Արևադարձ
| Արևադարձի և գիշերահավասարի ամսաթվերն ու ժամանակը ըստ UTC-0 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Տարի | Գիշերահավասար Մարտ1[1] |
Արևադարձ Հունիս2[2] |
Գիշերահավասար Սեպտեմբեր3[3] |
Արևադարձ Դեկտեմբեր4[4] | ||||
| ամսաթիվ | ժամանակ | ամսաթիվ | ժամանակ | ամսաթիվ | ժամանակ | ամսաթիվ | ժամանակ | |
| 2010 | 20 | 17:32:13 | 21 | 11:28:25 | 23 | 03:09:02 | 21 | 23:38:28 |
| 2011 | 20 | 23:21:44 | 21 | 17:16:30 | 23 | 09:04:38 | 22 | 05:30:03 |
| 2012 | 20 | 05:14:25 | 20 | 23:09:49 | 22 | 14:49:59 | 21 | 11:12:37 |
| 2013 | 20 | 11:02:55 | 21 | 05:04:57 | 22 | 20:44:08 | 21 | 17:11:00 |
| 2014 | 20 | 16:57:05 | 21 | 10:51:14 | 23 | 02:29:05 | 21 | 23:03:01 |
| 2015 | 20 | 22:45:09 | 21 | 16:38:55 | 23 | 08:20:33 | 22 | 04:48:57 |
| 2016 | 20 | 04:30:11 | 20 | 22:34:11 | 22 | 14:21:07 | 21 | 10:44:10 |
| 2017 | 20 | 10:28:38 | 21 | 04:24:09 | 22 | 20:02:48 | 21 | 16:28:57 |
| 2018 | 20 | 16:15:27 | 21 | 10:07:18 | 23 | 01:54:05 | 21 | 22:23:44 |
| 2019 | 20 | 21:58:25 | 21 | 15:54:14 | 23 | 07:50:10 | 22 | 04:19:25 |
| 2020 | 20 | 03:50:36 | 20 | 21:44:40 | 22 | 13:31:38 | 21 | 10:02:19 |
| 2021 | 20 | 09:37:27 | 21 | 03:32:08 | 22 | 19:21:03 | 21 | 15:59:16 |
| 2022 | 20 | 15:33:23 | 21 | 09:13:49 | 23 | 01:03:40 | 21 | 21:48:10 |
| 2023 | 20 | 21:24:24 | 21 | 14:57:47 | 23 | 06:49:56 | 22 | 03:27:19 |
| style="background-color:gold"2024 | 20 | 03:06:21 | 20 | 20:50:56 | 22 | 12:43:36 | 21 | 09:20:30 |
| 2025 | 20 | 09:01:25 | 21 | 02:42:11 | 22 | 18:19:16 | 21 | 15:03:01 |
| 2026 | 20 | 14:45:53 | 21 | 08:24:26 | 23 | 00:05:08 | 21 | 20:50:09 |
| 2027 | 20 | 20:24:36 | 21 | 14:10:45 | 23 | 06:01:38 | 22 | 02:42:04 |
| 2028 | 20 | 02:17:02 | 20 | 20:01:54 | 22 | 11:45:12 | 21 | 08:19:33 |
| 2029 | 20 | 08:01:52 | 21 | 01:48:11 | 22 | 17:38:23 | 21 | 14:13:59 |
| 2030 | 20 | 13:51:58 | 21 | 07:31:11 | 22 | 23:26:46 | 21 | 20:09:30 |
| 2031 | 20 | 19:40:51 | 21 | 13:17:00 | 23 | 05:15:10 | 22 | 01:55:25 |
| 2032 | 20 | 01:21:45 | 20 | 19:08:38 | 22 | 11:10:44 | 21 | 07:55:48 |
| 2033 | 20 | 07:22:35 | 21 | 01:00:59 | 22 | 16:51:31 | 21 | 13:45:51 |
| 2034 | 20 | 13:17:20 | 21 | 06:44:02 | 22 | 22:39:25 | 21 | 19:33:50 |
| 2035 | 20 | 19:02:34 | 21 | 12:32:58 | 23 | 04:38:46 | 22 | 01:30:42 |
| 2036 | 20 | 01:02:40 | 20 | 18:32:03 | 22 | 10:23:09 | 21 | 07:12:42 |
| 2037 | 20 | 06:50:05 | 21 | 00:22:16 | 22 | 16:12:54 | 21 | 13:07:33 |
| 2038 | 20 | 12:40:27 | 21 | 06:09:12 | 22 | 22:02:05 | 21 | 19:02:08 |
| 2039 | 20 | 18:31:50 | 21 | 11:57:14 | 23 | 03:49:25 | 22 | 00:40:23 |
| 2040 | 20 | 00:11:29 | 20 | 17:46:11 | 22 | 09:44:43 | 21 | 06:32:38 |
