و الخبر فی ایام العرب و العجم و البربر» را نوشت. این کتاب مقدمه بسیار معروفی دارد و در آن به‌خوبی می‌توان دانش و چندبعدی بودن ابن خلدون را مشاهده کرد. او به رویکرد انتقادی و تحلیلی بسیار اهمیت می‌داد.

کشاورزی

[ویرایش]

انقلاب زراعتی قرون میانه

[ویرایش]

روشهای آبیاری، کشاورزی و محصولات جدیدی که اولین بار توسط مسلمانان به اروپا آورده شدند باعث بروز انقلاب شگرفی در تعدد محصولات کیفیت و میزان محصولات کشاورزی شد که از آن بعنوان انقلاب زراعتی عربی یاد شده‌است. اولین بار آنتونیو گارسیا ماسیرا در ۱۸۷۶، این اصطلاح را بکار برد[۱۸۳] و در سال ۱۹۷۴، اندرو واتسون مورخ آنرا در یک رساله اثرگذار بکار گرفت.[۱۸۴][۱۸۵]

مسلمانان از سه راه به گسترش کشاورزی کمک کردند:

  1. انتشار کتب فلاحت توسط دانشمندانی مثل ابن وحشیه -ابن بصال، ابن العوام و سایرین که روش‌های فلاحت و خصوصیات محصولات و بیماری‌های آنها و خصوصیات زمین‌ها را شرح می‌داد
  2. وارد کردن آبیاری مکانیزه
  3. وارد کردن محصولات جدید کشاورزی

اولین کتب در مورد کشاورزی

[ویرایش]
برگی از فلاحه النبطیه اثرگذارترین کتاب زراعتی در اروپای قرون وسطی

اولین کتاب در مورد روشهای کشاورزی را ابن وحشیه در قرن دهم میلادی نوشت که کتاب الفلاحه النبطیه نام داشت.[۱۸۶]

به دنبال وی دانمشندان زیادی مثل ابن بصال و ابن زهر و ابن العوام و دیگران کتاب‌های فلاحت نوشتند که حاوی اطلاعات ارزشمندی در مورد نحوه آبیاری، کشت، برداشت، بیماری‌های گیاهان و خاک‌های مختلف بود که انتشار آنها کمک فراوانی به افزایش محصولات و بهبود اقتصاد اروپا کرد.

کشت نوبتی

[ویرایش]

چرخش محصول یا کشت نوبتی محصولات کشاورزی در یک زمین برای غنی نگه داشتن آن زمین را اولین بار ابن بصال و ابن العوام (ابوالخیر اشبیلی) در کتاب‌های خود ذکر کردند.[۱۸۷]

کشت همراه

[ویرایش]

کشت همراه دو محصول در یک مکان که باعث سودبردن دو گیاه از یکدیگر می‌شود را نیز اولین بار ابن بصال و ابن العوام ذکر کردند.[۱۸۸]

طبقه‌بندی خاک

[ویرایش]

در قرن یادزهم میلادی ابن بصال در رساله ای علمی انواع خاک‌ها را بر اساس خصوصیات آنها به ده نوع تقسیم کرد که برای گسترش کشاورزی مفید بود.[۱۸۹]

پیوند زنی

[ویرایش]

اولین بار ابن العوام در کتاب الفلاحت خود روش پیوند زدن گیاهان را آموزش داد.[۱۹۰]

آبیاری مکانیزه

[ویرایش]

اولین بار مسلمانان روشهای آبیاری مکانیزه توسط نیروی حیوانات اهلی، نیروی باد و نیروی آب را به اسپانیا وارد کردند که باعث رسیدن آب به سرزمین‌های بلند و دوردست و افزایش قابل توجه میران محصولات شد.[۱۹۱][۱۹۲]

ساقیه

[ویرایش]
ساقیه

ساقیه وسیله ای است که توسط یک حیوان اهلی به گردش درآمده و چرخی که به آن سطل‌هایی متصل است از طریق این چرخش آب را از محلی به محل بالاتر انتقال می‌دهد و نوعی آبیاری مکانیزه ایجاد می‌کند. این وسیله توسط مسلمانان به اسپانیا آورده شد و باعث افزایش قابل توجه سطح زیر کشت شد.[۱۹۳]

نوریه

[ویرایش]
نوریه‌های حمات

نوریه یک توربین است که با نیروی آب رودخانه به حرکت درآمده و آب را از جایی با جای دیگری منتقل می‌کند.[۱۹۴] به گفته یک گردشگر که در قرن سیزدهم میلادی از اندلس بازدید کرده بود، تعداد ۵۰۰۰ نوریه در آن شهر فعال بوده‌اند[۱۹۵] که هنوز ۱۷ عدد از آن‌ها بنام نواعیر حمات موجود هستند.

