Pu

Kuimba'e ombopúva ombotávo peteĩ angu'a.

Pu ha'e mba'eryrýi oñemyasãiva ñekoni ipúva ramo ohóvo yvytu, mba'e atã térã mba'e rykue rupive ha ikatúva ñahendu. Opaite mba'epu ñahendukuaa ojejapo oryrýivo umi molécula, techapyrã, oĩrõ peteĩ ombotáva angu'a, upe oryrýita ha omomýita yvytu molécula-kuéra ohóvo peteĩ ñekoni ipúva ramo oguahẽ meve ñande apysápe, upépe omboryrýi ñande apysakua ha oiko mba'epúgui mba'e hajyguéva amo apysa pypeguápe, upe rire umi "mba'e hajyguéva" oho ñane apytu'ũme pe tajygue ñehendurã rupive, ha upéicha ikatu jaikuaa pe ñahendúva. Umi ñekoni ipúva ndohokuaái nandiguasúpe, upe he'ise arapýpe ndaikatúi ñahendu mba'eve.

Oĩ avei pu ndaikatúi ñahendu, ñahendukuaánte umi pu oĩva decibelio rechaukahápe, 10 dB (decibelio) ha'ete pyhare okápe, 40 db ojogua oñeñe'ẽmbeguévo, 100 dB ha'ete ama ha yvytu vai ha 140 db katu aviõ ovevévaicha. Jepivénte ojehechakuaa yvypóra ohenduha umi mba'epu ojejuhúva 20 ha 20 000 Hz apytépe (hercio), hákatu ndaha'éi upeichaite opavavépe guarã (techapyrã, oĩ he'íva ikatu ohenduha mba'epu ohupytymíva 12 Hz), ha ojeikuaa porãite ñandetujavévo sa'iveha ñahendúta. Umi mba'epu ohasáva 20 000 Hz ojehero "purasa" (ultrasonido) ha isa'ivérõ 20 Hz-gui oje'e "puguy" (infrasonido). Mymbakuéra katu ohendu ambueháicha: mbarakaja 100-32 000 Hz; tapi'itĩmbuku 16-12 000 Hz; mbopi 1000-150 000 Hz térã anguja 70-150 000 Hz. Techapyrã ojeikuaaitéva hína umi jagua (40-46 000 Hz), ohendukuaa hikuái mba'e yvypóra ndaikatúiva.

Pu ikatu oñemohenda porã ojejapo hag̃ua ichugui pupoty, ha'éva tembiapoporã ojejapóva oñemohendávo pu ha kirirĩ, oñemboajévo mba'epuporã, pujoyvy ha purysýi apoukapykuéra. Ymaite guive yvypóra ojapo ha oiporu pupoty mendahápe, jerokyhápe, ñembo'e ha jeguerohory hag̃ua, upéicha ojehecha heta tavarandúpe ha arandupýpe yvy ape ári.