Bandeira da Arxentina

Bandeira da Arxentina
Características
Uso	...
Proporción	9:14
Adopción	27 de febreiro de 1812
Cores	Celeste Branca Ouro
	v; c; e;

A bandeira da República Arxentina é obra de Manuel Belgrano, quen a deseñou coas cores da escarapela nacional, celeste e branca, e que izou por primeira vez na cidade de Rosario o 27 de febreiro de 1812.

Esta será a cor da nova divisa coa que marcharán ao combate os defensores da Patria

Manuel Belgrano, 13 de febreiro de 1813

Historia

Escarapelas

A tradición considera que a escarapela arxentina xorde, polo menos, entre os días 22 e 25 de maio de 1810. Nesas datas da Revolución de Maio, os patriotas chamados "chisperos" (alcume despectivo posto polos realistas que querían seguir subordinados a España), cuxos xefes máis notorios eran Domingo French e Antonio Luís Beruti, repartían cintas entre os adherentes á liberación. Hai quen supón que eran vermellas, brancas coa figura do rei deposto, e celestes e brancas como as cores que identifican aínda hoxe á dinastía dos Borbóns, recoñecidos entre os partidarios dunha monarquía limitada por unha carta constitucional e un parlamento (monarquía ilustrada).

En 1811, as tropas ás ordes de Manuel Belgrano comezan a empregar unha escarapela bicolor azul celeste e branco. O mesmo Belgrano expresou nun informe oficial que non usaba o vermello "para evitar confusións", xa que os exércitos "realistas" (é dicir, os españois e os seus adictos) usaban esa cor. Só cinco anos máis tarde, o 20 de xullo de 1816, o Congreso de Tucumán consagrou definitivamente o pavillón celeste e branco.

Simbolismo das cores na escarapela

O branco identificaba á monarquía absoluta europea de orixe divina, e o azul, a liberdade de pensamento e de expresión, fundamento da liberdade política defendida polo liberalismo francés. De xeito que o celeste —resultado da mestura do azul e o branco— expresaba a idea de conciliar ambas as dúas ideoloxías. Esta idea foi sostida por moitos dos patriotas que participaron na xesta de maio de 1810. Só unha minoría, cuxo representante máis coñecido era Mariano Moreno, era decididamente republicana e xacobina. O creador da bandeira era un dos máis ferventes defensores de establecer unha monarquía parlamentaria americana. As escarapelas eran entregadas a quen se consideraban aliados ou fieis á Revolución e utilizábanse como distintivo para non ser atacados polas tropas dos chisperos en caso de disturbios.

As cintas celestes e brancas, empregadas para distinguir aos partidarios do primeiro goberno patrio, serían elixidas para afastar calquera sospeita de conspiración antimonárquica e profrancesa.

A banda celeste e branca que usa o monarca español, Xoán Carlos de Borbón, nas cerimonias oficiais, é proba suficiente de que tales cores representan aos Borbóns, casa dinástica de orixe francesa, identificada dende un principio cos principios da monarquía constitucional. Xa que logo, mediante as cores celeste e branca, os patriotas quixeron expresar ou indicar naquelas históricas xornadas que eran partidarios da monarquía e non do liberalismo republicano de cuño francés e que ademais eran leais ao Rei Fernando VII, entón prisioneiro de Napoleón Bonaparte na cidade francesa de Bayona.

Xa en 1807, durante as invasións inglesas, suponse que rexementos constituídos por criouloss (por exemplo, os do Rexemento de Patricios ou os Húsares de Pueyrredón) empregaron escarapelas coas cores azul celeste e branca, pero non existen constancias documentais respecto diso.

Bandeira

O 27 de febreiro de 1812, Belgrano estableceu un par de baterías de artillaría námbalas beiras do río Paraná, próximas á entón pequena poboación coñecida como Vila do Rosario (a actual cidade de Rosario). Nesa mesma data, cara ás 18:30, e en solemne cerimonia Belgrano dispuxo que fose por vez primeira enarborada a bandeira da súa creación, á vez que a multitude xuraba fidelidade ao novo emblema. A tradición sinala que esa primeira bandeira arxentina foi confeccionada por unha veciña de Rosario: María Catalina Echevarría de Vidal, e quen tivo o honor de izala foi un civil, Cosme Maciel, tamén veciño do Rosario. Nesta cidade atópase o Monumento Histórico Nacional á Bandeira asentado no Parque Nacional á Bandeira.

