explosivo de alto poder que utiliza a enerxía nuclear
Unha arma nuclear é un explosivo de alto poder que utiliza a enerxía nuclear (esta arma xera unha gran cantidade de enerxía a partir dunha reacción de fisión ou de fusión nuclear, ambas reaccións liberan grandes cantidades de enerxía a partir de cantidades relativamente pequenas da materia), isto inclúe o vector transportador, como os mísiles balísticos intercontinentais, os mísiles balísticos de lanzamento submarino (en inglés Submarine-launched ballistic missiles) e parte da infraestrutura involucrada no seu manexo e operación.
Ataque nuclear a Hiroshima o 6 de agosto de 1945. A nube resultante estendeuse 18 quilómetros por encima da orixe da explosión.
Este tipo de armas teñen unha gran capacidade destrutiva, e son as máis potentes que se utilizaron nunca. Actualmente, só un grupo relativamente reducido de países recoñece que dispón de armas nucleares. As armas nucleares utilízanse principalmente para matar e crear danos humanos, materiais e económicos, tamén poden ter un uso secundario como demostración de superioridade e ameaza.
A primeira detonación nuclear experimental foi a denominada Trinity realizada na poboación de Alamogordo, Novo México, Estados Unidos, o 16 de xullo de 1945, como parte experimental do Proxecto Manhattan.[1] En tempo de guerra só foron utilizadas en dúas ocasións: en Hiroshima o 6 de agosto de 1945 e Nagasakitres días despois. Os tipos de bomba utilizados foron respectivamente unha bomba de uranio e unha de plutonio (ambas eran bombas A). Unhas cento vinte mil persoas morreron de inmediato e outras duascentas corenta mil debido aos efectos a medio e longo prazo destas armas fundamentalmente como consecuencia de enfermidades provocadas pola exposición á radiación.[2] En ambas as cidades, a maioría dos mortos foron civís.[3][4][5] Estes son os únicos bombardeos nucleares que ocorreron en tempos de guerra.[6] Este evento deu inicio ao que se denominou como "a era nuclear". Desde entón explotaron unhas dúas mil bombas nucleares, a maioría como parte de investigacións para o desenvolvemento armamentístico nuclear, por parte de sete países: Estados Unidos, Unión Soviética, Francia, Reino Unido, China, India e Paquistán. Sospéitase que outros países teñen capacidade nuclear, manténdoo en segredo; crese que Israel posúe armas nucleares, aínda que non o recoñece.[7][8][n. 1] Outro estado, Suráfrica, admitiu fabricar armas nucleares no pasado, pero desde entón desmontou o seu arsenal e someteuno a inspección internacional.[9] A primeira bomba atómica probada,[n. 2][10][11][12][13] liberou unha cantidade de enerxía de aproximadamente 20 millóns de toneladas de TNT. Unha arma atómica moderna, como a bomba atómica B83 de pouco máis de 1.100 kg, pode producir unha forza explosiva comparable á detonación de máis de 1,2 millóns de toneladas (1,1 millóns de toneladas métricas) de TNT.[14] Divídense en dous tipos segundo o seu mecanismo de actuación:
As chamadas bombas atómicas ou bombas A son as que utilizan unha reacción nuclear de fisión.
As chamadas bombas de hidróxeno ou bombas H utilizan unha reacción nuclear de fusión e son moito máis potentes que as anteriores.
