Gaio (ave)

Gaio Garrulus glandarius
Gaio en Inglaterra
Estado de conservación
Pouco preocupante
Clasificación científica
Reino: Animalia Filo: Chordata Subfilo: Vertebrata Clase: Aves Orde: Passeriformes Familia: Corvidae Xénero: Garrulus Especie: G. glandarius
Nome binomial
Garrulus glandarius (Linnaeus, 1758)
Área de distribución de Garrulus glandarius Área de distribución de Garrulus glandarius
Subespecies
33 (en oito grupos) - véxase o texto

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Gaia.

O gaio, pega marxa, pega marza ou pega rebordá, Garrulus glandarius, é unha ave paseriforme da familia dos córvidos.

Espallado amplamente pola rexión paleártica, é unha ave xeralmente solitaria, agás na época reprodutora.

Taxonomía

Descrición

A especie foi decrita en 1758 por Linneo na páxina 106 da 10ª edición do seu Systema Naturae, baixo o nome de Corvus glandarius.

Etimoloxía

Para a do xénero véxase Garrulus.

O epíteto específico, glandarius, está formado polos elementos gland-, forma oblicua do termo latino glāns, "landra", "glande" e o sufixo latino -ārius.

Sinónimo

Ademais de polo se nome actual, a especie foi coñecida tamén polo sinónimo:.

• Corvus glandarius Linnaeus, 1758 (protónimo)

Subespecies

Grupo Glandarius

• Garrulus glandarius glandarius (Linnaeus, 1758) - Europa occidental.
• Garrulus glandarius rufitergum (Linnaeus, 1758) - Gran Bretaña.
• Garrulus glandarius hibernicus Witherby & Hartert, 1911 - Irlanda.
• Garrulus glandarius lusitanicus Voous, 1953 - Portugal.
• Garrulus glandarius fasciatus (A.E. Brehm, 1857) - España.
• Garrulus glandarius corsicanus Laubmann, 1912 - Córsega.
• Garrulus glandarius ichnusae O. Kleinschmidt, 1903 - Sardeña.
• Garrulus glandarius albipectus O. Kleinschmidt, 1920 - Apeninos e ao redor do Adriático.
• Garrulus glandarius jordansi Keve, 1966 - Sicilia.
• Garrulus glandarius graecus Kleiner, 1939 - Balcáns.
• Garrulus glandarius cretorum R. Meinertzhagen, 1920 - Creta.
• Garrulus glandarius ferdinandi Keve, 1943 - Turquía e Bulgaria.

Grupo Brandtii

• Garrulus glandarius brandtii Eversmann, 1842 - Urais, Siberia, rexión do Baikal e das montañas Altai.
• Garrulus glandarius bambergi Lönnberg, 1909 - Mongolia, Sakhalin, Kuriles, Hokkaido e Corea.
• Garrulus glandarius kansuensis Stresemann, 1928 - China e Mongolia.

Grupo Atricapillus

• Garrulus glandarius krynicki Kaleniczenko, 1839 - Cáucaso e Asia menor.
• Garrulus glandarius iphigenia Sushkin & Ptuschenko, 1914 - Crimea.
• Garrulus glandarius anatoliae Seebohm, 1883 - Anatolia, illas gregas (Rodas, Lesbos, Cos), Iraq.
• Garrulus glandarius samios Kleiner, 1940 - Samos, Icaria.
• Garrulus glandarius atricapillus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1832 - Líbano, Siria, Israel, Xordania.
• Garrulus glandarius cervicalis Bonaparte, 1853 - Tunisia e Alxeria.
• Garrulus glandarius whitakeri E. Hartert, 1903 - Alxeria.

Grupo Minor

• Garrulus glandarius minor J. Verreaux, 1857 - Cordilleira do Atlas.
• Garrulus glandarius glaszneri Madarász, 1902 - Chipre.
• Garrulus glandarius hyrcanus Blanford, 1873 -

Grupo Japonicus

• Garrulus glandarius japonicus Temminck & Schlegel, 1847 - Xapón agás Hokkaido.
• Garrulus glandarius hiugaensis Momiyama, 1927 — Península de Isu, Hondo, Kyūshū e Kagoshima.
• Garrulus glandarius tokugawae Taka-Tsukasa, 1931 — Sado.
• Garrulus glandarius orii N. Kuroda Sr, 1923 — Yakushima (Ryukyu).
• Garrulus glandarius namiyei Kuroda, 1922 — Tsushima.

Grupo Bispecularis

Himalaia, China, Birmania, Vietnam.

• Garrulus glandarius bispecularis Vigors, 1831.
• Garrulus glandarius sinensis Swinhoe, 1871.

Grupo Leucotis

• Garrulus glandarius leucotis Hume, 1874 - Yunán, Birmania, Indonesia.

Sen grupo determinado

• Garrulus glandarius interstinctus Hartert, E, 1918.
• Garrulus glandarius azureitinctus Koelz, 1951.
• Garrulus glandarius pekingensis Reichenow, 1905.
• Garrulus glandarius rhodius Salvadori & Festa, 1913.
• Garrulus glandarius severtzowi Bogdanov, 1871.
• Garrulus glandarius oatesi Sharpe, 1896.
• Garrulus glandarius persaturatus Hartert, E, 1918.
• Garrulus glandarius taivanus Gould, 1863.
• Garrulus glandarius haringtoni Rippon, 1905.