وارد کردن محصولات جدید

[ویرایش]

اندرو واتسون، ۱۸ محصول جدید را نام می‌برد که مسلمین به اروپا وارد کردند از قبیل نارنج، لیمو، نارنگی، نیشکر، پنبه، برنج و انبه که کشت آن‌ها بسیار به سود دهی و گسترش کشاورزی اروپا کمک کرد.[۱۸۵]

جستارهای‌وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ "Inventions in medieval Islam" (به انگلیسی). مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. Retrieved 13 شهریور 1387. {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ بازدید= (help)
  2. ↑ خبرگزاری مهر: ۲ میلیون نسخه خطی ایرانی خارج از مرزها/ تهیه نسخ نیازمند ارز کافی است. fhcndn: nshlfv 2014.
  3. ↑ Gorini, Rosanna (October 2003). "Al-Haytham the man of experience. First steps in the science of vision" (PDF). Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine. 2 (4): 53–55. Retrieved 25 September 2008.
  4. ↑ Al-Khalili, Jim (4 January 2009). "The 'first true scientist'". BBC News. Retrieved 24 September 2013.
  5. ↑ "International Year of Light – Ibn Al-Haytham and the Legacy of Arabic Optics". Archived from the original on 1 October 2014. Retrieved 4 January 2015.
  6. ↑ G. J. Toomer. Review on JSTOR, Toomer's 1964 review of Matthias Schramm (1963) Ibn Al-Haythams Weg Zur Physik Toomer p. 464: "Schramm sums up [Ibn Al-Haytham's] achievement in the development of scientific method.".
  7. ↑ Haq, Syed (2009). "Science in Islam". Oxford Dictionary of the Middle Ages. ISSN 1703-7603. Retrievedn 22 October 2014.
  8. ↑ Ackerman, James S (1991), Distance Points: Essays in Theory and Renaissance Art and Architecture, Cambridge, Massachusetts: MIT Press, ISBN 978-0-262-01122-8.
  9. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا اثر زیگرید هونکه ج۱ص۱۰۹و۱۱۰.
  10. ↑ Martin Levey and Marvin Petruck, Principles of Hindu Reckoning, translation of Kushyar ibn Labban Kitab fi usul hisab al-hind, p. 3, University of Wisconsin Press, 1965.
  11. ↑ Eder, Michelle (2000), Views of Euclid's Parallel Postulate in Ancient Greece and in Medieval Islam, Rutgers University, retrieved 23 January 2008.
  12. ↑ Gandz, S. (1936), "The Sources of Al-Khowārizmī's Algebra", Osiris, 1: 263–277.
  13. ↑ Selin, Helaine (12 March 2008). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer Science & Business Media. p. 132. ISBN 978-1-4020-4559-2.
  14. ↑ Rashed, Roshdi (1994). The development of Arabic mathematics: between arithmetic and algebra. 156. Dordrecht, Boston, London: Kluwer Academic Publishers. p. 277. ISBN 0-7923-2565-6.
  15. ↑ Sesiano, Jacques (2000). "Islamic mathematics". In Selin, Helaine; D'Ambrosio, Ubiratàn (eds.). Mathematics Across Cultures: The History of Non-Western Mathematics. Springer. p. 148.
  16. ↑ P. Luckey, Die Rechenkunst bei Ğamšīd b. Mas'ūd al-Kāšī (Steiner, Wiesbaden, 1951).
  17. ↑ فرهنگ اسلام در غرب ج۱ص۲۲۴.
  18. ↑ PreAlgebra. Aufmann, Barker, Lockwood. Houghton Mifflin. 4Ed. 2005. p. 159.
  19. ↑ Boris A. Rosenfeld and Adolf P. Youschkevitch (1996), "Geometry", in Roshdi Rashed, ed. , Encyclopedia of the History of Arabic Science, Vol. 2, p. 447–494 [470], Routledge, London and New York.
  20. ↑ [dead link].
  21. ↑ RASHED, ROSHDI; collaboration, in; MORELON, RÉGIS (1996). Encyclopedia of the History of Arabic Science. doi:10.4324/9780203329030. ISBN 978-0-203-32903-0.
  22. ↑ O'Connor & Robertson (1999). To al-Tusi, "solution" meant "positive solution", since the possibility of zero or negative numbers being considered genuine solutions had yet to be recognised at the time (Hogendijk, 1989, p.71; 1997, p.894; Smith, 1997b, p.69.
  23. ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. , "Ghiyath al-Din Jamshid Mas'ud al-Kashi", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
  24. ↑ Ypma, Tjalling J. (December 1995), "Historical Development of the Newton-Raphson Method", SIAM Review, Society for Industrial and Applied Mathematics, 37 (4): 531–551 [539], doi:10.1137/1037125.
  25. ↑ "Al-Tusi_Nasir biography". www-history.mcs.st-andrews.ac.uk. Retrieved 2018-08-05. "One of al-Tusi's most important mathematical contributions was the creation of trigonometry as a mathematical discipline in its own right rather than as just a tool for astronomical applications. In Treatise on the quadrilateral al-Tusi gave the first extant exposition of the whole system of plane and spherical trigonometry. This work is really the first in history on trigonometry as an independent branch of pure mathematics and the first in which all six cases for a right-angled spherical triangle are set forth.".