En decembro de 1938, os químicos alemáns Otto Hahn e Fritz Strassmann enviaron un manuscrito a revista Die Naturwissenschaften no que informaban de que detectaran o elemento bario logo de bombardear con neutróns o uranio;[15][n. 3] ao mesmo tempo, comunicáronse estes resultados a Lise Meitner. Meitner e o seu sobrino Otto Robert Frisch, interpretaron correctamente estes resultados como unha fisión nuclear.[16][n. 4] Frisch confirmou experimentalmente os datos recibidos o 13 de xaneiro de 1939.[17][n. 5] Mesmo antes da publicación, Meitner e Frisch interpretaron a obra de Hahn e Strassmann e cruzaron o océano Atlántico con Niels Bohr, que foi dar unha conferencia á Universidade de Princeton. Isidor Isaac Rabi e Willis Lamb, dous físicos da Universidade de Columbia que traballaban en Princeton, escoitaron a noticia e difundírona en Columbia. Rabi dixo que llo comentou a Enrico Fermi e que este o creu. Bohr, ao pouco, foi de Princeton a Colombia para ver á Fermi. Ao non atopalo na súa oficina, Bohr foi á zona do ciclotrón e atopouse con Herbert Anderson, Bohr colleuno polo ombreiro e dixo: "Mozo, deixa que che conte algo novo e excitante da física".[18] Quedou claro que había un número de científicos na Universidade de Columbia que trataban de detectar a enerxía liberada na fisión nuclear do uranio tras un bombardeo de neutróns. O 25 de xaneiro de 1939 un equipo experimental da Universidade de Columbia realizou o primeiro experimento de fisión nuclear nos Estados Unidos no soto de Pupin Hall.[19] Os membros do equipo foron Herbert L. Anderson, Eugene T. Booth, John R. Dunning, Enrico Fermi, G. Norris Glasoe, i Francis G. Slack.[18]
Entre 1942 e 1944 un grupo de accións de sabotaxe, que constituíron a chamada batalla da auga pesada, feitas polo movemento de resistencia noruegués e os bombardeos dos aliados conseguiron a destrución da planta e a perda da auga pesada producida. Estas accións, cos nomes en clave "Freshman", "Grouse" e "Gunnerside", conseguiron deter a produción da planta a principios de 1943 e deter de feito a investigación nuclear nazi.[20]
O 16 de xullo de 1945 estoupouse a primeira bomba nuclear da historia en Alamogordo no estado de Novo México polos Estados Unidos na chamada proba Trinity sendo esta a primeira explosión deste tipo de bomba, bomba que utilizaba como materia fusionable plutonio.
Xa cara ao final da segunda guerra mundial, o presidente dos EEUU, Harry S. Truman, tomou a decisión de lanzar dúas bombas atómicas sobre o Xapón, que era o último país que quedaba por renderse.
O 6 de agosto de 1945 a cidade de Hiroshima quedou destruída no que seria o primeiro bombardeo atómico da historia contra obxectivos civís, e o 9 de agosto de 1945 lanzouse a segunda bomba atómica sobre a cidade de Nagasaki. Xapón capitulou sen condicións. A firma do armisticio realizouse o 2 de setembro de 1945 a bordo do acoirazado Missouri.[21]
Despois do lanzamento destas dúas bombas atómicas durante a II guerra mundial, realizáronse, desde 1945 máis de 2000 probas nucleares en máis de 30 localizacións. A primeira explosión nuclear de proba da historia, levárona a cabo os Estados Unidos ás 17: 30h (hora local) do 16 de xullo de 1945 no deserto de Alamogordo no estado de Novo México. O proxecto para a fabricación da bomba atómica, fora aprobado o 18 de xuño de 1942 polo presidente norteamericano Franklin Delano Roosevelt co nome de Proxecto Manhattan.
Durante a guerra fría o perigo dun enfrontamento nuclear entre os Estados Unidos e a Unión Soviética condicionaba as relacións internacionais. Cando as relacións diplomáticas foron mellorando asináronse entre as dúas superpotencias varios acordo de limitación da forza nuclear.
Co fin do réxime soviético a tensión colleu outros escenarios como Corea do Norte, IndiaPaquistán ou o Oriente Medio.[22] De acordo con estimacións de 2012, obtidas pola Federación de Científicos Americanos, existen máis de 17 mil oxivas nucleares no mundo, é cerca de 4300 están consideradas "operacionais", ou sexa, están prontas para o uso.[7]
O 99,284 % dos átomos de uranio que existen na biosfera ten un peso atómico de 238, mentres que o 0,711 % contén o isótopo 235 (o 0,0085% e do isotopo 234) polo que se require separalo fisicamente para reunir as cantidades necesarias para soster unha reacción nuclear en cadea, xa que o uranio 235[23] , que é moi radioactivo, é o isótopo fisible. A separación de ambos os isótopos esixe procesos extensos, complicados e custosos. O enriquecemento que se levou a cabo no Proxecto Manhattan usou dous mecanismos, un de separación electromagnética nun Calutrón[24], e outro, mediante difusión gasosa.
