Lingua frixia

Frixio
Falado en:	Anatolia
Extinción:	século V
Familia:	Indoeuropea  Grego-frixio   Frixio
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	---
ISO 639-3:	xpg
Mapa
Status

A lingua frixia era a lingua indoeuropea dos frixios, un pobo da Asia Menor da Idade de Bronce.

Inscricións

Inscrición frixia na Cidade de Midas

O frixio está testemuñado en dous períodos, un a partir de -800 en diante (paleofrixio) e outro tras un período de varios séculos, a partir de preto do comezo da Era Cristiá (neofrixio). O paleofrixio está dividido (xeograficamente) en (entre parénteses as abreviaturas):

• inscricións da cidade de Midas (M, W).
• Gordium.
• central (C).
• Bitinia (B).
• Pteria (P).
• Tyana (T).
• Daskyleion (Dask).
• Bayindir (Bay).
• "varios" (Dd, documentos diversos).

As inscricións misias parecen pertencer a un dialecto separado (nun alfabeto cunha letra adicional, o "s misio").

Sobreviviu polo menos ata o século VI .

Pódese reconstruír algunhas palabras coa axuda dalgunhas inscricións feitas cunha escrita similar ao alfabeto grego.

Fontes

Historiadores antigos e certos mitos ás veces asociaban o frixio ao tracio e quizais mesmo ao armenio, segundo fontes clásicas. Heródoto rexistra na explicación macedonia que os frixios emigraron a Asia Menor a partir da Tracia. Despois, no mesmo texto, Heródoto afirma que os armenios eran colonos dos frixios, aínda sendo considerados así na época de Xerxes I. A máis antiga mención do frixio en fontes gregas, no Himno Homérico a Afrodita, descríbeo como sendo diferente da lingua de Troia: na canción, Afrodita disfrázase de mortal para seducir o príncipe troiano Anquises.

Clasificación

A lingua frixia era probabelmente próximo do tracio, do armenio e do grego. Na maioría dos casos o frixio usaba un alfabeto derivado do alfabeto fenicio. As inscricións dispoñíbeis en frixio aínda non foron traducidas. As inscricións feitas nunha escrita parecida ao alfabeto grego foron traducidas, e parte do vocabulario frixio foi identificado .

Gramática

A súa estrutura, que pode ser recuperada, era tipicamente indoeuropea, con substantivos declinados en caso (ao menos catro), xénero (tres) e número (singular e plural), mentres os verbos eran conxugados en tempo, voz, modo, persoa e número. Ningunha palabra está testemuñada en todas as súas formas de inflexión.

Moitas palabras en frixio son moi parecidas ás reconstruídas do protoindoeuropeo. O frixio parece exhibir un aumento, como o grego e o armenio, por exemplo eberet, probabelmente corresponde ao PIE *e-bher-e-t (grego ephere).

Vocabulario

Un conxunto considerábel de palabras frixias é teoricamente coñecido; porén, o significado e as etimoloxías e ata mesmo a forma correcta de moitas palabras frixias (a maioría extraída de inscricións) aínda están sendo debatidos.

Unha palabra frixia coñecida é bekos, que significa "pan". De acordo con Heródoto (Historia 2.9), o faraón Psamético I quería establecer a lingua orixinal. Para este propósito, ordenou que dous cativos fosen educados por un pastor, prohibindo que lles deixase oír unha simple palabra, e ordenándolle que rexistrase as primeiras expresións dos nenos. Tras dous anos, o pastor rexistrou que na entrada da súa habitación, os cativos viñeron ata el, estenderon as súas mans, dicindo bekos. Investigando, o faraón descubriu que esta era a palabra frixia para "pan de trigo". A partir de aí, os exipcios cederon en afirmar que a nación frixia era máis antiga que a deles. A palabra bekos tamén está testemuñada varias veces en inscricións paleofrixias en estelas funerarias. Suxírese que sexa cognada da palabra inglesa bake ("asar", "queimar (do sol)"), a partir do PIE *bʰeH3g (grego pʰogo "asar", latín focus "cheminea", "fogón", armenio bosor "vermello", bots "chama", irlandés goba "ferreiro").

Bedu, de acordo coa Stromata de Clemente de Alexandría, citando a Nearto de Cízico, significa "auga" (PIE *wed). Os macedonios son citados por ter adorado un deus chamado Bedu, que eles interpretaban como "aire". O deus aparece tamén no ritual órfico.

Outras palabras frixias inclúen:

• anar, "marido", do PIE *ner-, "home";

cf. grego aner (ανήρ), "home, marido"; albanés njeri, "home, persoa".

• attagos, "cabra";

cf. grego tragos (τράγος), "cabra, bode"; alemán Ziege, "cabra, bode"; albanés dhi, "cabra (femia do bode)".

• balaios, "grande, rápido", do PIE *bel-, "forte";

cognato do grego belteros (βέλτερος), "mellor"; ruso bol'shói "grande"; galés balch "orgulloso".

• belte, "encoro", do PIE *bʰel-, "brillar";

cognato do grego baltos (βάλτος), "encoro"; albanés baltë, "lama, lodo"; búlgaro blato (búlgaro antigo balta), "encoro"; lituano baltas, "branco"; ruso bledny e búlgaro bleden, "pálido".

• brater, "irmán", do PIE *bʰrater-, "irmán";

cognato do grego pʰrater (φρατήρ), "membro dunha tribo, familia"; persa bratar, "irmán"; ruso e búlgaro brat, "irmán".

• daket, "facer, causar", do PIE dʰeH1-k- "poñer, poñer";

cognato do latín facere, "facer"; grego titʰenai (τιθέναι), "poñer, poñer, instalar".

• germe, "quente", do PIE *gʷʰer-, "quente";

cognato do grego tʰermós (θερμός), "quente"; persa garme "quente"; armenio jerm, "quente"; albanés zjarm, "quente".

• kakon, "dano, enfermidade", do PIE *kako-, "dano";

cf. grego kakós (κακός), "malo, malo"; albanés keq, "malo, mal"; lituano keñti, "ser mal".

• knoumane, "túmulo", quizais do PIE *knu-, "arañar, rascar";

cognato do grego knao (κνάω), "rañar"; albanés krromë, "caspa, sarna"; alto alemán antigo hnuo, "entalle, fenda, canle", nuoen "alisar cunha raspadeira"; lituano knisti, "cavar".

• manka, "estela".
• mater, "nai", do PIE mater-, "nai";

cf. grego meter (μήτηρ), "nai"; persa madar, "nai"; albanés motër, "irmá".

• meka, "grande", do PIE *meg-, "grande";

grego megas (μέγας), "grande"; albanés madh, "grande".

• zamelon, "escravo", do PIE *dʰgʰom-, "terra";

grego kʰamelós (χαμηλός), "terreo, planta baixa (adx.), baixo"; serbio e croata zèmlja, "terra, patria"; búlgaro zèmya, "terra", zèmlishte, "patria"; latín humilis, "baixo".

Véxase tamén

• Alfabetos de Asia Menor
• Lingua grega
• Linguas paleobalcánicas
• Lingua macedonia antiga
• Lingua tracia
• Lingua armenia
• Lingua persa

Ligazóns externas

• Corpus of Phrygian inscriptions (Arquivo de inscricións frixias) (en inglés).
• Lubotsky's Phrygian Etymological Database (Base de datos etimolóxicos frixios) (en inglés).
• Phrygia and Phrygians (Frixia e Frixios) (en inglés).