Himelfeart fan Jesaja

	Himelfeart fan Jesaja
	algemiene gegevens
oarspr. titel	Τὸ Αναβατικὸν Ἡσαΐου ; ("To Anabatikon Isaiou")
auteur	anonimus
taal	Aldgryksk
foarm	non-fiksje
sjenre	religiosa
skreaun	ein 1e iuw – 2e helte 2e iuw

De Himelfeart fan Jesaja is in religieus geskrift, besibbe oan it Alde Testamint fan 'e Bibel, dat no algemien as apokryf beskôge wurdt, al makket it al sûnt minskewitten diel út fan 'e Etiopysk-otterdokse tradysje, en besteane der oanwizings dat it oarspronklik ta de kanon fan 'e Etiopysk-Otterdokse Tsjerke rekkene waard. De tekst is in pseudepigraaf ûnder de namme fan 'e âldtestamintyske profeet Jesaja. Der bestiet ûnder bibelwittenskippers en teologen ûnienichheid oangeande de datearring: rûzings dêrfan rinne útinoar fan 'e ein fan 'e earste iuw oant de twadde helte fan 'e twadde iuw. Ek is men der noch net oer út oft it no in folslein kristlik geskrift is, of dat it earste diel, it Martelderskip fan Jesaja, in fan oarsprong joadske tekst is dy't letter in kristlike redigearring ûndergien hat. De earste teory hat mear oanhingers.

Oerlevering

De Himelfeart fan Jesaja is yn syn gehiel oerlevere yn trije hânskriften út 'e perioade fan 'e fyftjinde oant de achttjinde iuw yn it Ge'ez, de deade tsjerketaal fan Etioopje. Fan Grykske, Koptyske, Latynske en Aldtsjerkeslavyske ferzjes binne inkeld fragminten bewarre bleaun. De tekst falt útinoar yn trije dielen: it Martelderskip fan Jesaja, it Testamint fan Hizkía en it Fizioen fan Jesaja. Yn 'e regel giet men derfan út dat alletrije oarspronklik yn it Gryksk skreaun wiene, hoewol't it mooglik is dat it Martelderskip fan Jesaja basearre is op in Hebriuwsk- of Arameesktalich orizjineel. De tsjintwurdich algemien brûkte titel de "Himelfeart fan Jesaja" is in letterlike oersetting fan 'e namme wêrmei't yn 'e Etiopyske tradysje nei de tekst ferwiisd wurdt: ኤርጋታ ዒሳዬያስ, ’Ērgātā ‘Īsāyēyās. Yn 'e Aldheid neamden Epifanius en Hieronymus it yn it Gryksk (Τὸ Αναβατικὸν Ἡσαΐου, To Anabatikon Isaiou), resp. Latyn (Ascensio Isaiæ) krekt sa.

Ynhâld

De earste fiif haadstikken (H.f.J. 1-3:12 en 4:23-5) fan 'e Himelfeart fan Jesaja foarmje it Martelderskip fan Jesaja. Dat is basearre op 'e bibelpassaazje 2 Keningen 21:1-18, en ferhellet hoe't de profeet Jesaja de stjerrende Judeeske kening Hizkía warskôget dat syn erfgenamt, Manasse, him net oan it ferbûn mei God hâlde sil. As Manasse nei syn heite dea kening wurdt en Jesaja syn wurden útkomme, tsjocht Jesaja mei in espeltsje oare profeten de woastyn yn. Oan it hof set dan de demon Beliar de falske profeet Belkira oan om Jesaja fan ferrie te beskuldigjen, en fan gefolgen wurdt Jesaja ta de dea feroardiele. Hy ferskûlet him yn in beam, mar wurdt dochs fûn, en Belkira liedt syn terjochtstelling, wêrby't de profeet libben midstwa seage wurdt.

Yn 'e midden fan it Martelderskip fan Jesaja is neitiid in kristlike iepenbiering ynfoege (H.f.J. 3:13-4:22), dy't it Testamint fan Hizkía neamd wurdt. Dêryn wurdt in fizioen beskreaun dat de komt fan Jezus fan Nazaret oankundiget, de dêropfolgjende korrupsje fan 'e kristlike tsjerke, de hearskippij fan Beliar en de werkomst fan 'e messias. Dat wurdt allegear yn sokke bewurdings formulearre dat it dúdlik is dat mei Beliar de Romeinske keizer Nearo bedoeld wurdt.

It twadde diel fan 'e Himelfeart fan Jesaja stiet bekend as it Fizioen fan Jesaja (H.fJ. 6-11). Dat beskriuwt in troch ingels begelate reis nei de sân himels dy't Jesaja makke foarôfgeande oan 'e foarfallen yn it Martelderskip fan Jesaja. Yn 'e oerlevere foarm is dit boekdiel sûnder mis skreaun fan in kristlik eachpunt út, mei't benammen omtinken jûn wurdt oan 'e krúsdea, weropstanning en yn it bysûnder de himelfeart fan Jezus. Nijsgjirrich is fierders dat berte fan Jezus yn dizze tekst foarôfgien wurdt troch de delkomst fan Jezus nei de ierde, wêrby't er yn elts fan 'e sân himels it foarkommen fan it soarte ingel oannimt dat dêr libbet.