  26. ↑ ادکوبه‌ای هزاوه‌ای، مصطفی (زمستان ۱۳۸۹). خواجه نصرالدین طوسی. شرکت توسعه کتابخانه‌های ایران.
  27. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۲۲۵.
  28. ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Albategnius". Encyclopædia Britannica. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 491.
  29. ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. , "Al-Battani", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
  30. ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. (1999). "Ghiyath al-Din Jamshid Mas'ud al-Kashi". MacTutor History of Mathematics archive. Archived from the original on 12 April 2011. Retrieved 11 August 2012.
  31. ↑ Maher, P (1998). "From Al-Jabr to Algebra". Mathematics in School. 27 (4): 14–15.
  32. ↑ "Khayyam biography". www-history.mcs.st-and.ac.uk. Retrieved 13 July 2018. "However, Khayyam himself seems to have been the first to conceive a general theory of cubic equations.".
  33. ↑ Howard Eves (1958). "Omar Khayyam's Solution of Cubic Equations", The Mathematics Teacher (1958), pp. 302–303.
  34. ↑ Cooper, G. (2003). Journal of the American Oriental Society, 123(1), 248–249.
  35. ↑ "Taming the unknown. A history of algebra from antiquity to the early ttwentieth century" (PDF). Bulletin of the American Mathematical Society: 727. "However, algebra advanced in other respects. Around 1000, al-Karaji stated the binomial theorem".
  36. ↑ "Late Medieval Planetary Theory", E. S. Kennedy, Isis 57, #3 (Autumn 1966), 365-378, JSTOR 228366.
  37. ↑ Pickover, Clifford A. (2009). The Math Book: From Pythagoras to the 57th Dimension, 250 Milestones in the History of Mathematics. Sterling Publishing Company, Inc. p. 106. ISBN 978-1-4027-5796-9.
  38. ↑ Rashed, R. (1994), "Mathematical induction: al-Karajī and al-Samawʾal", The Development of Arabic Mathematics: Between Arithmetic and Algebra, Boston Studies in the Philosophy of Science, 156, Springer Science & Business Media, ISBN 978-0-7923-2565-9.
  39. ↑ Nasehpour, Peyman (August 2018). "A Brief History of Algebra with a Focus on theDistributive Law and Semiring Theory". Department of Engineering ScienceGolpayegan University of TechnologyGolpayegan, Isfahan ProvinceIRAN: 2. arXiv:1807.11704. Bibcode:2018arXiv180711704N. "apparently the idea of a function was proposed by the Persian mathematician Sharaf al-Din al-Tusi (died 1213/4), though his approach was not very explicit, perhaps because of this point that dealing with functions without symbols is very difficult. Anyhow algebra did not decisively move to the dynamic function substage until the German mathematician Gottfried Leibniz(1646–1716).
  40. ↑ سلطان زاده، حسین؛ منتظر، بهناز. «بازتاب ترسیمات هندسی ریاضیدان ایرانی، ابوسهل بیژن بن رستم کوهی در نقوش هندسی معماری». پایگاه مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی. دریافت‌شده در ۲۱ مارس ۲۰۲۱.
  41. ↑ Westland, J. Christopher (2020). Audit Analytics: Data Science for the Accounting Profession. Cham: Springer International Publishing ص۴. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 134 (کمک)
  42. ↑ حسین امیدیانی. «۱۵۰ آیه قرآن بر نجوم تأکید دارند».
  43. ↑ Micheau, Francoise. "The Scientific Institutions in the Medieval Near East": 992–3. , in Rashed, Roshdi; Morelon, Régis (1996).
  44. ↑ Kepple, George Robert; Glen W. Sanner (1998). The Night Sky Observer's Guide. 1. Willmann-Bell. p. 18. ISBN 0-943396-58-1.
  45. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۲۰۶.
  46. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۲۰۶.
  47. ↑ Richard Nelson Frye: Golden Age of Persia. p. 163.
  48. ↑ Lorch, R. P. (1976). "The Astronomical Instruments of Jabir ibn Aflah and the Torquetum". Centaurus. 20 (1): 11–34. Bibcode:1976Cent...20...11L. doi:10.1111/j.1600-0498.1976.tb00214.x.
  49. ↑ David A. King, "Islamic Astronomy", in Christopher Walker (1999), ed. , Astronomy before the telescope, p. 167-168. British Museum Press. ISBN 0-7141-2733-7.
  50. ↑ مهندس صفایی. «تلفیق سه ابزار نجوم قدیم و ساخت آن توسط کارشناس رصدخانه دانشگاه کاشان». رصدخانه دانشگاه کاشان.
  51. ↑ Al-Makkari, (ed. 1986), Nafh Al-Teeb, Volume 4. Dar Al-Fikre, Egypt, pp. 348–349.
  52. ↑ Emilie Savage-Smith (1993). "Book Reviews", Journal of Islamic Studies 4 (2), pp. 296–299.
  53. ↑ Tekeli, Sevim (1958), 'Nasiruddin, Takiyuddin ve Tycho Brahe'nin Rasat Aletlerinin mukayesesi'. Ankara Universitesi Dil ve Tarih-Cografya Fakültesi Dergesi, XVI, p. 4. (in Turkish).
