Սուրինամ

Սուրինամ
Սուրինամի դրոշ	Զինանշան
;	;
Կարգավիճակ	ինքնիշխան պետություն
Ներառում է	Brokopondo District?, Commewijne District?, Coronie District?, Marowijne District?, Nickerie District?, Para District?, Saramacca District?, Սիպալիվինի, Wanica District? և Paramaribo District?
Պետական լեզու	հոլանդերեն
Մայրաքաղաք	Պարամարիբո
Պետական կարգ	հանրապետություն
Օրենսդիր մարմին	National Assembly?
Երկրի ղեկավար	Chan Santokhi?
Ազգաբնակչություն	▲563 402 մարդ (2017)
Հիմն	God zij met ons Suriname?
Կարգախոս	Justitia – Pietas – Fides, Justice – Piety – Trust, Справедливост - праведност - вяра և Cyfiawnder – Ffyddlondeb – Ymddiriedolaeth
Հիմնադրված է	նոյեմբերի 25, 1975 թ.
Արժույթ	Սուրինամյան դոլար
Կենտրոնական բանկ	Centrale Bank van Suriname?
Ժամային գոտի	UTC−3 և America/Paramaribo?
Հեռախոսային կոդ	+597
Ինտերնետ-դոմեն	.sr
Մարդկային ներուժի զարգացման ինդեքս	0,73
	gov.sr(նիդեր.)(անգլ.)

Սուրինամ, փոքր պետություն Հարավային Ամերիկայի Գվիանական սարահարթի հյուսիս-արևելքում՝ Ատլանտյան օվկիանոսի ափին։ Ափամերձ գոտին ճահճապատ է (Գվիանական դաշտավայր)^[4]։

Ընդերք

Ընդերքում կան բոքսիտների (աշխարհում արդյունաբերությամբ զբաղեցնում է չորրորդ տեղը), մանգանի, ոսկու, պլատինի, նիկելի, նավթի հանքավայրեր^[5]։

Աշխարհագրական դիրք

Սուրինամը գտնվում է Հարավային Ամերիկայի հյուսիսում։ Արևմուտքում սահմանակից է Գայանայի (600 կմ), հարավում՝ Բրազիլիայի (593 կմ), արևելքում՝ Ֆրանսիական Գվիանայի (570 կմ) հետ։ Հյուսիսում ողողվում է Ատլանտյան օվկիանոսի ջրերով։ Տարածքը՝ 163 800 կմ²։ Սահմանի երկարությունը՝ 1.603 կմ։ Ազգային օրը՝ նոյեմբերի 25^[6]։

Բնական պայմաններ

Սուրինամը զբաղեցնում է Գվիանական սարահարթի հյուսիսարևելյան մասը (առավելագույն բարձրությունը՝ 1280 մ, Յուլիանա լեռ)։ Ափամերձ գոտին ճահճապատ դաշտավայր է։ Խոշոր գետերը Կորանտեյնը, Էսեկիբոն, Սուրինամը, Մորինին ջրառատ են, սահանքավոր, նավարկելի է միայն գետաբերանում։ Կլիման հասարակածային է, խոնավ։ Տարեկան տեղումները՝ 3000 մմ։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը 27 °C: Խոնավ սեզոնը ձգվում է դեկտեմբերից ապրիլ^[7]։

Բնություն

Ափամերձ գոտիներում ճահճային բուսականությունն է։ Տարածքի 90 %-ը զբաղեցնում են արժեքավոր ծառատեսակներով հարուստ մշտադալար անտառները։ Կենդանական աշխարհը հարուստ և բազմազան է (կապիկներ, ամերիկյան հովազ, կատվառյուծ, գետակինճ և այլն)։ Շատ են թռչունները, սողունները (այդ թվում՝ անակոնդան), ջրերում՝ ձկները, ծովախեցգետինները^[8]։

