Կարաւան

Կարաւան կամ քարաւան (միջին պարսկերէն՝ kʾlwʾn' (kārawān)՝ խումբ մը մարդիկ, որոնք միասին ճամբորդութիւն կ՚ընեն առեւտրական, ուխտագնացական կամ այլ նպատակներով եւ միացած են փոխադարձ օգնութեան եւ պաշտպանութեան համար դաժան կամ վտանգաւոր վայրերու մէջ, ինչպէս նաեւ իրենց գրաստները՝ ուղտեր, էշեր, ջորիներ կամ ձիեր:

Հասարակական շինութիւն՝ կարաւաններու կանգառի համար՝ իջեւանատեղ:

Ժամանակակից կարաւան Մարոքքոյ

Կարաւան Սահարայի մէջ, ԺԹ. դար

Կարաւան, օգտագործելով գրաստներ (ջորիներ), ԱՄՆ Զինուած Ուժերի համար հետեւակային ապահովում

Էտուին Լորտ Ուիքս, Կարաւանի ժամանումը Մարոքքոյի քաղաքէն դուրս

Առեւտրական կարաւան, անցնելով Գրայա կղզին Աքապայի ծոցին մէջ, Լուի Գագի 1839 թուականի լիթոգրաֆիա Տէյվիտ Ռոպերթսի բնօրինակից

Կարաւան ուղղակի իմաստով

Կարաւանը սովորաբար գլխաւորուած է կարաւանապետով եւ ունի զինուած պահակախումբ:

Միջին արագութիւնը բեռի կարաւանի լաւ ճանապարհի վրայ 4-էն 4 1/2 քմ ժամին մէջ է; օրուան անցքը սովորաբար 20 — 30 քմ է, բայց կրնայ հասնիլ մինչեւ 35 — 50 քմ; նման մեծ անցքերը արագ կը յառաջացնեն ձիերու մէջքի քերծուածքներ եւ կը պահանջեն աւելի յաճախակի հանգստեան օրեր: —

Ժողովրդական պատկերացումով, կարաւանը պատկանում է դաժան անապատային կամ տափաստանային մերձաւորարեւելեան կամ միջինասիական տեսարանին, ուր կարաւանային արահետները հիմնական հաղորդակցութեան ուղիներն էին:

Ամենայայտնի կարաւանային ուղեգիծը հին աշխարհին եւ միջին դարերուն եղած է մետաքսի ճանապարհը, որ կը միացնէր Չինաստանը Միջին եւ Առաջաւոր Ասիային հետ եւ յայտնի էր Ք.Ա. II դարէն:

Սակայն կարաւանի փոխադրած ծաւալը սահմանափակ էր նոյնիսկ դասական կամ միջնադարեան չափանիշներով: Օրինակ, 500 ուղտերէ բաղկացած կարաւանը կրնար փոխադրել միայն երրորդ կամ կէսը այն ապրանքներուն, որոնք կը փոխադրուէին սովորական բիւզանդական առեւտրական առագաստանաւով:

Կարաւանները, որոնք կը համարուէին անցեալի պատկանելիութիւն, վերածնունդ ապրեցին 1980-ականներուն, Աֆղանստանի պատերազմի ժամանակ, երբ լայնօրէն օգտագործուեցան աֆղան ապստամբներու (ահաբեկիչներու) կողմէ զէնք եւ զինամթերք փոխադրելու համար Պակիստանի սահմանէն դէպի Աֆղանստանի խորքերը: Այսպիսով, մեծ գաղտնապահութիւն կը հասնէր խիստ խճճուած տեղանքին մէջ, որ անհասանելի էր ինքնաշարժ տրանսպորտի համար:

Կարաւանները գրաստներու եւ բեռնակիրներու կը շարունակեն օգտագործուիլ մինչեւ այսօր գաղտնի թմրանիւթերու փոխադրութեան համար (մասնաւորապէս, «Ոսկեայ եռանկիւնէն» Հարաւ-Արեւելեան Ասիայէն):

Կարաւան ջրային փոխադրութեան մէջ

Կարաւան նաւերու՝ փոխադրական նաւերու միաւորում, որոնք բեռներ կը փոխադրեն հեռաւոր տարածութիւններու վրայ կամ խումբ մը նաւեր, որոնք կը շարժին կամ կանգնած են մէկը միւսի ետեւէն: Նախկինում Ջրային կարաւան, գետային բարկաներու հաւաքածոյ, որոնք միասին կը շարժին:

Ի տարբերութիւն ուղեկցութեան, պարտադիր չէ, որ ներառէ ռազմական նաւեր: Օրինակ, Վենետիկի առեւտրական հանրապետութիւնը արեւելք կ՚ուղարկէր կարաւաններ նաւերու, որոնք բաղկացած էին գալեաներէ, որոնք ինքնին զինուած առեւտրական նաւեր էին:

Հենց կարաւաններով, որոնք կը հետեւին սառցահատին, կը շարժին նաւերը Հիւսիսային ծովային ուղիով:

Գետային կարաւան՝ քանի մը ինքնաշարժ չեղող նաւեր, օրինակ՝ բարաժներ, կամ փայտակոյտեր, քարշակուող գետով կամ կամարով մէկ քարշակով:

«Մատոյց ծովային կարաւանի նաւերու զննման եւ նախագիծի համար, ինչպէս ուղարկուած է իտալական հողի կապիտան Մատթէոս Սիմոնտի ձեռքով, ըլլալու է Թագանրոգի մօտ…, իսկ այդ մատոյցի պահպանման համար ափին շինել շանթ, որպէսզի այդ շանթին մէջ զինուորական մարդիկ ձմեռեն եւ նստին 1000 հոգի»: — Պուշկարեան հրամանատարութեան որոշում