  54. ↑ O'Connor, John J. ; Robertson, Edmund F. , "Abu Mahmud Hamid ibn al-Khidr Al-Khujandi", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
  55. ↑ See: p. 608 (note 11) in: Cytryn-Silverman, Katia (2007). "The Fifth Mīl from Jerusalem: Another Umayyad Milestone from Southern Bilād Al-shām". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 70 (3): 603–610.
  56. ↑ Gharā'ib al-funūn wa-mulah al-`uyūn (The Book of Curiosities of the Sciences and Marvels for the Eyes), 2.1 "On the mensuration of the Earth and its division into seven climes, as related by Ptolemy and others," (ff. 22b-23a).
  57. ↑ تقویم البلدان ـ ترجمه فارسی ص۱۰۰.
  58. ↑ King, David A. (1983). "The Astronomy of the Mamluks". Isis. 74 (4): ۵۴۷.
  59. ↑ Tibbetts, G. R. (1973). "Comparisons between Arab and Chinese Navigational Techniques". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 36 (1): 97–108 [105–6].
  60. ↑ Schmidl, Petra G. (1996–97). "Two Early Arabic Sources On The Magnetic Compass". Journal of Arabic and Islamic Studies. 1: 81–132.
  61. ↑ Schmidl, Petra G. (2014-05-08). "Compass". In Ibrahim Kalin (ed.). The Oxford Encyclopedia of Philosophy, Science, and Technology in Islam. Oxford University Press. pp. 144–6.
  62. ↑ Winfree, Arthur T. (2001). The Geometry of Biological Time (2nd ed.). New York: Springer Science & Business Media. p. 10. ISBN 978-1-4757-3484-3.
  63. ↑ Gunn, Geoffrey C. Overcoming Ptolemy: The Revelation of an Asian World Region. Lanham, Maryland: Lexington Books. p. 47–48. ISBN 978-1-4985-9014-3.
  64. ↑ Kraus, Paul (1942–1943). Jâbir ibn Hayyân: Contribution à l'histoire des idées scientifiques dans l'Islam. I. Le corpus des écrits jâbiriens. II. Jâbir et la science grecque. Cairo: Institut Français d'Archéologie Orientale. ISBN 978-3-487-09115-0. OCLC 468740510. vol. I, pp. xvii–lxv.
  65. ↑ RASHED, ROSHDI; collaboration, in; MORELON, RÉGIS (1996). Encyclopedia of the History of Arabic Science. doi:10.4324/9780203329030. ISBN 978-0-203-32903-0.
  66. ↑ Ireland, Corydon (15 July 2011). Gazette "Of the bean I sing" Check |url= value (help). Retrieved 21 July 2011.
  67. ↑ Weinberg, Bennett Alan; Bonnie K. Bealer (2001), The world of caffeine, Routledge, pp. 3–4, ISBN 978-0-415-92723-9.
  68. ↑ John K. Francis. "Coffea arabica L. RUBIACEAE" (PDF). Factsheet of U.S. Department of Agriculture, Forest Service. Retrieved 27 July 2007.
  69. ↑ Meyers, Hannah (7 March 2005). ""Suave Molecules of Mocha" -- Coffee, Chemistry, and Civilization". Archived from the original on 9 March 2005. Retrieved 3 February 2007.
  70. ↑ Meri, Josef W. (2005). Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. Routledge. p. 106. ISBN 1-135-45596-1.
  71. ↑ Adam Lucas (2006), Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology, p. 65, Brill Publishers, ISBN 9004146490.
  72. ↑ Adam Robert Lucas (2005), "Industrial Milling in the Ancient and Medieval Worlds: A Survey of the Evidence for an Industrial Revolution in Medieval Europe", Technology and Culture 46 (1): 1-30 [10-1 & 27].
  73. ↑ Phillip K. Hitti, History of the Arabs (MacMillan Education Ltd, Tenth Edition, 1970) p: 598.
  74. ↑ Kriss, Timothy C. ; Kriss, Vesna Martich (April 1998). "History of the Operating Microscope: From Magnifying Glass to Micro neurosurgery". Neurosurgery. 42 (4): 899–907.
  75. ↑ ۷۵٫۰ ۷۵٫۱ Adam Robert, Lucas (2005). "Industrial Milling in the Ancient and Medieval Worlds: A Survey of the Evidence for an Industrial Revolution in Medieval Europe". Technology and Culture. 46 (1): 1–30 [10].
  76. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ص۲۱۰.
  77. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ص۲۱۰.
  78. ↑ Katz, Victor J. (1995), "Ideas of Calculus in Islam and India", Mathematics Magazine, 68 (3): 163–74, doi:10.2307/2691411, JSTOR 2691411.
  79. ↑ O'Connor, J. J. ; Robertson, E. F. , eds. (November 1999), "Abu Ali al-Hasan ibn al-Haytham", MacTutor History of Mathematics archive, Scotland: School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, retrieved 20 September 2008.
  80. ↑ Smith, John D. (1 March 1992), "The Remarkable Ibn al-Haytham", The Mathematical Gazette, Mathematical Association, 76 (475): 189–98, doi:10.2307/3620392, ISSN 0025-5572, JSTOR 3620392.
  81. ↑ Elkin, Jack M. (1965), "A deceptively easy problem", Mathematics Teacher, 58 (3): 194–99,.
  82. ↑ Lunde and Stone, Mas'udi. The Meadows of Gold, The Abbasids, p. 14.
  83. ↑ Bloom, Jonathan (2001). Paper Before Print: The History and Impact of Paper in the Islamic World. New Haven: Yale University Press. pp. 8–10, 42–45. ISBN 0-300-08955-4.