O elevado custo e o tedioso proceso do enriquecemento de uranio alentou aos científicos a buscar outro combustíbel para a fabricación de artefactos nucleares. Descubriron outro material, o plutonio 239, que se produce ao bombardear neutróns lentos sobre o uranio-238 nun reactor, converténdoo nun elemento máis pesado. Logo disto, o plutonio retírase dos subprodutos radioactivos do uranio e colócase nunha planta de reprocesamento.
A obtención dun só quilogramo de uranio implica a extracción de máis dun millón de quilos de mineral de uranio, posto que unha tonelada deste mineral só concentra algúns quilos de uranio. O procesado do uranio implica a lixiviación con ácido do mineral de uranio triturado, o que dá lugar a un aglutinado seco, purificado, cualificado como pastel amarelo. A produción de metais pesados tóxicos e radioactivos (torio e radio) derivados da trituración teñen que ser debidamente estabilizados. O denominado pastel amarelo trátase en diversas plantas que completan a súa idoneidade para as súas distintas aplicacións. Nas plantas de enriquecemento lévase a cabo un procedemento meticuloso que aparta o uranio 235 do máis pesado e abundante uranio 238.
A criticidade é o punto en que unha masa de material fisionabel é capaz de soster unha reacción en cadea continuada. É unha función da cantidade de masa e a densidade da mesma. A mellor configuración xeométrica (polo menos ata as armas de 6.ª xeración) é a esfera, onde se necesitarían 52 kg de U-235, 16 kg de U-233 ou 9-10 kg de Pu-239 para lograr a criticidade.
Ata a quinta xeración (véxase máis abaixo), basicamente a construción consistía en introducir algo máis de 9 kg de Plutonio nunha "esfera desmontada", normalmente dividida en seccións máis pequenas que por si soas non teñen nin masa nin xeometría adecuada para alcanzar a criticidade. Cando se activa a bomba, dispáranse ditas seccións simultaneamente contra un punto determinado, onde colapsan formando unha esfera que se ten masa e xeometría suficientes para alcanzar a criticidade. A continuación detónase unha capa de explosivos convencionais de onda de choque de gran velocidade (superior a 8000 m/s) e alta simetría esférica (mesturas de RDX/TNT ou nitrato de urea, por exemplo). Por implosión, comprimen aínda máis a esfera (logrando un estado de súpercriticidade ao incrementar o factor temperatura/densidade) e mantéñena unida durante a liberación de enerxía das primeiras "reduplicacións" da reacción en cadea (se non fóra así, a primeira liberación de enerxía desarmaría a esfera e interrompería o proceso).
Os principais problemas no deseño deste tipo de arma, están relacionados cos tempos de inserción e, no caso da fisión por implosión, coa sincronicidade dos disparos (han de ser estritamente simultáneos para que non se desequilibre o sistema).
"Xeración cero" ou "bomba A": Dispositivos experimentais de fisión por disparo e uranio altamente enriquecido (HEU), no rango da tonelada de peso, capaces de liberar entre 10 e 25 kt (quilotóns). Esta foi o tipo de bomba lanzada en Hiroshima, «Little Boy». Hoxe en día considéranse pouco máis que demostradores de tecnoloxía. Dificilmente militarizable, son moi pesadas e miden dous metros e medio de lonxitude. Foi a bomba que fixo Suráfrica e logo renunciou a ela. Tamén é a bomba que máis facilmente podería construír un grupo terrorista se tivese acceso a HEU (uranio altamente enriquecido), berilio e polonio en cantidades suficientes, maximizando o dano se lograse algo de cobalto (de uso hospitalario en medicina nuclear, por exemplo) para facer unha capa externa que a «ensuciase».
Maqueta da bomba Fat man1.ª xeración ("bomba A"): Dispositivos experimentais de fisión por implosión de plutonio, tamén no rango da tonelada, capaces de liberar entre 10 e 45 kt. Esta foi a primeira bomba que detonou no deserto de Novo México ("Gadget"), así como a bomba de Nagasaki ("Fat Man") e a primeira rusa, "Joe-1". Moito máis versátiles que as de fisión por disparo, especialmente no que se refire a manipular a hidrodinámica da radiación, constitúen a base de todas as armas nucleares modernas. A súa tecnoloxía é dos anos 1930-40, a cal require un importante apoio de electrónica e química complexa.