| 2041 | 20 | 06:06:36 | 20 | 23:35:39 | 22 | 15:26:21 | 21 | 12:18:07 |
| 2042 | 20 | 11:53:06 | 21 | 05:15:38 | 22 | 21:11:20 | 21 | 18:03:51 |
| 2043 | 20 | 17:27:34 | 21 | 10:58:09 | 23 | 03:06:43 | 22 | 00:01:01 |
| 2044 | 19 | 23:20:20 | 20 | 16:50:55 | 22 | 08:47:39 | 21 | 05:43:22 |
| 2045 | 20 | 05:07:24 | 20 | 22:33:41 | 22 | 14:32:42 | 21 | 11:34:54 |
| 2046 | 20 | 10:57:38 | 21 | 04:14:26 | 22 | 20:21:31 | 21 | 17:28:16 |
| 2047 | 20 | 16:52:26 | 21 | 10:03:16 | 23 | 02:07:52 | 21 | 23:07:01 |
| 2048 | 19 | 22:33:37 | 20 | 15:53:43 | 22 | 08:00:26 | 21 | 05:02:03 |
| 2049 | 20 | 04:28:24 | 20 | 21:47:06 | 22 | 13:42:24 | 21 | 10:51:57 |
| 2050 | 20 | 10:19:22 | 21 | 03:32:48 | 22 | 19:28:18 | 21 | 16:38:29 |
Արևադարձ , աստղագիտական իրադարձություն, որի ժամանակ Արևը հորիզոնի վերևում ճիշտ կեսօրին գտնվում է առավելագույն (ամառային արևադարձ) կամ նվազագույն (ձմեռային արևադարձ) բարձրության վրա[5][6][7]։ Արևադարձի ընթացքում Արևը հասնում է Երկրի հասարակածի նկատմամբ դեպի հյուսիս կամ հարավ առավելագույն թեքման։ «Արևադարձ» տերմինի ծագումը կապված է այն բանի հետ, որ այդ երևույթից հետո արևի կեսօրյա բարձրությունը սկսում է հակառակ ուղղությամբ փոխվել (եթե աճում էր, սկսում է նվազել, իսկ եթե նվազում էր, սկսում է աճել)։
Արևադարձը տեղի է ունենում տարին երկու անգամ՝ հունիսի 20-21-ին և դեկտեմբերի 21-22-ին։ Ամառային արևադարձի օրը դիտվում է որպես ամենաերկար ցերեկը և ամենակարճ գիշերը, իսկ ձմեռային արևադարձի օրը, ընդհակառակը, ամենակարճ ցերեկն է և ամենաերկար գիշերը՝ համեմատած տարվա ցանկացած այլ օրվա հետ (բացառությամբ բևեռների)։ Միջին լայնություններում արևադարձի օրերը համընկնում են գարնանից ամռանը և աշնանից ձմռան աստղագիտական անցման ամսաթվերի հետ։
Շատ ժողովուրդների մշակույթում և դիցաբանությունում ձմեռային և ամառային արևադարձի օրերն առեղծվածային նշանակություն ունեն, հարմարեցվել են տարբեր տոների և ծիսակատարությունների հետ։
Աստղագիտական տվյալներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ներկայումս (2010-2025) համաշխարհային ժամանակով (այլ ժամային գոտիներում ձմեռային և ամառային արևադարձի ամսաթվերը կարող են տարբերվել մեկ օրով․ Գրինվիչից արևելք ամսաթիվը կարող է լինել մեկ օր ավելի, Գրինվիչից արևմուտք՝ մեկ օր պակաս) հյուսիսային կիսագնդում ձմեռային արևադարձը տեղի է ունենում դեկտեմբերի 21-ին կամ (նահանջ տարիներից առաջ) դեկտեմբերի 22-ին, իսկ ամառային արևադարձը տեղի է ունենում հունիսի 20-ին (նահանջ տարիներին) կամ հունիսի 21-ին։ Հարավային կիսագնդում, ընդհակառակը, դեկտեմբերյան արևադարձը ամառային է, իսկ հունիսյանը՝ ձմեռային[8]։