  84. ↑ تغییرات اقتصادی ای که با ایجاد حکومت اسلامی در جهان آن روز پدید آمد-موریس لمبارد-ترجمه امیرحسین جهانبگلو ص۸۵.
  85. ↑ Bowles, Edmund A. (2006), "The impact of Turkish military bands on European court festivals in the 17th and 18th centuries", Early Music, Oxford University Press, 34 (4): 533–60, doi:10.1093/em/cal103, S2CID 159617891.
  86. ↑ Schmidtchen, Volker (1977b), "Riesengeschütze des 15. Jahrhunderts. Technische Höchstleistungen ihrer Zeit", Technikgeschichte 44 (3): 213–237 (226–228).
  87. ↑ Ágoston, Gábor (2011). "Military Transformation in the Ottoman Empire and Russia, 1500–1800". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 12 (2): 281–319 [294]. doi:10.1353/kri.2011.0018. "Initially the Janissaries were equipped with bows, crossbows, and javelins. In the first half of the 15th century, they began to use matchlock arquebuses, although the first references to the Ottomans’ use of tüfek or hand firearms of the arquebus type (1394, 1402, 1421, 1430, 1440, 1442) are disputable.".
  88. ↑ Ágoston, Gábor (2008), Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire, Cambridge University Press, p. 24, ISBN 978-0-521-60391-1.
  89. ↑ MughalistanSipahi (19 June 2010). "Islamic Mughal Empire: War Elephants Part 3". Retrieved 28 November 2012 – via YouTube.
  90. ↑ مقدمه ای بر تاریخ علم- جورج سارتن -.
  91. ↑ Bag, A.K. (2005). "Fathullah Shirazi: Cannon, Multi-barrel Gun and Yarghu". Indian Journal of History of Science. 40 (3): 431–436. ISSN 0019-5235.
  92. ↑ Al-Kadi, Ibrahim A. (1992). "The origins of cryptology: The Arab contributions". Cryptologia. 16 (2): 97–126. doi:10.1080/0161-119291866801.
  93. ↑ Broemeling, Lyle D. (1 November 2011). "An Account of Early Statistical Inference in Arab Cryptology". The American Statistician. 65 (4): 255–257. doi:10.1198/tas.2011.10191. S2CID 123537702.
  94. ↑ Kent, James A. ; Bommaraju, Tilak V. ; Barnicki, Scott D. (2017). Handbook of Industrial Chemistry and Biotechnology. Springer Science+Business Media. p. 18. ISBN 978-3-319-52287-6.
  95. ↑ ۹۵٫۰ ۹۵٫۱ Zayn Bilkadi (University of California, Berkeley), "The Oil Weapons", Saudi Aramco World, January–February 1995, pp. 20–27.
  96. ↑ Forbes, Robert James (1958). Studies in Early Petroleum History. Brill Publishers. p. 149.
  97. ↑ Science and Technology in World History edited by William E. Burns صفحه ۲۰۸. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 40 (کمک)
  98. ↑ Smil, Vaclav (2017). Energy and Civilization: A History. Cambridge: The MIT Press. p. 246. ISBN 978-0-262-03577-4.
  99. ↑ سفرهای مارکوپولو-فصل سوم توصیف هرمنیای بزرگ -ص۴۶.
  100. ↑ Forbes, Robert James (1970). A Short History of the Art of Distillation from the Beginnings Up to the Death of Cellier Blumenthal. Brill Publishers. pp. 41–42. ISBN 978-90-04-00617-1.
  101. ↑ Caiger-Smith, 1973, p.65.
  102. ↑ Mason, Robert B. (1995), "New Looks at Old Pots: Results of Recent Multidisciplinary Studies of Glazed Ceramics from the Islamic World", Muqarnas: Annual on Islamic Art and Architecture, Brill Academic Publishers, XII: 1–10, doi:10.2307/1523219, ISBN 90-04-10314-7, JSTOR 1523219.
  103. ↑ Pinder-Wilson, R. 1991. The Islamic Lands and China. In: H. Tait (ed.), Five Thousand Years of Glass. London: British Museum Press, 112-143; p. 124.
  104. ↑ Irfan Habib (2011), Economic History of Medieval India, 1200–1500, pp. 53–54, Pearson Education.
  105. ↑ Donald Routledge Hill (1996), "Engineering", p. 781, in (Rashed & Morelon 1996, pp. 751–95).
  106. ↑ Hassan, Ahmad Y, Transfer Of Islamic Technology To The West, Part II: Transmission Of Islamic Engineering, History of Science and Technology in Islam.
  107. ↑ Silvio A. Bedini (1962), "The Compartmented Cylindrical Clepsydra", Technology and Culture, Vol. 3, No. 2, pp. 115–141 (116–118).
  108. ↑ الحسنی، سلیم (۱۳۹۰). ۱۰۰۱ اختراع: میراث مسلمانان در جهان ما. ترجمهٔ سیاوش شایان … [و دیگران]. تهران، نشرطلایی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۲۲۹-۰۴-۱.
  109. ↑ Ahmad Y. Hassan (1976), Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering, p. 34-35, Institute for the History of Arabic Science, University of Aleppo.
  110. ↑ Tekeli, Sevim (2008). "Taqī Al-Dīn". Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Springer, Dordrecht. pp. 2080–2081.
  111. ↑ Letcher, Trevor M. (2017). Wind energy engineering: a handbook for onshore and offshore wind turbines. Academic Press. pp. 127–143. ISBN 978-0-12-809451-8.