2.ª xeración: Dispositivos mellorados de fisión por implosión de plutonio, en particular no referente á xeometría da bomba e á miniaturización da electrónica. Pódense obter rendementos de máis de 200 kt con pesos e dimensións razoablemente reducidos, o que permite militarizalos máis facilmente e traballar aínda máis coa hidrodinámica da radiación, abrindo así paso ás seguintes xeracións. Tecnoloxía da década de 1940. Crese que Paquistán utiliza esta tecnoloxía. Unha das súas probas en Chagai foi en principio do tipo "fission-boosted", pero liberou moi pouca potencia. Corea do Norte, ao parecer, atoparíase nesta xeración e en avance cara á seguinte, aínda que os seus esforzos parecen enfocados máis en reducir o tamaño dos seus dispositivos nucleares a fin de usalos en mísiles balísticos máis que en aumentar a potencia. De feito, as súas probas nucleares caracterizáronse pola súa escasa potencia ata o momento. Irán, se finalmente entrase no club nuclear, faríao probablemente seguindo as estratexias norcoreanas.
3.ª xeración (fission-boosted): Aquí basicamente faltan os coñecementos e o refinamento suficientes para construír unha bomba termonuclear, pero disponse de deuterio e tricio (isótopos do hidróxeno) de litio-6 e -7 suficientemente purificados. Rodéase a carga de fisión con estes isótopos lixeiros e confíase en que o primeiro pulso de raios X provoque un certo grado de fusión dos mesmos. Permite facer explosivos no rango do medio megatón cun peso e tamaño aínda aptos para ser militarizables con facilidade. Tecnoloxía dos anos 1940-50. Neste nivel suponse que está Israel (avanzando rapidamente cara á cuarta xeración se é que non chegou xa). Mordejái Vanunu, que estivo 18 anos en prisión por dar a coñecer ao mundo o programa militar israelí, declara que fai varios anos xa estaban traballando niso.
A bomba de fusión, bomba termonuclear ou "bomba H"
Conforme os gobernos investiron maiores recursos no desenvolvemento de tecnoloxía nuclear, xurdiron dous novos conceptos: a bomba termonuclear (bomba H) e os mísiles intercontinentais.
Co coñecemento obtido das primeiras explosións, os físicos idearon unha nova clase de arma baseada nas reaccións físicas coñecidas máis poderosas do universo, as que se producen no corazón das estrelas: as reaccións de fusión nuclear, nesta orde:
Fusión do hidróxeno pesado (deuterio) e do tricio, utilizados nas bombas.
Esta é a reacción nuclear máis enerxética de todo o Universo.
Reacción que consome enerxía.
Descubriuse que nun recipiente contendo os isótopos do hidróxeno deuterio (2H), tricio (3H), e litio (nos seus isótopos 6Li e 7Li) poderíase xerar mediante fusión unha serie de reaccións en serie, por exemplo D + D -> 3H + D -> 4He ou D + T -> neutrón + 6Li -> 4He + T que á súa vez D + T etc., liberando gran cantidade de enerxía en cada un dos pasos (excepto a reacción 6, que consome enerxía, pero serve para rexenerar máis tricio) ata reducirse ao isótopo estable do helio, He-4 e unha gran cantidade de neutróns. As dúas últimas non son reaccións estritamente de fusión, senón máis ben neutrónicas.
Para que estas reaccións de fusión comecen, fai falta inicialmente contar cunha temperatura moi alta, da orde de 20 millóns de graos Kelvin (que se pode obter a base de radiación infravermella pura ou de combinacións infravermello/presión/radiación doutros tipos).
Un inconveniente do tricio é o seu rápido decaemento radioactivo, polo que desde o punto de vista militar non é conveniente (xa que logo dalgún tempo pérdese o material combustíbel), así que se seguiu a vía da reacción deuterio/deuterio en presenza de litio (para que o tricio se vaia formando durante o proceso), utilizando só un pouco de tricio ao principio como combustíbel inicial, para comezar a reacción.