Պատմություն

Սուրինամի տարածքն առաջին անգամ հետազոտվել է 1499 թվականին։ 1551 թվականին հոլանդացի առևտրականները Սուրինամի գետաբերանում հիմնել են բնակավայր^[9]։ 16-րդ դարի վերջին երկրի տարածքը զավթել են անգլիացիները, 1630 թվականին՝ իսպանացիները, 1667 թվականին՝ հոլանդացիները։

1954 թվականին ստացել է ինքնավարություն, անկախություն ձեռք է բերել 1975 թվականի նոյեմբերի 25-ին։ 1980 թվականին երկրում տեղի է ունեցել զինված հեղաշրջում։ 1987թվականին միջազգային ճնշման ներքո երկրում վերականգնվել է դեմոկրատիան։ 1990թվականին կրկին տեղի ունեցավ զինված հեղաշրջում, բայց դեմոկրատական ուժերի և Նոր ճակատ խմբակցության շնորհիվ 1991թվականին վերականգնվել է իշխանությունը։ Գործող նախագահն է Դեզի Բաութերսեն^[10]։

Հայաստանի և Սուրինամի Հանրապետության միջև դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատվել են 1999 թվականի հուլիսի 24–ին^[11]։

Բնակչություն

Բնակչության թիվը 560 հազ․ մարդ (2013 թվական)։ Բնակչության միջին խտւթյունը՝ 3,4 մարդ։ Կյանքի միջին տևողությունը՝ 70,2 տարի։ Ազգային կազմը՝ հնդկացիներ (37 %), կրեոլներ (31 %), ինդոնեզիացիներ (15 %), աֆրիկացիներ(10 %), չինացիներ, մարոններ (անտառային նեգրեր) և այլք։ Ուրբանիզացման մակարդակը՝ 68 %^[12]։

Պետական լեզուն՝ հոլանդերեն, այլ լեզուներ՝ սուրինամերեն, անգլերեն, հինդի, չինարեն^[13]։

Տնտեսություն

Երկիրն ունի համեմատաբար զարգացած հանքարդյունաբերություն։ Արդյունահանում են մեծ քանակությամբ բոքսիտներ, որից ստացվող ալյումինն արտահանվում է։ Կան նաև փայտամշակման, սննդի արդյունաբերության ձեռնարկություններ։ Զարգացած է երկրագործությունը։ Մշակում են բրինձ, շաքարեղեգ, ցիտրուսներ, ադամաթուզ։ Բնակչության ավանդական զբաղմունքը ձկնորսությունն ու ծովախեցգետնի որսն են^[14]։

Ծանոթագրություններ

↑ Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — WB.
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/southamerica
↑ Human Development Report — UNDP, 2022.
↑ International Monetary Fund (2000). «IMF Staff Country Report 00/128 Mali Selected Issues: Selected Issues». IMF Staff Country Reports. 00 (128): 1. doi:10.5089/9781451826272.002. ISSN 1934-7685.
↑ King, Tekoa (2002 թ․ սեպտեմբերի 10). «REPLY». Journal of Midwifery & Women's Health. 47 (5): 401–401. doi:10.1016/s1526-9523(02)00302-1. ISSN 1526-9523.
↑ Human Development Report (Russian Version). UN. 2016 թ․ ապրիլի 20. էջեր 3–4. ISBN 978-92-1-057666-6.
↑ ChartsBin. «Worldwide Driving Orientation by Country». ChartsBin. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
↑ Tilmann, Frederik; Howe, Bruce; Butler, Rhett (2017 թ․ մարտի 23). «Commercial Underwater Cable Systems Could Reduce Disaster Impact». Eos. doi:10.1029/2017eo069575. ISSN 2324-9250.
↑ «СУРИНАМ • Большая российская энциклопедия - электронная версия». bigenc.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
↑ «Partei(en)». Der Neue Pauly. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
↑ Hughes, H.G.A (2002-05). «South America, Central America and the Caribbean 2002 (10th edition)2002269Jacqueline West Edited by. South America, Central America and the Caribbean 2002 (10th edition). London: Europa Publications 2001. xvi + 930 pp., ISBN: 1 85743 121 9, ISSN 0258‐0661 £275.00 Regional Surveys of the World». Reference Reviews. 16 (5): 40–40. doi:10.1108/rr.2002.16.5.40.269. ISSN 0950-4125.
↑ «Guyana-Suriname [Report Number 3-10]». International Maritime Boundaries. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
↑ «Cheremisina Maya Ivanovna (30.09.1924 - 5.12.2013)». Sibirskiy filologicheskiy zhurnal (1): 264–266. 2014 թ․ մարտի 1. doi:10.17223/18137083/46/39. ISSN 1813-7083.
↑ Гладков, Игорь Сергеевич (2019 թ․ հունիսի 1). «Внешняя торговля Европейского союза в 2018: presto с тюльпанами». Власть. 27 (3): 161. doi:10.31171/vlast.v27i3.6435. ISSN 2071-5358.