  112. ↑ Georges Ifrah (2001). The Universal History of Computing: From the Abacus to the Quatum Computer, p. 171, Trans. E.F. Harding, John Wiley & Sons, Inc. (See [1] Archived 8 October 2006 at the Wayback Machine).
  113. ↑ Ahmad Y. al-Hassan, The Crank-Connecting Rod System in a Continuously Rotating Machine Archived 12 March 2013 at the Wayback Machine.
  114. ↑ ۱۱۴٫۰ ۱۱۴٫۱ Donald Hill, "Mechanical Engineering in the Medieval Near East", Scientific American, May 1991, pp. 64-9 (cf. Donald Hill, Mechanical Engineering Archived 25 December 2007 at the Wayback Machine).
  115. ↑ Ahmad Y. al-Hassan. "The Origin of the Suction Pump: al-Jazari 1206 A.D." Archived from the original on 26 February 2008. Retrieved 16 July 2008.
  116. ↑ ۱۱۶٫۰ ۱۱۶٫۱ Lucas, Adam (2006), Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology, Brill Publishers, p. 65, ISBN 90-04-14649-0.
  117. ↑ ۱۱۷٫۰ ۱۱۷٫۱ Eldridge, Frank (1980). Wind Machines (2nd ed.). New York: Litton Educational Publishing, Inc. p. 15. ISBN 0-442-26134-9.
  118. ↑ Pacey, Arnold (1991) [1990]. Technology in World Civilization: A Thousand-Year History (First MIT Press paperback ed.). Cambridge MA: The MIT Press. pp. 23–24.
  119. ↑ Donald Hill (2012), The Book of Knowledge of Ingenious Mechanical Devices, page 273, Springer Science + Business Media.
  120. ↑ Ancient Discoveries, Episode 12: Machines of the East. History Channel. Archived from the original on 2021-12-14. Retrieved 2008-09-07.
  121. ↑ Pacey, Arnold (1991). Technology in World Civilization: A Thousand-year History. MIT Press. p. 80. ISBN 978-0-262-66072-3.
  122. ↑ Savage-Smith, Emilie (1985), Islamicate Celestial Globes: Their History, Construction, and Use, Smithsonian Institution Press, Washington, DC.
  123. ↑ Holme, Audun (2010). Geometry: our cultural heritage (2nd ed.). Heidelberg: Springer. p. 188. ISBN 978-3-642-14440-0. Retrieved 2021-03-10.
  124. ↑ گوبلو، هانری (۱۳۷۱). قنات: فنی برای دستیابی به آب. ترجمهٔ ابوالحسن سروقدمقدم و محمدحسین پاپلی‌یزدی. مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدس رضوی قدس رضوی. صص. ۳۷۶.
  125. ↑ ۱۲۵٫۰ ۱۲۵٫۱ Mayr, Otto (1970). The Origins of Feedback Control. MIT Press. pp. 42–43.
  126. ↑ Mayr, Otto (1970). The Origins of Feedback Control. MIT Press. p. 42.
  127. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۱ ص۱۹۷.
  128. ↑ ۱۲۸٫۰ ۱۲۸٫۱ Hill, Donald R. (1978). "Review of Taqī-al-Dīn and Arabic Mechanical Engineering. With the Sublime Methods of Spiritual Machines. An Arabic Manuscript of the Sixteenth Century". Isis. 69 (1): 117–118. doi:10.1086/351968. JSTOR 230643.
  129. ↑ Bosworth, C. E. (1981). "A Mediaeval Islamic Prototype of the Fountain Pen?". Journal of Semitic Studies. 26 (1): 229–234. doi:10.1093/jss/26.2.229.
  130. ↑ «الجزری پدر علم رباتیک جهان و دانشمند مسلمان قرن ششم هجری شمسی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۰.
  131. ↑ «The Monk Basin and Bloodletting».
  132. ↑ Koetsier, Teun (2001). "On the prehistory of programmable machines: musical automata, looms, calculators". Mechanism and Machine Theory. Elsevier. 36 (5): 589–603.
  133. ↑ J. Adamy & A. Flemming (November 2004), "Soft variable-structure controls: a survey" (PDF), Automatica, 40 (11): 1821–1844, doi:10.1016/j.automatica.2004.05.017.
  134. ↑ Masood, Ehsad (2009). Science and Islam A History. Icon Books Ltd. pp. 161–163.
  135. ↑ Kennedy, Edward S. (1951), "An Islamic Computer for Planetary Latitudes", Journal of the American Oriental Society, American Oriental Society, 71 (1): 13–21, doi:10.2307/595221, JSTOR 595221.
  136. ↑ Bowring, Philip (2019). Empire of the Winds. London, New York: I B Tauris & Co. Ltd.
  137. ↑ John M. Hobson (2004), The Eastern Origins of Western Civilisation, p. 141, Cambridge University Press, ISBN 0-521-54724-5.
  138. ↑ ThinkQuest: Library, “Early Navigational Instruments,” http://library.thinkquest.org/C004706/contents/1stsea/nap/page/n-2.html# Archived 2011-08-08 at the Wayback Machine. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  139. ↑ Christides, Vasilios (1988). "Naval History and Naval Technology in Medieval Times the Need for Interdisciplinary Studies". Byzantion. 58 (2): 309–332. JSTOR 44171055.
  140. ↑ Meinert CL, Tonascia S (1986). Clinical trials: design, conduct, and analysis. Oxford University Press, USA. p. 3. ISBN 978-0-19-503568-1.
  141. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا - زیگرید هونکه ج۲ص۷۲.
  142. ↑ Snodgrass, Mary Ellen (2015). World Clothing and Fashion: An Encyclopedia of History, Culture, and Social Influence. Routledge. p. 153.