4.ª xeración: Termonuclear (bomba de fusión ou «bomba H»). Require un manexo extremadamente afinado da física, química e a metalurxia especial, débese dispoñer de técnicas de ultrapurificación de tricio, deuterio, litio-6 e litio-7, e débese dispoñer de dispositivos de fisión o bastante pequenos e versátiles como para utilizar unha pequena bomba A (chamada «primario») para «acender a mecha» dun contedor de isótopos liviáns que fusionan (chamado «secundario»): a mesma reacción que se produce nas estrelas. En principio non existe límite teórico sobre o que se pode lograr con esta tecnoloxía. O 30 de outubro de 1961 os rusos fixeron unha demostración deste tipo de bombas que chegou os 100 MT (similar a forza de 4000 bombas lanzadas sobre Hiroshima), coñecida como bomba do tzar ou AN602[25] (aínda que na proba rebaixárona a 50, para aproveitar e facer outras probas de física de alta enerxía, así como evitar a choiva radioactiva masiva que se produciu). Con esta tecnoloxía fabricáronse as grandes bombas multimegatónicas da guerra fría. Catro armas destas características caeron sobre Palomares, Almería o 17 de xaneiro de 1966 durante o incidente de Palomares. Tecnoloxía dos anos 1950-60. Nesta etapa estaría, quizais, a India.
5.ª xeración: É un paso máis no refinamento da física e os deseños versátiles. O resultado son as bombas termonucleares de tamaño e peso reducido (poden conter medio megatón en algo pouco máis grande que un termo de café cunha pelota de fútbol encima, que vén pesar uns 60 kg), e derivados de gran versatilidade: bomba de neutróns, de radiación residual reducida, de radiación térmica incrementada, de raios X, de raios ultravioleta, de fisión-fusión-fisión ("bomba sucia"), de pulso electromagnético incrementado, de hidrodinámica flutuante etc. É dicir, dispositivos pequenos e adaptados para cada necesidade específica, case todos eles termonucleares. Tecnoloxía dos anos 1970-80. China, que detonou a súa primeira bomba de neutróns en 1988,[26] formaría parte plenamente desta xeración. Francia achegaríase rapidamente cara á 6.ª (as novas cabezas para o M51 probablemente sexan como mínimo «quinta e media»), seguida de cerca polos ingleses (que deben andar pola «quinta e cuarto»). Se Xapón, Alemaña, Holanda, Canadá ou Suecia se decidisen entrar ao club, faríano entre a xeración 3,8 e a 5,1 aproximadamente.
6.ª xeración: Cargas termonucleares de tamaño hiperreducido con xeometrías complexas (que por exemplo reducen a cantidade de Plutonio no primario de 9 kg a escasamente 4 kg), fontes neutrónicas miniaturizadas, lentes de non-materia, ausencia de pusher/tamper e centelleador de xeometría avanzada con só uns centos de gramos de plutonio. Trátase de armas tipicamente de potencias non moi altas porque a precisión dos mísiles modernos non o require; de todos os xeitos, a potencia é variable e pode ser reprogramada antes do lanzamento entre décimas de quilotón e varios megatóns; deseños con plásticos, composites e cerámicas no canto de metais e con xeometrías especiais para contribuír á "invisibilidade" (furtividade) do vehículo de reentrada; todo iso mantendo a versatilidade de derivados que xa vimos na quinta. Tecnoloxía dos anos '90. A este nivel só chegan hoxe en día os Estados Unidos, Rusia e probablemente e en certo grado China.
A proliferación nuclear ou proliferación do armamento nuclear é a relación entre o desenvolvemento da tecnoloxía nuclear para fins civís (basicamente centrais nucleares para producir electricidade) e o da tecnoloxía nuclear para fins bélicos, como a fabricación de armas nucleares.[27] a maioría de países do mundo asinou un Tratado de non proliferación nuclear que está en contra de, por exemplo, o uso do plutonio-239 (plutonio radioactivo) para calquera fin. O plutonio-239 é un subproduto que se xera en gran cantidade na combustión de uranio nas centrais nucleares, e que sería un residuo sen valor se non fose un dos materiais empregados no armamento nuclear. Resulta así que as plantas de enriquecemento e de reprocesamento de combustíbel nuclear resultan vantaxosas desde un punto de vista bélico.
Xeralmente, cando unha persoa ou entidade non gobernamental fala de "proliferación nuclear" refírese a calquera país do mundo, sen distinción. En cambio, o Tratado de non proliferación nuclear está en contra do desenvolvemento de armamento nuclear na maioría de países, pero permíteo en só cinco deles. Naturalmente tamén hai outros países no mundo que teñen armas nucleares e moitos máis deles que investigan e desenvolven tecnoloxías nucleares para varios obxectivos.