Ձմեռային արևադարձի օրը տարվա ամենակարճ ցերեկն է (ամենաերկար գիշերը) համապատասխան կիսագնդում (բացառությամբ բևեռի, որտեղ տարվա միակ գիշերը տևում է կես տարի, և ձմեռային արևադարձը այս բևեռային գիշերվա մեջտեղում է)։ Ամառային արևադարձի օրը տարվա ամենաերկար ցերեկն է (ամենակարճ գիշերով) համապատասխան կիսագնդում (բացի բևեռի շրջանից, որտեղ տարվա միակ լուսային օրը տևում է կես տարի և ամառային արևադարձը այս բևեռային ցերեկվա կեսին է)։
Միջին լայնություններում աստղագիտական ձմռան և գարնան ընթացքում այն կետը, որտեղ լինում է արևը կեսօրին, ամեն օր բարձրանում է հորիզոնից ավելի վեր, իսկ ամառային արևադարձի օրը՝ դադարում է բարձրանալ և փոխում է իր շարժման ուղղությունը։ Այնուհետև նրա բարձրությունն օրըստօրե պակասում է, մինչև ձմեռային արևադարձի ժամանակ կրկին «դադարում» է իջնել և սկսում է բարձրանալ։
Նահանջ տարիներին արևադարձի օրվա տեղաշարժի հետևանքով տարբեր տարիներին այն կարող է տարբերվել 1-2 օրով։ Ավանդաբար ձմեռային արևադարձն ընդունվում է որպես աստղագիտական ձմռան սկիզբ, իսկ ամառային արևադարձի պահը՝ աստղագիտական ամռան սկիզբ, ինչը աստղագիտական գարնան կամ աշնան սկզբի՝ գարնանային կամ աշնանային գիշերահավասարի օրվա ընտրության հետևանք է[9]։ Արեգակի աստղագիտական երկայնությունը արևադարձի պահերին, համապատասխանաբար, հավասար է 90° և 270°:
Արևադարձի պահից մի քանի օր առաջ և հետո արևը գրեթե չի փոխում թեքումը, երկնքում նրա կեսօրյա բարձրությունները գրեթե անփոփոխ են (տարվա ընթացքում բարձրությունը փոխվում է սինուսոիդի զանգանմն գագաթին մոտ գրաֆիկով)։ Ընդհակառակը, արևադարձերի ամսաթվերի մոտ օրերին Արեգակի թեքման փոփոխության արագությունը ամենամեծն է (~24 անկյունային րոպե մեկ օրում), քանի որ դա համապատասխանում է հորիզոնական առանցքի (ժամանակի) սինուսոիդային խաչմերուկներին։ Արեգակի բարձրությունների դիտարկումներից երկու արևադարձերի շրջանում կարող է որոշվել էկլիպտիկայի հարթության թեքությունը Երկնային հասարակածի հարթության նկատմամբ[10]։
Կետերի նշանակում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ձմեռային և ամառային արևադարձերի օրերը նշանակվում են կենդանակերպի նշաններով՝ համապատասխան այն համաստեղությունների, որոնցում դրանք գտնվել են Հիպարքոսի ժամանակներում[11]. ամառային արևադարձը՝ Այծեղջյուրի նշանով (♑), ամառային արևադարձը՝ Խեցգետնի նշանով (♋)[12]։ Ժամանակի ընթացքում այդ կետերը տեղափոխվել են և ներկայում գտնվում են Աղեղնավորի և Ցլի համաստեղություններում, ընդ որում՝ ամառային արևադարձի օրը Երկվորյակների համաստեղությունից Ցլի համաստեղություն է տեղափոխվել համեմատաբար վերջերս՝ 1988 թվականի աշնանը[13]։
Մշակույթում և ժողովուրդների առասպելներում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ձմեռային արևադարձի ամենահայտնի ավանդական անուններից մեկը Յոլ է։ Իվան Կուպալան (Իվանի օր, Կուպալյան գիշեր) արևելյան սլավոնների ժողովրդական տոն է, որը նվիրված է ամառային արևադարձին և բնության ծաղկմանը ու նշվում է հունիսի 24-ին (հուլիսի 7)։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Équinoxe de printemps entre 1583 et 2999
