Tarih

Hindistan’da bin yıllık Türk varlığının son temsilcileri olan Babürlüler (1526-1858) her ne kadar
1398’de Hindistan’ı alan ataları Timur’un mirasçıları olarak kültürüne ve yaşam koşullarına alışık
olmadıkları bu coğrafyada devlet kurmuşlarsa da güçlü bir teşkilatlanma ve izledikleri politikalar sayesinde
bu topraklara yeni bir nizam getirmişlerdir. 16. yüzyılın ilk yarısından 17. yüzyılın ikinci yarısına kadar
Hindistan’da genişleme siyaseti takip eden Babürlüler, hâkimiyet kurdukları sahada icra ettikleri sosyoekonomik faaliyetlerle bölge halkının da teveccühünü kazanmıştır. Babürlüler aynı zamanda, Hindistan’da
Türk töresi ve adaletini hâkim kılarak Türk geleneğinin günümüze kadar ulaşmasını sağlamış, devlet
teşkilatlanmaları konusunda izledikleri politikalarla da günümüz modern Hindistan Devleti’nin uygulamakta
olduğu birçok sistemin temelini atmıştır. Bu bağlamda Babürlülerin altıncı padişahı Âlemgîr Evrengzîb de
(1658-1707) yarım yüzyıllık saltanatı sırasında, devlet idaresinde izlediği politikalar ile hem ülkenin en geniş
sınırlarına ulaşmasına hem de tebaanın refah ve huzur içerisinde yaşamasına olanak sağlamıştır. Dolayısıyla
bu çalışmada, Âlemgîr Evrengzîb döneminde uygulanan devlet politikasının Hindistan’da ne şekilde tezahür
ettiği hususunda bilgiler verilmiş, ayrıca bundan sonra Hindistan Türk tarihi alanında yapılacak bilimsel
çalışmalara katkıda bulunulması amaçlanmıştır

Hint-İskit (Saka) İmparatorluğu’ndan (M.Ö. 50-125) başlayarak Babür İmparatorluğu’nun tarih sahnesinden çekildiği
M.S. 1858 yılına kadar farklı isimler altında devlet kursalar da Hindistan’da bin yıl varlık gösteren Türkler, 16. yüzyıl
başlarından itibaren burada yaklaşık 150 milyonluk kalabalık ve karmaşık bir nüfusu yönetmişlerdir. Hindistan’daki Türk
idaresinin son temsilcileri olan Babürlüler, bu denli kalabalık ve karmaşık toplum yapısına rağmen sahip oldukları
Türkistan kültürüne dair gelenekleri muhafaza etmişlerdir. Ancak, bu geleneklerden bazıları ise sadece belirli dönemlerde
yaşatılabilmiştir. Bunlara bir örnek de erkeklerin ya da erkek hükümdarların küpe takma âdetidir. Dolayısıyla erkek bir
Türk hükümdarın ender sayılabilecek küpe takma âdeti, Babür İmparatorluğu’nda yalnızca padişah Cihangir Şah (1605-
1627) tarafından uygulanmıştır. Nitekim Türklerde erkeklerin veya erkek bir hükümdarın küpe takması, zaman zaman
farklı inançsal ritüeller dâhilinde mümkün olabilmiştir. Bu husustan hareketle araştırmamızda, Türklerde erkeklerin küpe
takma adetlerine değinilmiş ve Babür İmparatoru Cihangir Şah örneğinden hareketle erkek bir Türk hükümdarın küpe
takmasının sebepleri, Babürlü bürokrasisine ve toplumuna yansımaları incelenmiştir. Netice olarak da bu araştırma ile
bundan sonra benzer alanlarda yapılacak çalışmalara katkıda bulunulması amaçlanmıştır.

Av tarihi, insanlık tarihinin başlangıcına kadar dayanır. Avcılık, insanlığın ilk dönemlerinde yalnızca hayatta kalabilmek için yapılırken taş devriyle beraber ihtiyaç duyulan farklı ürünlerin hammaddesini temin etmek maksadıyla da gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Aynı şekilde avlanma usulleri ve avlanma sırasında kullanılan araç gereçlerde de zaman içerisinde bir dönüşüm ve gelişim durumu söz konusu olmuştur. Daha sonraki devirlerde ise hayatta kalabilmeyi sağlamanın dışında tamamen bir gelenek halini alan avcılık, neredeyse her toplumun ortak bir değeri haline gelmiştir. Bu bağlamda Türklerinde kültür öğelerinden biri olan ve varlığı günümüzde de devam eden av (şikâr) merasimleri, Hindistan’da hüküm sürmüş Bâbür İmparatorluğu’nun da en önemli gelenekleri arasında yer almış ve diğer Türk devletlerinde olduğu gibi Bâbürlü padişahları da av eğlenceleri tertip etmişlerdir. Bâbürlülerde gerek padişahlar gerekse mirzaların ve hanedan üyelerinin özel ilgi alanı olan avcılık, aynı zamanda askerlerin daima savaşa hazır durumda olmalarını sağlamak amacıyla askeri bir talim unsuru olarak da yapılmıştır. Ayrıca, bazen gıda ihtiyacını karşılamak üzere yapılan av şölenleri, bazen de fil gibi vahşi hayvanları yakalayıp ehlileştirerek savaş meydanlarında faydalanmak için de icra edilmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada Bâbürlüler örneğinden hareketle Türk kültürünün bir parçası olan av merasimleri hakkında bilgiler verilmiş olup, bu alanda yapılacak bilimsel çalışmalara katkıda bulunulması amaçlanmıştır.