Arsenais de armas nucleares durante a guerra fría da Unión Soviética e dos Estados Unidos ata o ano 2005, cunha caída en picado dos números totais seguintes ao final da guerra fría en 1991.
O desarme nuclear refírese tanto ao acto da redución ou eliminación das armas nucleares e o estado final dun mundo libre de armas nucleares, no que as armas nucleares son eliminadas por completo. Iniciouse en 1963 co Partial Test Ban Treaty (Tratado de prohibición parcial dos ensaios) e continuando ata 1996 co Comprehensive Test Ban Treaty (Tratado de prohibición completa dos ensaios), foron numerosos os tratados para limitar ou reducir os ensaios con armas nucleares e as existencias deste tipo de armamento. En 1968, o Nuclear Non-Proliferation Treaty (Tratado de non proliferación nuclear) tiña como unha das súas condicións explícitas que todos os firmantes deben "celebrar negociacións de boa fe" para alcanzar o obxectivo a longo prazo do "desarme total". Con todo, ningún estado nuclear cumpriu estes aspectos do acordo que teñen forza obrigatoria.[28]
Só un país, Suráfrica renunciou totalmente as armas nucleares que desenvolveran de forma independente. Un número de ex repúblicas soviéticas como Belarús, Casaquistán e Ucraína retornaron a Rusia as armas nucleares estacionadas nos seus países tralo desmembramento da URSS.
Os partidarios do desarme nuclear consideraron que diminuiría a probabilidade dunha guerra nuclear, sobre todo se sucedía por accidente. Os críticos do desarme nuclear defenden que socavaría a disuasión e podería conducir a unha inestabilidade global cada vez maior. Varios funcionarios do goberno estadounidense que estaban en funcións durante o período da guerra fría, como Henry Kissinger, George Shultz, Sam Nunn e William Perry, posteriormente foron defendendo o eliminación das armas nucleares. En xaneiro de 2010, Lawrence M. Krauss afirmou que "ningún problema ten máis importancia para a saúde a longo prazo e a seguridade da humanidade que o esforzo para reducir, e talvez un día, librar ao mundo das armas nucleares".[29]
Nos anos posteriores ao fin da guerra fría, houbo numerosas campañas para instar á abolición das armas nucleares, como o organizado polo movemento de Global Zero que co obxectivo dun "mundo sen armas nucleares" foi defendida polo presidente dos Estados Unidos, Obama, nun discurso de abril de 2009 en Praga.[30] Unha enquisa da CNN de abril de 2010 sinalaba que o público estadounidense estaba case divididos en partes iguais sobre a cuestión.[31]
Outros argumentan, porén, que as armas nucleares fixeron que o mundo sexa relativamente seguro, coa paz a través da intimidación e a través do paradoxo da estabilidade e inestabilidade, incluído o sur de Asia.[32][33] O profesor Kenneth Waltz argumenta que as armas nucleares axudaron a manter unha paz inquieta e a proliferación dese tipo de armamento pode mesmo axudar a evitar guerras convencionais a grande escala, que eran tan común antes da invención da bomba atómica ao final da segunda guerra mundial.[34] Waltz, mesmo, non está de acordo coa opinión de comentaristas políticos dos Estados Unidos, Europa e Israel de que un Irán con armas nucleares sería inaceptable; para Waltz sería o mellor resultado posible, xa que sería un factor para restaurar a estabilidade de Oriente Medio, equilibrado o monopolio rexional de Israel baixo as armas nucleares.[35]
O profesor John Mueller da Universidade Estatal de Ohio e autor do libro Atomic Obsession,[36] tamén rexeita a necesidade de interferir no Programa nuclear de Irán e expresou que as medidas de control de armas son contraproducentes. En 2010, durante unha conferencia na Universidade de Missouri, Mueller dixo que o medo á ameaza do uso de armas nucleares por terroristas e gobernos foi esaxerado, tanto nos medios populares como nos gobernantes.[37]
Mapa mundial co estado de desenvolvemento nuclear representado por cores. Os cinco países con armas nucleares do Tratado de Non Proliferación (NPT). Outros países con armas nucleares. Países sospeitosos de ter armas nucleares ou estar en proceso de desenvolvelas. Países que algunha vez tiveron armas nucleares ou programas de desenvolvemento de armas nucleares. Outros países capaces de desenvolver armas nucleares nalgúns anos se así o deciden.