Hai que lembrar que non houbo unha "Xura á Bandeira", senón unha "Xura" ao Congreso Constituínte do Ano XIII. E que o Goberno Nacional por entón desautorizou ao Xeneral Belgrano a utilizala, por razóns de política internacional.

O 20 de febreiro de 1813 líbrase a batalla de Salta, na cal Belgrano logrou un triunfo completo. Esta é a primeira batalla que é presidida pola bandeira arxentina.

A bandeira é adoptada oficialmente como símbolo da República Arxentina o 20 de xullo ou 25 de xullo de 1816 polo Congreso Xeral Constituínte de San Miguel de Tucumán. É o mesmo Congreso que proclamara o 9 de xullo de 1816 a Independencia arxentina. No devandito Congreso participaron deputados que representaron a Tarija e outras zonas ao norte da Arxentina, actual Bolivia. Na devandita sesión confirmouse o uso da bandeira creada por Manuel Belgrano como a única bandeira das Provincias Unidas do Río da Prata. Esta bandeira é a que a República Arxentina recibiu en herdanza.

Logo de lidos moitos plegos e contestacións á outros antes recibidos, tróuxose á vista o proxecto de decreto sobre a bandeira menor presentado polo secretario Serrano, encargado da súa fomacion, que foi aprobada, e o seu tenor como segue.-
- DECRETO
- Elevadas as Provincias Unidas en Suramérica ao rango dunha nación, logo da declaratoria solemne da súa independencia, será o seu peculiar distintivo a bandeira celeste e branca que se usou ata o presente, e usarase en diante exclusivamente nos exércitos, buques e fortalezas, en clase de bandeira menor, ínterim, decrétada ao término das presentes discusións a forma de goberno mais conveniente ao territorio, fíxense conforme a ela os xeroglíficos da bandeira nacional maior. Comuníquese a quen corresponda para a súa publicación.

Francisco Narciso de Laprida, deputado presidente. Juán José Paso, deputado Secretario

Sesión do día 25 de xullo de 1816 (fonte Asemblea Constituíntes Arxentina, recompilación dirixida por Emilio Ravignani para o Instituto de Investigacións Históricas da Facultade de Filosofía e Letras da Universidade de Bos Aires). Con todo, www.argentina.gov.ar di que a sesión produciuse o 20 de xullo de 1816.

A primeira bandeira arxentina constaba dun cadro celeste cosido a un cadro branco de igual tamaño (as medidas son imprecisas, pois estas bandeiras eran elaboradas por militares en servizo en circunstancias ás veces adversas que non permitían tomar tanto tempo na elaboración dun distintivo). Cambiouse paulatinamente ao deseño de faixas horizontais debido a que en ocasións as bandeiras eran de tamaños desproporcionados e debían izarse de formas distintas. A bandeira menor citada está dividida en tres franxas horizontais de igual tamaño, de cor celeste a superior e inferior e cor branca a central.

Sol Incaico

Posteriormente, en 1818 defínese á bandeira maior durante o goberno de Juan Martín de Pueyrredón, incluíndolle o sol incaico. Este sol aparece no centro da bandeira. É un sol figurado con rostro humano, de cor ouro amarelo con trinta e dous raios: 16 flamíxeros apuntando ou virando en sentido horario, e 16 rectos colocados alternativamente, segundo deseño da primeira moeda arxentina. Este deseño do sol débese ao ourive peruano Juan de Dios Rivera (alcumado "O Inca", xa que era descendente dunha ñusta), quen adoptou o símbolo do Inti ou Sol inca como emblemático da nación arxentina. Manuel Belgrano aceptou este engadido, chamado tamén Sol de Maio, xa que na bretemosa e chuviosa xornada (na cidade de Bos Aires) do 25 de maio de 1810, asomou o sol no cenit. Esta bandeira tiña a cor baseada nun azul máis escuro.