Գրականություն

Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3 000 экз. — ISBN 5-17-001389-2.

Արտաքին հղումներ

Языки Суринама на Ethnologue
Joshua Project (все народы, языки и др.)Սուրինամ հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
Карты Суринам

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրինամ» հոդվածին։

[_ee6c655f9e0af6a0-1] Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — WB.

[_2fc073f3ec80f347-2] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/southamerica

[_3a32ca68f69cbe09-3] Human Development Report — UNDP, 2022.

[4] International Monetary Fund (2000). «IMF Staff Country Report 00/128 Mali Selected Issues: Selected Issues». IMF Staff Country Reports. 00 (128): 1. doi:10.5089/9781451826272.002. ISSN 1934-7685.

[5] King, Tekoa (2002 թ․ սեպտեմբերի 10). «REPLY». Journal of Midwifery & Women's Health. 47 (5): 401–401. doi:10.1016/s1526-9523(02)00302-1. ISSN 1526-9523.

[6] Human Development Report (Russian Version). UN. 2016 թ․ ապրիլի 20. էջեր 3–4. ISBN 978-92-1-057666-6.

[7] ChartsBin. «Worldwide Driving Orientation by Country». ChartsBin. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.

[8] Tilmann, Frederik; Howe, Bruce; Butler, Rhett (2017 թ․ մարտի 23). «Commercial Underwater Cable Systems Could Reduce Disaster Impact». Eos. doi:10.1029/2017eo069575. ISSN 2324-9250.

[9] «СУРИНАМ • Большая российская энциклопедия - электронная версия». bigenc.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.

[10] «Partei(en)». Der Neue Pauly. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.

[11] Hughes, H.G.A (2002-05). «South America, Central America and the Caribbean 2002 (10th edition)2002269Jacqueline West Edited by. South America, Central America and the Caribbean 2002 (10th edition). London: Europa Publications 2001. xvi + 930 pp., ISBN: 1 85743 121 9, ISSN 0258‐0661 £275.00 Regional Surveys of the World». Reference Reviews. 16 (5): 40–40. doi:10.1108/rr.2002.16.5.40.269. ISSN 0950-4125.

[12] «Guyana-Suriname [Report Number 3-10]». International Maritime Boundaries. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.

[13] «Cheremisina Maya Ivanovna (30.09.1924 - 5.12.2013)». Sibirskiy filologicheskiy zhurnal (1): 264–266. 2014 թ․ մարտի 1. doi:10.17223/18137083/46/39. ISSN 1813-7083.

[14] Гладков, Игорь Сергеевич (2019 թ․ հունիսի 1). «Внешняя торговля Европейского союза в 2018: presto с тюльпанами». Власть. 27 (3): 161. doi:10.31171/vlast.v27i3.6435. ISSN 2071-5358.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]