Os países con armas nucleares son ás veces chamados co eufemismopotencias nucleares. Son potencias nucleares declaradas os Estados Unidos, Rusia, Reino Unido, Francia, China, India e Paquistán. Crese que Israel tamén ten armas nucleares, aínda que non se probou, e rexeita publicar se as posúe ou non. Esta crenza inclúe, ademais, a Suráfrica, coa cal Israel desenvolvería conxuntamente a bomba atómica.
Recentemente, Corea do Norte declarouse novo membro do Club Nuclear, aínda que non hai probas fiables sobre este extremo. Tamén está no punto de mira o programa nuclear da Irán, xa que as grandes potencias son escépticas sobre as promesas de uso civil desta fonte de enerxía, ante o feito de que Irán posúe unha das maiores reservas petrolíferas do mundo.
↑Véxase Trinity (ensaio nuclear), nome da proba e da primeira bomba coa que culminaría o Proxecto Manhattan, o proxecto de investigación creado para fabricar a primeira bomba atómica.
↑Os autores foron identificados como membros do Kaiser-Wilhelm-Instituto Chemie, de Berlín-Dahlem. O artigo foi recibido para ser publicado o 22 de decembro de 1938.
↑O documento é do 16 de xaneiro de 1939. Meitner é identificado como un membro do Instituto de Física da Academia de Ciencias, de Estocolmo. Frisch é identificado como membro do Instituto de Física Teórica da Universidade de Copenhaguen.
↑O documento é de 17 de xaneiro de 1939. A carta ao editor deste experimento foi realizado en 13 de xaneiro de 1939; ver Richard Rodes, The Making of the Atomic Bomb (A fabricación da bomba atòmica), Simon and Schuster, 1986, p. 263 i 268.
↑Unidades do exército foron enviadas como observadoras e situáronse a 16 km do lugar da explosión. Estudos posteriores demostraron que a contaminación radioactiva estendeuse ata uns 100 km ao nordeste.
↑Rezelman, David; F.G. Gosling and Terrence R. Fehner (2000). U.S. Department of Energy, ed. "The atomic bombing of hiroshima". History(en inglés). Consultado o 18-09-2007.
↑Hiroshima Peace Memorial Museum, ed. (1999). The Spirit of Hiroshima: An Introduction to the Atomic Bomb Tragedy.
↑Hahn, O.; Strassmann, F. (1939). "Über den Nachweis und das Verhalten der bei der Bestrahlung des Urans mittels Neutronen entstehenden Erdalkalimetalle". Naturwissenschaften(en alemá)27 (1): 11–15. Sobre a detección e características dos metais das terras alcalinas debido á irradiación de uranio con neutróns
↑H. L. Anderson, E. T. Booth, J. R. Dunning, E. Fermi, G. N. Glasoe, and F. G. Slack The Fission of Uranium, Phys. Rev. Volume 55, Number 5, 511 - 512 (1939). Institutional citation: Pupin Physics Laboratories, Columbia University, New York, New York. Recivido o 16 de febreiro de 1939.
↑Agencias AFP, Reuters, ANSA e AP (16 de xullo de 1999). La nación, ed. "China dijo que tiene la bomba de neutrones"(en castelán). Arquivado dende o orixinal o 27 de maio de 2020. Consultado o 26 de outubro do 2017. El anuncio de Pekín es una velada advertencia a Washington y a Taipei
DeVolpi, Alexander, Minkov, Vladimir E., Simonenko, Vadim A., e Stanford, George S. Nuclear Shadowboxing: Contemporary Threats from Cold War Weaponry. Fidlar Doubleday, 2004 (Two volumes, both accessible on Google Book Search) (Content of both volumes is now available in the 2009 trilogy by Alexander DeVolpi: Nuclear Insights: The Cold War Legacy available on Amazon.
Smyth, Henry DeWolf. Atomic Energy for Military Purposes. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1945. (Smyth Report- the first declassified report by the US government on nuclear weapons)