O Señor Chorroarin comisionado para abrir ditame sobre as notas do P. E. en orde á diferenza das bandeiras nacionais, e á divisa dos Xenerais en campaña, expuxo sobre o primeiro, que era de parecer que servindo para toda bandeira nacional as dúas cores branca e azul no xeito e forma ata agora afeita fose distinctivo peculiar da bandeira de guerra un Sol pintado no medio dela: cuxo proxecto, adoptado pola sala logo dalgunhas reflexións, quedou aprobado. O segundo proxecto foi: que todos os que por ordeanza, decreto, o estatuto deban ou poidan traer bandas, incluso os Grandes Oficiais da Lexión de Merito de Chile, usásena do modo ordinario, e afeito, e porque a banda que serve de divisa ao Supremo Director do Estado debe diferenciarse das outras de xeito que xamais deba confundirse con elas, e que sexa bastante notable a diferenza, seran peculiares e privativos dela as dúas cores branca e azul que a distinguen na forma que ata agora usáronse, e nela porase un sol bordado de ouro na parte que cruza desde o ombreiro ata o costado de modo que caia sobre o peito, e se faga ben visible. Este proxecto, logo de discutido suficentemente, quedou aprobado.

Sesión do día 25 de febreiro de 1818.

Primeiro deseño

Un exemplo do deseño orixinal —aínda que sen o Sol— da bandeira arxentina son as dúas que se atoparon na igrexa parroquial da localidade actualmente boliviana de Macha. Esas bandeiras datan de finais do ano 1812 para o uso de tropas patriotas mandadas por Belgrano. Unha delas (actualmente en Bolivia) ten a franxa central de cor azul celeste e as outras dúas brancas, a outra é practicamente o mesmo deseño que o adoptado por Artigas (aínda que sen o festón de cor vermella forte), isto é, presentaba xa o sol que se estableceu en 1818. As bandeiras de Macha son brancas e azul celeste pero descoradas pola acción do tempo e o clima. O seu primeiro deseñador foi Franco Yedro.

Gallardete

Nesas datas Manuel Belgrano doou ao pobo de Jujuy un gallardete co escudo arxentino. Isto provocou un equívoco, xa que se supuxo que se trataba tal gallardete da primeira bandeira nacional arxentina. Na actualidade, o deseño de tal gallardete é o da bandeira provincial de Jujuy.

Pola súa banda en 1817 José de San Martín, inspirado por Belgrano, fixo confeccionar para o exército da súa campaña emancipadora a chamada Bandeira dos Andes, cuxo deseño é o que adoptou a provincia de Mendoza para a súa bandeira.

Simbolismo das cores na bandeira

En canto ás dúas franxas celestes, cómpre aclarar que Manuel Belgrano as propuxo, do mesmo xeito que para a escarapela arxentina (azul celeste), dunha cor azul próximo ao turquesa. Pero como na Arxentina de entón —Provincias Unidas de Suramérica ou Provincias Unidas do Río da Prata— era bastante difícil atopar panos de cor azul celeste ou turquesa, optouse por empregar provisionalmente a cor azul ou a cor celeste. Belgrano inclinouse por devanditos tons porque eran as cores da Casa de Borbón, a cal gobernaba naquel tempo.

Bandeira Federal

José Gervasio Artigas, o primeiro adaíl do federalismo riopratense, adoptou a bandeira de Manuel Belgrano, de xeito que no protocongreso da independencia arxentina realizado en 1815 na cidade entrerriana de Concepción del Uruguay (chamado Congreso de Oriente), a Liga Federal (ou Unión dos Pobos Libres) declarou como bandeira da liga a creada por Belgrano, co engadido dun festón punzó en diagonal (cor emblemático do federalismo arxentino). Esa bandeira é a actual bandeira da provincia de Entre Ríos e un dos símbolos nacionais do Uruguai, a bandeira de Artigas, con todo de que ambas difiren actualmente na intensidade da cor, sendo azul a usada no Uruguai e celeste a usada en Entre Ríos, diferindo tamén no ancho da franxa vermella.