Eftergrûn

Eleminten út 'e Himelfeart fan Jesaja komme ek foar yn oare joadske en kristlike geskriften. Dat Jesaja terjochtsteld wêze soe troch midstwa seage te wurden, stiet ek yn sawol de Babyloanyske Talmoed as de Jeruzalimske Talmoed. Teffens wurdt dernei ferwiisd yn it nijtestamintysk Brief oan de Hebreeërs, dêr't de skriuwer oangeande de joadske profeten seit: "Se binne stiennige, midstwa seage, deade mei it swurd." (Hebr. 11:37a). Fierdersoan makket de demon Beliar syn opwachting yn frijwat apokrife teksten, lykas Jubileeën, Henoch en de Testaminten fan de Tolve Aartsfaars. En Jesaja syn reis troch de sân himels giet lykop mei Henoch sines yn it boek 2 Henoch.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References en Notes, op dizze side.

Apokrife teksten besibbe oan de Bibel
Apokrife boeken besibbe oan it Alde Testamint
Gebedens: Joazef \| Manasse \| Salomo \| Geheime Boeken: Ezechiël \| Jeremia \| Himelfearten: Jesaja \| Mozes \| Iepenbierings: Abraham \| Adam \| Daniël (Gryksk) \| Elía \| Ezra (Gryksk) \| Ezra (Joadsk) \| Mozes \| Sedrach \| Sefanja \| Serûbbabel \| Psalmen: Lieten foar it Sabbatsoffer \| Oaden \| Psalm 151 \| Psalmen 152–155 \| Psalmen fan Salomo \| Testaminten: Abraham \| Adam \| Izaäk \| Jakob \| Job \| Mozes \| Salomo \| Tolve Aartsfaars \| Oar: 1 Barûch \| 2 Barûch \| 3 Barûch \| 4 Barûch \| Boete fan Jamnes en Mambres \| Brief fan Jeremia \| Ester (Gryksk) \| Ezra (Gryksk) \| Ezra (Latyn) \| Fizioen fan Ezra \| Fragen fan Ezra \| 1 Henoch \| 2 Henoch \| 3 Henoch \| De Jakobsljedder \| Jezus Sirach \| Joazef en Asnat \| Josippon \| Jubileeën \| Judit \| Kommentaar op Habakuk \| It Libben fan Adam en Eva \| De Libbens fan de Profeten \| 1 Makkabeeërs \| 2 Makkabeeërs \| 3 Makkabeeërs \| 4 Makkabeeërs \| 5 Makkabeeërs \| Makkabeeërs (Etiopysk) \| 1 Meqabyan \| 2 Meqabyan \| 3 Meqabyan \| Mienskipsregel \| Noäch \| Oarlochsrôle \| Pseudo-Ezechiël \| Pseudo-Filo \| Regel fan de Gemeente \| Regel fan de Seinging \| Reuzen \| Skeel fan Adam en Eva mei Satan \| Skiednis fan de Babyloanyske Ballingskip \| Skiednis fan de Rekabiten \| It Swurd fan Mozes \| Taheakken op it Boek Daniël (Azarja • Suzanne • Bel en de Draak) \| Tobit \| Wysheid fan Salomo
Apokrife boeken besibbe oan it Nije Testamint
Berne-evangeeljes: Jakobus \| Mattéus \| Syrysk \| Tomas \| Brieven: Aleksandrinen \| Apostels \| Barnabas \| 1 Klemins \| 2 Klemins \| 3 Korintiërs \| Korintiërs oan Paulus \| Laodikers \| Oan de Romeinen \| Petrus oan Filippus \| Pseudo-Titus \| Seneka de Jongere \| Smyrneeërs \| Strange Brief \| Trallessiërs \| Evangeeljes: Barnabas \| Bartoloméus \| Basilides \| Diatessaron \| Ebioniten \| Egyptners (Gryksk) \| Egyptners (Koptysk) \| Filippus \| Hebreeërs \| Jakobus \| Judas \| Many \| Marije Magdalena \| Markus (Geheim) \| Marsion \| Mattias \| Nazareners \| Nikodémus \| Petrus \| Pilatus \| Pseudo-Mattéus \| Tomas \| Wierheid \| Geheime Boeken: Jakobus \| Jehannes \| Hannelingen: Andréas \| Andréas en Mattias \| Barnabas \| Filippus \| Jehannes \| Ksantippe, Polyksena en Rebekka \| Paulus \| Paulus en Tekla \| Petrus \| Petrus en Andréas \| Petrus en Paulus \| Petrus en de Tolve \| Pilatus \| Timóteüs \| Tomas \| Iepenbierings: Paulus \| Paulus (Koptysk) \| Petrus \| Petrus (Gnostysk) \| Petrus (Koptysk) \| Tomas \| Underrjocht: Didachê \| Kanons fan de Apostels \| Underrjocht fan de Apostels \| Oar: Boek fan Tomas \| Boete fan Origenes \| It Delkommen fan Marije \| Fragen fan Bartoloméus \| Hanneling fan Petrus \| De Hoeder fan Hermas \| It Libben fan Jehannes de Doper \| Nepos \| Passy fan Petrus en Paulus \| De Skatspelonk \| Traktaat oer de Weropstanning \| Twadde Traktaat fan de Grutte Set \| Underrjocht fan Silvanus \| Weropstanning (Bartoloméus) \| Wysheid fan Jezus Kristus