• 
  G. g. bispecularis
  Uttarakhand, India
• 
  G. g. atricapillus
  Xerusalén, Palestina
• 
  G. g. glaszneri
  Chipre

Características

Os gaios miden entre 32 e 35 cm de lonxitude e teñen unha envergadura de ás duns 53 cm. O seu peso é aproximadamente de 170 g. A extensión do territorio polo que se espalla a especie provoca diferenzas notábeis de coloración entre as distintas subespecies. As formas típicas teñen a plumaxe castaña rosada, coa parte superior das ás azul clara con bandas negras. A parte inferior do lombo e as plumas inferiores da cola, que é negra, son brancos, moi visibles estas últimas cando voan. A cabeza, que ten plumas eréctiles que poden erguerse formando unha pequena crista, ten un raiado branco e negro. Da base do pico parte unha lista negra a xeito de bigote. Os exemplares novos teñen menos estrías brancas e negras na cabeza cós adultos e o "bigote" menos marcado.

O canto é moi variado, e vai dende berros estridentes, roucos, fortes e breves, a asubíos e mesmo en ocasións parece que mían. O seu berro de alarma, áspero, é moi audible e úsano frecuentemente para avisar da presenza de intrusos, incluíndo o home. Os gaios son capaces de imitar os cantos doutras aves e poden mesmo copiar a mamíferos coma o cabalo. A primavera é a época na que son máis ruidosos e cando emiten as formas máis melódicas do seu canto. En empezando a chocar, a actividade sonora redúcese drasticamente.

Distribución e hábitat

Os gaios están distribuídos por Europa, noroeste de África e por Asia ata o Xapón. O seu hábitat son bosques de todo tipo, con preferencia polos caducifolios ou mixtos, e ocasionalmente xardíns ou parques con árbores dabondo. A destrución dos bosques está a facer que nos últimos anos se acheguen as zonas urbanas. Os seus territorios de caza adoitan ser dunhas 25 Hectáreas. Son aves sedentarias, pero as poboacións máis setentrionais emigran cara ó sur en inverno.

Alimentación

Gaio

O espectro alimentario da especie é moi amplo e inclúe alimentos das orixes máis variadas. Comen invertebrados e as súas larvas, pero tamén ovos e polos que rouban dos niños e, máis ocasionalmente pequenos vertebrados como ratos e réptiles. A súa dieta vexetal componse de landras, noces, froitas, bagas, leguminosas, sementes de gramínea e mesmo patacas. A alimentación de orixe animal ten máis importancia durante o tempo da cría dos polos.

Durante o outono os gaios almacenan castañas, noces e landras en furados debaixo da casca das árbores, nos troncos ou no chan, o que favorece que poidan dispoñer de landras para comer durante todo o ano. Debaixo do bico teñen un peto no que poden gardar as sementes que recollen. A bolsa ten capacidade para gardar tres ou catro landras, o que lles facilita o transporte dos alimentos ata as despensas. Para atopar os seus silos, memorizan puntos de referencia e mesmo colocan pedriñas a xeito de balizas. Se os puntos de referencia desaparecen ou se desprazan, son incapaces de atopar máis tarde os alimentos. Estímase que un gaio pode carrexar por este sistema ata unhas mil landras ó ano, colaborando con isto á dispersión de determinadas especies de árbores, polo que se fala ás veces de "sementeiras de gaio" para referirse os soutos que teñen a súa orixe probable en sementes enterradas polos gaios.

Conduta reprodutora

Os gaios constrúen niños patelos nas árbores, a alturas que adoitan situarse entre 2 e 10 metros sobre o chan. Os niños están feitos de garabullos e herbas, coa parte interna composta principalmente de raíces, musgo e materiais semellantes. As femias poñen entre cinco e sete ovos grises verdosos con manchas acastañadas. A época de incubación sitúase, na Europa occidental, entre finais de abril e xuño. Os dous membros da parella chocan os ovos entre 16 e 17 días, e os polos pasan entre 19 e 20 no niño.

O gaio na cultura popular galega

Entre a sinonimia desta ave temos os nomes de pega meiga (en Moraña), pega marceña (A Estrada), pega marza (común) e galo cresto (Becerreá).

O primeiro destes nomes, pega meiga, obedece á capacidade que se lle atribúe de prognosticar o futuro, como tamén á pega común: se a vemos arrancar o voo cara a dereita, anuncia boa sorte, pero se o fai cara a esquerda agoira mala sorte .

Co nome de gaio cereixeiro desígnase ó ouriolo .

• Din que o viño que nace no maio que o bebe o gaio.
• En maio, xa leva as cereixas o gaio .
• Pola Santa Cruz de maio tapa o souto o rabo do gaio.

Galería

• 
• 
• 
• 
• 

Véxase tamén

Bibliografía

• Penas Patiño, Xosé M.; Carlos Pedreira López e Carlos Silvar (2004): Guía das aves de Galicia. A Coruña: Baía Edicións, ISBN 84-9612-869-5, p. 282.
• Rivas Quintas, Elixio (1978): Frampas, contribución al diccionario gallego. Salamanca: CEME.
• Rivas Quinras, Elixio (2001): Frampas III, contribución al diccionario gallego, no Dicionario de Dicionarios.
• Rodríguez González, Eladio (1958-1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano. Vigo: Galaxia. Tres volumes.
• VV.AA. (1995): Atlas de vertebrados de Galicia. Tomo II. Aves. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Sociedade Galega de Historia Natural. ISBN 84-8717-289-X, pp. 583-584.

Outros artigos

• Paseriformes
• Córvidos
• Garrulus

Ligazóns externas

• Videos sobre o gaio en Internet Bird Collection
• [1]