Na década de 1930, unha lei estableceu a cor das franxas celestes: "como a cor do ceo cando comeza a amencer", pero, malia a constitución federalista —predominando aínda entón nos gobernos a facción unitaria— interpretouse que tal cor era o celeste desvaído (usado polos "unitarios") que aínda na actualidade aparece nalgunhas representacións da bandeira dos arxentinos, aínda que tendeu e tende a impoñerse o azul celeste orixinal que indicou Manuel Belgrano.

Malia a dispersión respecto das cores da bandeira, un decreto do ano 1944 estableceu finalmente que o pavillón arxentino tiña as cores "celeste e branca".

En agosto de 1985, o parlamento arxentino promulgou unha lei onde o Sol de Maio (ou chamado tamén "Sol de Guerra") debía figurar en todas as bandeiras arxentinas. Isto quere dicir que a bandeira con sol xa non é exclusiva de organismos oficiais, buques e edificios das Forzas Armadas. Un particular pode acceder a unha bandeira con sol, así como empresas privadas. Antes desta lei, "a bandeira con sol" só era utilizada en institucións oficiais, por iso é polo que moitas persoas seguen crendo equivocamente que existen dous tipos de bandeiras diferentes, unha militar e outra civil. O uso da bandeira, sen sol, actualmente queda para adorno de fachadas de edificios, vehículos e comercios.^[1]

O 20 de xuño foi establecido como o Día da Bandeira por conmemorarse nesa data o falecemento Manuel Belgrano.

Normativa do deseño

Entre 2002 e 2004 unha serie de normas IRAM estableceu as características das bandeiras arxentina, incluíndo as súas cores. Actualmente o deseño da bandeira está normalizado polas seguintes normas IRAM:

IRAM-DEF D 7679: 2002 Bandeira Arxentina de cerimonia: características
IRAM-DEF D 7677: 2002 Bandeira Arxentina de izar: características
IRAM-DEF D 7675: 2003 Bandeira Arxentina de cerimonia: accesorios
IRAM-DEF D 7674: 2004 Bandeira Arxentina: características da súa confección

Baseándose nos deseños orixinais e tradicionais, oficialmente establécese que a Bandeira Arxentina de uso cerimonial ou a que se pendura en establecementos oficiais posúe 1,40 m de lonxitude e 0,90 m de altura (é dicir, unha proporción de 9/14), o diámetro do sol é a 5/6 parte da altura da franxa branca. O rostro figurado do sol é 2/5 da súa altura.

Tales proporcións correspóndense coas que se usan tendo como referencia o mastro: a bandeira arxentina ten un ancho que é de polo menos 1/5 da altura do mastro, e unha lonxitude de 1,6 veces o seu ancho (segundo a proporción áurea). O ancho de cada unha das tres franxas é de 1/3 do ancho total. O diámetro do sol é de (ancho/9)x 2,5 e o rostro do sol é de 1/9 do ancho total da bandeira.

As cores oficiais son o cerúleo (azul celeste) para as franxas superior e inferior, o branco para a franxa central, o amarelo dourado para o sol, e o marrón claro para os detalles escuros no rostro do sol. Estas cores establécense en coordenadas CIELab. A seguinte táboa mostra as devanditas cores asimiladas a RGB e Pantone:

Cores oficiais
Denominación:		Amarelo dourado	Cerúleo	Marrón claro	Branco
Web:	RGB (dec.):	252-191-73	117-170-219	132-53-17	255-255-255
Web:	RGB (hex.):	FCBF49	75AADB	843511	FFFFFF
Pantone:	Téxtil:	14-1064TC	16-4132TC	18-1441TC
	Gráfico:	1235C ó 116U	284C ó 284U	1685C ó 1675U
	Plástico:	Q03021	Q30041	Q12024

Bandeiras históricas da Arxentina

Artigo principal: Bandeiras históricas da Arxentina.