Asya’nın son büyük fatihlerinden Emir Timur’un mirasçıları ve Hindistan’daki Türk tarihinin son
temsilcileri olan Bâbürlüler (1526-1858), burada henüz bir devlet kurmadan önce, Timur’un parçalanmış
imparatorluğunun küçük bir kısmı olan ve bugünkü Özbekistan sınırları içerisinde yer alan Fergana vilayetinde
hüküm sürmüştür. Timur’un torunlarından Fergana hükümdarı Ömer Şeyh 9 Haziran 1494’te yaşamını yitirince
yerine on iki yaşındaki oğlu Bâbür geçmiş, ancak o, diğer Timurlu mirzalar ve Özbeklerin saldırıları karşısında
tutunamayınca yanındaki az bir kuvvetle Hindikuş dağlarını geçerek 1504’te Kâbil (Afganistan) şehrine girmiş ve
burada yirmi iki yıl (1504-1526) hükümdarlık etmiştir. Bu süre zarfında ise atası Timur’dan dolayı hak iddia ettiği
Hindistan’a beş kez sefer düzenlemiş ve nihayet 21 Nisan 1526’da yapılan Pânîpet Savaşı’nı kazanarak
Hindistan’da üç asırdan fazla hüküm sürecek yeni bir Türk devletini kurmaya muvaffak olmuştur. Bâbürlüler,
devleti idarede uyguladıkları Türk devlet geleneğini Hindistan’ın kalabalık ve karmaşık toplum yapısına rağmen
muhafaza etmiş, bazı kültürel öğeleri ise Hindistan’a özgü yerleşik geleneklerle harmanlayarak bugün hâlâ ayakta
duran Türk-Hint karışımı eserler vücuda getirmiştir. Dolayısıyla devletin kuruluşundan yıkılışına kadar bu
coğrafyada imar faaliyetlerinde bulunan Bâbürlüler, özellikle inşa ettikleri yollar, caddeler, bahçeler, medreseler
ve yeni şehirler ile de Hindistan’ı ihya etmiştir. Bu bağlamda Bâbürlülerin devlet teşkilatlanması konusunda
kuşkusuz Hindistan’a kazandırdığı en önemli kavramlardan birisi de o dönemde sûbe adı verilen eyalet teşkilatı
olmuştur. Nitekim modern Hindistan Devleti’nin diğer hususlarda olduğu gibi günümüzde kullandığı eyalet
sisteminin temeli de bu coğrafyada üç asırdan fazla hüküm sürmüş Bâbür Devleti tarafından atılmıştır.
Hindistan’da hâkim olduğu toprakları 16. yüzyılın ortalarından itibaren genişletmeye başlayan Bâbür
Devleti, 18. yüzyılın başlarına gelindiğinde en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Özellikle Bâbür imparatoru Ekber Şah
(1556-1605) döneminde takip edilen genişleme siyaseti neticesinde yerel krallıklara boyun eğdirilmiş ve Hindistan
tek bir merkezi idare altında toplanmıştır. Bu sebeple hâkim olunan toprakların ve hükmedilen nüfusun artması
gibi etkenler, merkezden uzak bölgelerin idaresini sağlamak için Bâbürlüleri yeni bir devlet modeli geliştirmeye
sevk etmiştir. Bâbürlü tarihinde ilklerin uygulayıcısı olarak bilinen Ekber Şah, genişleyen sınırlar nedeniyle dini
ve askeri konularda olduğu gibi, devleti idare biçiminde de birtakım reformlara gitmiştir. Ekber Şah’ın kurduğu
sistemle birlikte ülke toprakları eyaletlere ayrılmış ve bu eyaletlerde kendi içerisinde hiyerarşik bir yapıya göre
revize edilmiştir. Örneğin; Hindistan’ın en önemli vilayetlerinden Sind, Orissa, Dekken, Pencap, Keşmir, Gucerât,
Bengal gibi bölgeler eyalet olarak kurulmuş ve bu eyaletlerin başına da birer vali veya o zamanki adıyla “sûbedar”
(sipehsâlâr) atanmıştır. Eyaletler ise kendi içerisinde “serkâr” adı verilen kazalara/ilçelere, bunlarda “pergene” adı
verilen köylere ayrılmış ve her birinin başına idareyi ve asayişi sağlamakla görevli memurlar tayin edilmiştir.
Dolayısıyla kaynakların bize sunduğu bilgilerden hareketle bu çalışmada Bâbürlülerde eyalet teşkilatının önemine
değinilmiş ve kendi içerisindeki hiyerarşik yapının ne şekilde işlediği kaynaklar ışığında ifade edilmeye
çalışılmıştır. Ayrıca, bu araştırmanın Hindistan Türk tarihi araştırmalarına referans bir çalışma olması
amaçlanmıştır.