  143. ↑ Ahmad Y. al-Hassan (2001), Science and Technology in Islam: Technology and applied sciences, pages 73-74 Archived 2017-12-09 at the Wayback Machine, UNESCO.
  144. ↑ Lebling Jr. , Robert W. (July–August 2003), "Flight of the Blackbird", Saudi Aramco World: 24–33, retrieved 28 January 2008.
  145. ↑ Teltscher, Kate (2000). "The Shampooing Surgeon and the Persian Prince: Two Indians in Early Nineteenth-century Britain". Interventions: International Journal of Postcolonial Studies. 2 (3): 409–23.
  146. ↑ Robert W. , Lebling Jr. "Flight of the Blackbird". Saudi Aramco World.
  147. ↑ Koenig, Harold George (2005). Faith and mental health: religious resources for healing. Templeton Foundation Press. ISBN 1-932031-91-X.
  148. ↑ Finger, Stanley (1994). Origins of Neuroscience: A History of Explorations into Brain Function. Oxford University Press. p. 70. ISBN 978-0-19-514694-3.
  149. ↑ "Middle East Journal of Anesthesiology". Middle East Journal of Anesthesiology. 4: 86. 1974.
  150. ↑ Missori, Paolo; Brunetto, Giacoma M. ; Domenicucci, Maurizio (7 February 2012). "Origin of the Cannula for Tracheotomy During the Middle Ages and Renaissance". World Journal of Surgery. 36 (4): 928–934. doi:10.1007/s00268-012-1435-1. PMID 22311135. S2CID 3121262.
  151. ↑ ۱۵۱٫۰ ۱۵۱٫۱ Cosman, Madeleine Pelner; Jones, Linda Gale (2008). Handbook to Life in the Medieval World. Handbook to Life Series. 2. Infobase Publishing. pp. 528–530. ISBN 978-0-8160-4887-8.
  152. ↑ Ingrid Hehmeyer and Aliya Khan (2007). "Islam's forgotten contributions to medical science", Canadian Medical Association Journal 176 (10).
  153. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا ج۲ ص۱۲۶.
  154. ↑ فرهنگ اسلام در غرب -هونکه-ج۲ ص۱۳۴.
  155. ↑ M. W. Dols, The black death in the Middle East, New Jersey, 1977, 322. M. Aguiar Aguilar, "Aproximación al léxico árabe medieval de la epidemia y de la peste", Medicina e Historia (2014) http://issuu.com/fundacionuriach/docs/m_h_2_2014_v7_r. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  156. ↑ al-Zahrāwī, Abū al-Qāsim Khalaf ibn ʻAbbās; Studies, Gustave E. von Grunebaum Center for Near Eastern (1973). Albucasis on surgery and instruments. University of California Press. ISBN 978-0-520-01532-6. Retrieved 16 May 2011.
  157. ↑ Abdel-Halim, Rabie E. (September 2005). "Contributions of Ibn Zuhr (Avenzoar) to the progress of surgery: a study and translations from his book Al-Taisir". Saudi Med J. 26 (9): 1333–9. PMID 16155644.
  158. ↑ Holmes-Walker, Anthony (2004). Life-enhancing plastics: plastics and other materials in medical applications. London: Imperial College Press. p. 176. ISBN 978-1-86094-462-8.
  159. ↑ Shevel, E; Spierings, EH (April 2004). "Role of the extracranial arteries in migraine headache: a review". Cranio: The Journal of Craniomandibular Practice. 22 (2): 132–6. doi:10.1179/crn.2004.017. PMID 15134413. S2CID 12318511.
  160. ↑ Hehmeyer, Ingrid; Khan Aliya (8 May 2007). "Islam's forgotten contributions to medical science". Canadian Medical Association Journal. 176 (10): 1467–1468.
  161. ↑ Wade, N. J. (2006). Perception and Illusion: Historical Perspectives. Springer Science & Business Media. p. 64. ISBN 978-0-387-22723-8.
  162. ↑ Davis, Matthew C. ; Griessenauer, Christoph J. ; Bosmia, Anand N. ; Tubbs, R. Shane; Shoja, Mohammadali M. (1 January 2014). "The naming of the cranial nerves: A historical review". Clinical Anatomy. 27 (1): 14–19. doi:10.1002/ca.22345. ISSN 1098-2353. PMID 24323823. S2CID 15242391.
  163. ↑ Rispler-Chaim, Vardit (2007). Disability in Islamic law. Springer. p. 134. ISBN 978-1-4020-5051-0.
  164. ↑ Haddad, Farid S. (18 March 2007). "InterventionaI physiology on the Stomach of a Live Lion: AlJ, mad ibn Abi ai-Ash'ath (959 AD)". Journal of the Islamic Medical Association. 39: 35. doi:10.5915/39-1-5269. Retrieved 4 December 2011.
  165. ↑ "Knowledge of the circulation of the blood from Antiquity down to Ibn al-Nafis". Hamdard Medicus. 37 (1): 24–26. 1994.
  166. ↑ Mahlooji, Kamran; Abdoli, Mahsima; Tekiner, Halil; Zargaran, Arman (2021-03-23). "A new evidence on pulmonary circulation discovery: A text of Ibn Luqa (860–912 AD)". European Heart Journal. doi:10.1093/eurheartj/ehab039. ISSN 0195-668X.
  167. ↑ Arnaldez, R. , Le Paradis de la sagesse du medecin 'Ali b. Rabbān al-Tabarī," Documenti e studi sulla tradizione filosofica médiévale, 8 (1997), pp. 389-402.