Entre 1812 e 1813, Manuel Belgrano usou varios deseños de bandeiras, non quedando definitivamente establecido cal foi o seu primeiro deseño. Un modelo con cores invertidas podería ser o primeiro, conservado actualmente en Bolivia. A bandeira bicolor de franxas verticais, que se di usada por Belgrano, non foi unha bandeira, senón un gallardete empregado polo Exército dos Andes.

Bandeira empregada por Belgrano en 1812.
Gallardete epregado por Belgrano.
Bandeira de 1818.
Bandeira da Arxentina a finais de 1840.
Bandeira da Confederación Arxentina (1860).

Bandeiras inspiradas

América Central

As cores e o formato da bandeira arxentina, tralas campañas navais comandadas por Hipólito Bouchard atacando as posicións realistas de Sonsonate (O Salvador) e El Realejo (Nicaragua) en 1818 e 1819 respectivamente, foron incorporados á bandeira das Provincias Unidas de Centroamérica polo líder independentista Manuel José Arce. Esta bandeira tiña tres franxas horizontais azuis e brancas e levaba inscrita a divisa "Deus, Unión e Liberdade", e é por isto que as bandeiras de O Salvador, Honduras e Nicaragua son semellantes á bandeira arxentina, sendo a de Guatemala unha variación desta. A bandeira actual de Costa Rica é unha modificación da bandeira das Provincias Unidas de América Central co engadido da franxa vermella central e o ensanchamento da franxa central. As fontes oficiais definen tamén a referencia á tricolor francesa. Ademais, Costa Rica tivo unha bandeira coas cores patrias arxentinos.

Bandeira de Nicaragua
Bandeira de Costa Rica (1840-1842)
Bandeira actual de Costa Rica, variante da bandeira de América Central coa franxa vermella central.

Perú

José de San Martín creou a bandeira peruana con deseño diagonal. En 1821, José de Tagle propuxo un deseño semellante á arxentina para o Perú, modificando a disposición da bandeira anterior, pero foi modificado ao pouco tempo pola súa semellanza coa bandeira española, dispoñendo as franxas en sentido vertical.

Primeira bandeira republicana, creada por San Martín.
Bandeira do Perú (1822)

Notas

↑ "www.sde.gov.ar". Arquivado dende o orixinal o 27 de agosto de 2006. Consultado o 29 de marzo de 2009.

Véxase tamén

Bibliografía

Carlos A. Ferro: Historia de la Bandera Argentina. Ediciones Depalma, Bos Aires 1991, ISBN 950-14-0610-5
Pedro Ignacio Galarza: Historia de la bandera nacional según el Archivo Capitular de Jujuy. en: Instituto Nacional Belgraniano - Segundo Congreso Nacional Belgraniano, 1994. El Instituto, Bos Aires 1995.
Dardo Corvalán Mendilaharsu: Los símbolos patrios. en: Academia Nacional de la Historia - Historia de la Nación Argentina (dende as súas orixes ata a organización definitiva en 1862). El Ateneo, Bos Aires, 1962.
Guillermo Palombo und Valentín A. Espinosa, Documentos para la historia de la bandera argentina, Bos Aires, 2001, ISBN 987-98761-0-5.

Outros artigos

Ligazóns externas

[1] "www.sde.gov.ar". Arquivado dende o orixinal o 27 de agosto de 2006. Consultado o 29 de marzo de 2009.

[1]

v c e Bandeiras dos estados de América
Antiga e Barbuda Arxentina Bahamas Barbados Belize Bolivia Brasil Canadá Chile Colombia Costa Rica Cuba Dominica Rep. Dominicana Ecuador Estados Unidos de América Granada Guatemala Güiana Haití Honduras México Nicaragua Panamá Paraguai Perú Saint Kitts e Nevis Salvador San Vicente e as Granadinas Santa Lucía Suriname Trinidad e Tobago Uruguai Venezuela Xamaica
Bandeiras de países con status especial
Anguila Antillas Neerlandesas Aruba Groenlandia Guadalupe Güiana Francesa Illas Virxes Británicas Illas Virxes Estadounidenses Martinica Porto Rico Saint-Pierre-et-Miquelon