Bu çalışmada Bâbür imparatoru Ekber Şah’ın torunlarından Şehzade Baysungur’un hayatı, diğer mirzalar ile beraber Hindistan’da kalkıştığı isyanın ardından başarısız olması sonucu 1632’de Osmanlı Devleti’ne iltica etmesi, burada Padişah IV. Murad tarafından karşılanması ve Osmanlı sarayında geçen zamanı incelenmiştir. Öte taraftan hanedan üyesi olması sebebiyle Baysungur’un Bâbürlü tahtında hak iddia etmesi ve bunun için de Osmanlı Devleti’nden askeri yardım alabilmek amacıyla İstanbul’a gelişi gayri resmi de olsa Bâbürlü-Osmanlı ilişkilerinin başlangıcını teşkil etmesi bakımından önem arz etmiştir. Ayrıca Bâbürlülerin Timuroğullarının torunları olması hasebiyle de Şehzade Baysungur’un ilticası ve burada kaldığı süre boyunca IV. Murad ile olan münasebeti ve birbirlerine karşı tutumları üzerinden bu iki Türk hanedanı arasındaki ikili ilişkilerin tarihsel serüvenine farklı bir perspektifle yaklaşılmaya çalışılmıştır. Zira Timuroğulları (Bâbürlüler) ve Osmanlıların 1402’de yapılan Ankara Savaşı’ndan beri devam edegelen üstünlük gayesi, Baysungur’un Osmanlı sarayına gelişi ve buradaki hal ve hareketleri ile bir kez daha ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla çalışmamızın bu bağlamda ele alınmış olması da daha sonra benzer konularda yapılacak olan bilimsel araştırmalara katkı sağlayacaktır.

Araplar, henüz Müslüman olmadan evvel deniz ticaretinin yoğun olduğu Hindistan'ın güney sahillerinde yer alan Malabar-Kerala bölgesini sıkça ziyaret etmişler ve burada ticaret kolonileri kurmuşlardır. Arapların bölgedeki yerlilerle evlilikler yoluyla münasebetler kurmaları ise hem burada melez bir toplumun oluşmasına hem de İslam'ın kabulüyle beraber Hindistan Müslümanlarının ilk nüvesini oluşturan ve adına Moplah denilen bu halkın teşekkülüne zemin hazırlamıştır. Fakat Portekizli kâşif Vasco da Gama'nın 15. yüzyılın sonunda Kalküta limanına ulaşmasıyla Hindistan'da köleleştirme ve sömürge döneminin başlaması, Moplah halkı üzerinde siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel bağlamda derin tahribatlara yol açmıştır. Sömürge devletlerinin sebep olduğu bu tahribatlara karşı kendi mücadelelerini vermek zorunda bırakılan Moplahlar, Hindistan'ın bağımsızlığını kazandığı 1947 yılına kadar geçen süre zarfında, Hindistan Hilafet Hareketi'nin de tesiriyle toprak ağaları ve özellikle İngilizlere karşı birçok isyana öncülük etmişlerdir. Dolayısıyla bu çalışmada gerek Hindistan gerekse Hint-İslam tarihinin Müslüman Moplahların içtimai hayatı ve sömürge karşıtı eylemleri üzerinden bilimsel bir araştırma ile farklı bir perspektiften incelenmiş olması bu alanda yapılacak benzer çalışmalara da katkı sağlayacaktır.

Bâbür İmparatoru II. Şah Âlem'in Oğlu Mirza Civan Baht'ın (Cihandar Şah), Büyük Britanya Kralı III. George'a Mektubu Öz Bu çalışmada Bâbür imparatorlarından II. Şah Âlem'in büyük oğlu Mirza Civan Baht'ın (Cihandar Şah), Büyük Britanya Kralı III. George'a yazdığı mektubun tercümesi yapılmıştır. Ayrıca, mektubun tercümesinden önce Bâbürlüler ve II. Şah Âlem döneminin genel bir değerlendirmesine yer verilmiştir. Diğer taraftan söz konusu mektubun, Bâbürlülerin çöküş sürecini yaşadığı 18. yüzyılın sonlarında Hindistan'da egemen güç haline gelen İngilizler ve Marataların etkin nüfuzu altında saltanat sürmek zorunda kalan II. Şah Âlem döneminde yazılmış olması, devletin, içinde bulunduğu durumu yansıtması adına da önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu makalenin esas muhteviyatını teşkil eden mektubun tercümesine ilaveten, çalışmamızın bu bağlamda ele alınmış olmasıyla da daha sonra benzer konularda yapılacak olan bilimsel araştırmalara katkıda bulunulması umulmaktadır.