Diasistema
En lingüística, no eido da dialectoloxía estrutural, un diasistema é un conxunto de variedades lingüísticas moi próximas que comparten un gran número de estruturas comúns agrupadas dentro dun gran sistema lingüístico unitario. Dito doutro xeito, un diasistema componse de dialectos que polas súas características estruturais compartidas e a súa intercomprensibilidade tenden a formar unha soa lingua común, diferente das linguas veciñas: o diasistema é entón unha noción equivalente á de lingua por distancia (ou lingua Abstand).
Características
[editar | editar a fonte]Porén, no seo dun diasistema, ocorre que certas variantes sofren unha evolución histórica e cultural independente, que as fai ser percibidas como linguas separadas do resto do diasistema: fálase entón de lingua por elaboración (ou lingua Ausbau). As diferentes linguas por elaboración, aquelas que teñen un tronco común, están a pesar de todo moi próximas unha das outras. Estas posibles diferenzas entre linguas inclúen diferenzas de vocabulario, coma o catalán afectado polo castelán e o occitano polo francés, e normas ortográficas, tal e coma o hindi escrito no alfabeto devanágari e o urdú escrito no alfabeto árabe, a pesar de seren mutuamente intelixibles.
Algunhas linguas son oficialmente recoñecidas como distintas a pesar de non teren barreiras na fala, na escrita ou no léxico, pero son distinguidas por factores políticos e legais, coma o catalán co occitano e o romanés co moldovo.
As linguas por elaboración forman unha única lingua xenética con dous ou máis estándares.
Casos
[editar | editar a fonte]Exemplos de diasistemas compostos de varias linguas por elaboración:
Diasistema occitano-romance
[editar | editar a fonte]- Exemplo de texto en occitano (variante lengadociana):
- La mitologia es l'estudi dels mits, designa l'ensemble dels recits mitics ligats a una civilizacion, una religion o un tèma particular. La mitologia prend sens e activitat dins una cultura socio-religiosa. Lo mot es generalament utilizat per descriure los sistèmas religioses dels monds ancians o de las civilizacions primièras, aluènhadas dins l'espaci o dins lo temps.
- Exemplo de texto en catalán:
- La mitologia és l'estudi dels mites, designa el conjunt dels relats mítics lligats a una civilització, una religió o un tema particular. La mitologia pren sentit i activitat dins d'una cultura socio-religiosa. La paraula és generalment utilitzada per descriure els sistemes religiosos dels antics mons o de les civilitzacions primeres, allunyades dins de l'espai o dins del temps.
Diasistema galaico-portugués
[editar | editar a fonte]- Artigo principal: Sistema lingüístico galego-portugués.
- Exemplo de texto en portugués:
- A origem do termo artes marciais é ocidental e latina, uma referência às artes de guerra e luta. Sua origem confunde-se com o desenvolvimento das civilizações quando, logo após o desenvolvimento da onda tecnológica agrícola, alguns começam a acumular riqueza e poder, ensejando o surgimento de cobiça, inveja, e seu corolário, a agressão. A necessidade abriu espaço para a profissionalização da protecção pessoal.
- Exemplo de texto en galego:
- A orixe do termo artes marciais é occidental e latina, unha referencia ás artes de guerra e loita. A súa orixe confúndese co desenvolvemento das civilizacións cando, logo despois do desenvolvemento da onda tecnolóxica agrícola, algúns comezan a acumular riqueza e poder, dando lugar ao xurdimento da cobiza, a envexa, e o seu corolario, a agresión. A necesidade abriu espazo para a profesionalización da protección persoal.
Algúns outros exemplos de linguas por elaboración
[editar | editar a fonte]- O corso e o italiano logo de 1850 (diasistema italiano)
- O hindi e o urdú (diasistema hindustano)
- O serbio, o croata, o bosníaco e o montenegrino (diasistema eslavo do centro-sur)
- O dinamarqués, o noruegués e o sueco (diasistema escandinavo continental)
- O macedonio e o búlgaro (diasistema búlgaro)
- O eslovaco e o checo (diasistema checoslovaco)
- O baixo saxón, o holandés e o afrikaans (diasistema baixo-alemán).