- ↑ Solstice d’été de 1583 à 2999
- ↑ Équinoxe d’automne de 1583 à 2999
- ↑ Solstice d’hiver
- ↑ «День зимнего солнцестояния». РИА Новости (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 29-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- ↑ «День летнего солнцестояния». РИА Новости (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- ↑ Солнцестояние / В. Е. Жаров // Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Australian Almanac. — Sydney, 1864. — С. 1.
- ↑ Որոշ երկրներում, օրինակ՝ Անգլիայում, ամառային արևադարձի ժամանակահատվածը համարվում է ամռան կես (անգլ.՝ Solstice)․ աստղագիտական տեսանկյունից նույնպես նպատակահարմար է այս ժամանակի կետերը համարել տարվա համապատասխան եղանակների կես․ Кузнецов А. Моменты начала астрономических времён года: взгляд по-новому // Небосвод. — 2006. — № 3. — С.27 Արխիվացված 2022-01-28 Wayback Machine
- ↑ Г. Е.Куртик, Г. П. Матвиевская Птолемей и его астрономический труд // Альмагест / Перевод с древнегреческого И. Н. Веселовского, Науч. ред. Г. Е. Куртик. — М.: Наука, 1998. — С. 435. — 672 с. — ISBN 5-02-015167-X
- ↑ Левитан Е. Редкое астрономическое явление(ռուս.) // Наука и жизнь. — 1988. — № 9. — С. 116.
- ↑ Цесевич В. П. Эклиптика // Что и как наблюдать на небе. — 6-е изд. — М.: Наука, 1984. — С. 48—49. — 304 с.
- ↑ Ширяев А. А. О смещении точек равноденствий и солнцестояний // Астрономический календарь на 1988 год : Справочное издание. — М.: Наука, 1987. — С. 189—194. — ISSN 0132-4063.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Солнцестояние // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- «Солнцестояния». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - Куликов С. Нить времён. Малая энциклопедия календаря с заметками на полях газет. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1991. — С. 208. — 288 с. — 200 000 экз. — ISBN 5-02-014563-7.
- Климишин И. А. Смена времён года // Календарь и хронология. — Изд. 3. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1990. — С. 36—39. — 478 с. — 105 000 экз. — ISBN 5-02-014354-5.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- «Earth's Seasons: Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion (2000–2025)». United States Naval Observatory. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 9-ին.
- Weisstein, Eric (1996–2007). «Summer Solstice» (անգլերեն). Eric Weisstein's World of Astronomy. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
- Equinoxes and Solstices Calculator (1600 to 2400)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արևադարձ» հոդվածին։ |
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 25)։ 
|