  168. ↑ Adang, Camilla, Muslim Writers on Judaism and the Hebrew Bible: From Ibn Rabbān to Ibn Hazm, Leiden: 1996, pp. 23-30.
  169. ↑ Siggel, Alfred (1951). Die indischen Bücher aus dem Paradies der Weisheit über die Medizin des' Alī ibn Sahl Rabban al-Ṭabarī. Übersetzt und erläutert. Wiesbaden: Akademie der Wissenschaften und der Literatur.
  170. ↑ Ingle, John Ide; Baumgartner, J. Craig (2008). Ingle's Endodontics. PMPH-USA. p. 1281."The individual first credited with the principle of extraction and replantation was an Arabian physician by the name of Abulcasis who practiced in the eleventh century.".
  171. ↑ Andrews, Esther K. (2007). Practice Management for Dental Hygienists. Lippincott Williams & Wilkins. p. 6."Abu al-Qasim, also known as Abulcasis, wrote an encyclopedia of medicine and surgery (al-Tasrif) that is now kept at Oxford University. His unique contribution to dentistry reported the relationship between calculus and periodontal disease. He promoted prevention by recommending scaling calculus above and below the gums until all accretions were removed even if it takes multiple visits.".
  172. ↑ Zirkle, Conway (April 25, 1941). "Natural Selection before the 'Origin of Species'". Proceedings of the American Philosophical Society. Philadelphia, PA: American Philosophical Society. 84 (1): 71–123. ISSN 0003-049X. JSTOR 984852.
  173. ↑ Susanne Utzt, Sahar Eslah, Martin Carazo Mendez, Christian Twente (30 October 2016). Große Völker 2: Die Araber [Great peoples 2: The Arabs] (Video documentary) (in German). Germany: Terra X via ZDF. Event occurs at 24:05 min. Retrieved 13 January 2017.
  174. ↑ Diana Twede (2005). "The Origins of Paper Based Packaging" (PDF). Conference on Historical Analysis & Research in Marketing Proceedings. 12: 288–300 [289]. Archived from the original (PDF) on July 16, 2011. Retrieved March 20, 2010.
  175. ↑ "Medina of Fez". UNESCO. Retrieved 31 July 2012.
  176. ↑ "Oldest higher-learning institution, oldest university". Guinness World Records. Retrieved 30 July 2020.
  177. ↑ فرهنگ اسلام در اروپا-هونکه-ج۲ص۲۹۶.
  178. ↑ ۱۷۸٫۰ ۱۷۸٫۱ فرهنگ اسلام در اروپا-هونکه-ج۲ص۲۹۷.
  179. ↑ Murray, H. J. R. (1913). A History of Chess. Oxford University Press. p. 879. ISBN 0-19-827403-3.
  180. ↑ Urtatim. "Kitab al-Tabih". Good Reads. Goodreads Inc. Retrieved 20 May 2015.
  181. ↑ "کنز من کنوز الحضارة الاسلامیة یعود للحیاة من جدید". Al Basrah Network. Retrieved 20 May 2015.
  182. ↑ Yemek kitapları: Moda değil yaşam özeti
  183. ↑ Ruggles, D. Fairchild (2000). Gardens, Landscape, and Vision in the Palaces of Islamic Spain. Penn State Press ص۳۱و۳۲.
  184. ↑ Squatriti, Paolo (2014). "Of Seeds, Seasons, and Seas: Andrew Watson's Medieval Agrarian Revolution Forty Years Later". The Journal of Economic History. 74 (4): 1205–1220.
  185. ↑ ۱۸۵٫۰ ۱۸۵٫۱ Decker, Michael (2009). "Plants and Progress: Rethinking the Islamic Agricultural Revolution". Journal of World History. 20 (2): 187–206. doi:10.1353/jwh.0.0058.
  186. ↑ Ruggles, D. Fairchild (2008). Islamic Gardens and Landscapes. University of Pennsylvania Press. ISBN 978-0-8122-4025-2.
  187. ↑ Ruggles, D. Fairchild (2008). Islamic Gardens and Landscapes. University of Pennsylvania Press ص ۳۲ تا۳۵.
  188. ↑ Ruggles, D. Fairchild (2008). Islamic Gardens and Landscapes. University of Pennsylvania Press ص ۳۲ تا ۳۵.
  189. ↑ John H. Harvey, "Gardening Books and Plant Lists of Moorish Spain", Garden History, Vol. 3, No. 2 (Spring, 1975), pp. 10-21.
  190. ↑ "Ibn al-'Awwām | Kitāb al-filāḥa". The Filāḥa Texts Project. Retrieved 8 December 2019.
  191. ↑ Glick, Thomas (1996). Irrigation and Hydraulic Technology: Medieval Spain and its Legacy. Varorium. ISBN 978-0-86078-540-8.
  192. ↑ Mazoyer, Marcel; Roudart, Laurence (2006). A History of World Agriculture: From the Neolithic Age to the Current Crisis. New York University Press. p. 147. ISBN 978-1-58367-121-4.
  193. ↑ Glick, Thomas F. (2010). "saqiya". In Bjork, Robert E. (ed.). The Oxford Dictionary of the Middle Ages. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866262-4.
  194. ↑ Glick, Thomas F. (2010). "noria". In Bjork, Robert E. (ed.). The Oxford Dictionary of the Middle Ages. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-866262-4.
  195. ↑ Ruggles, D. Fairchild (2007). "The Great Mosque of Cordoba: Fruited Trees and Ablution Fountains" (Podcast and summary). Doha: Hamad Bin Khalifa Symposium on Islamic Art.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اختراعات_دوران_طلایی_اسلام&oldid=39760987»