Premio Nobel

Le Premio Nobel [noˈbɛl] es annualmente premiate desde 1901 et es donate per le inventor et industrial svedese Alfred Nobel. In su testamento ille decideva que un fundation sia fundate e que le interesse (renta) de su moneta pro le invention del dynamite sia dispensate como premios al personas que durante le anno previe habeva essite le plus utile pro le genere human.

Premio Nobel
instantia de: award[*], science award[*]
subclasse de: premio[*]
API: noˈbɛl
data de creation: 1901
sito web official: https://www.nobelprize.org/
Commons: Nobel Prize

Le Festa Nobel

Albert Einstein, Premio Nobel pro Physica,1921, e Rabindranath Tagore, Premio Nobel pro Litteratura, 1913

Le Fundation Nobel ha desde 1901 cata anno dispensate le premio al jorno del morte de Nobel, le 10 de decembre. Ille die es in le almanaches svedese appunctate como le Die de Nobel e un die quando on debe hissar le bandieras in Svedia. Le premios es dispensate in Stockholms Konserthus (le Palatio de Concertos de Stockholm) e le rege svedese, Carl XVI Gustaf, presenta le premio que consiste de un medalia de oro e un cheque.

In le vespere le Festa Nobel ha loco in Stockholm Stadshus (casa municipal de Stockholm). Circa 1400 personas sole participar. Cata laureato pote invitar usque a dece personas. Naturalmente multe altere personas participa, p.ex. le familia regal, membros del Fundation Nobel, ambassadores, politicos, scientistas etc., ma non omnes pote participar gratuitemente. Tamben un certe numero (circa 200) de studentes universitari pote participar Illes debe pagar, al presente, 750:-SEK. A causa del grande interesse on les elige per tiramento al sorte.

Categorias

Le summa disponibile debe esser dividite in cinque partes equal pro iste categorias:

Nomine	Dominio	Elector
Premio Nobel pro Litteratura	Litteratura	Svenska Akademin Academia Svedese
Premio Nobel pro Physica	Physica	Kungl. Vetenskapsakademin Academia Regal de Scientias
Premio Nobel pro Chimia	Chimia	Kungl. Vetenskapsakademin Academia Regal de Scientias
Premio Nobel pro Physiologia o Medicina	Physiologia e Medicina	Karolinska Institutet (le universitate medical de Stockholm)
Premio Nobel del Pace	Pace	Committee Nobel de Stortinget (le parlamento norvegian)

In plus Sverige Riksbank (le Banca National de Svedia) ha fundate le Premio de Scientia Economic in Memoria de Alfred Nobel. Iste premio non es un del ver Premios Nobel, ma es dispensate al mesme tempore como illos.

Laureatos

Il ha quatro personas qui ha ganiate le Premio Nobel duo vices.

Le Fundation Nobel

Le fundos del Fundation Nobel es iste anno (2006) 3 600 milliones coronas svedese (SEK). In le initio le summa esseva 31 milliones SEK. Al consideration del valor monetari isto significa un duplamento del valor real. Nobel stipulava que le fundation solmente debeva investir le moneta in obligationes del stato e altere documentos de valor con grande securitate. Isto resultava in mal developpamento del capital a causa de inflation ma desde 1953 on es permittite placiar tamben in actioneses lo que ha meliorate le crescentia del capital multo e ha permittite un crescentia correspondente del grandor del premios. Le Fundation Nobel ipse non decide concernente re le investimentos ma ha committite iste carga a societates financial in plure paises, e un grande parte del capital es investite in SUA. Le Premio del Pace pote esser dispensate a organisationes ma le altere premios es personal. Al maximo pote tres personas divider le premio.

Grandor del premio

In multe paises le laureatos debe pagar imposto ma in alcun paises non, p.ex. in Svedia e Japon. In certe statos de SUA le imposto es usque a 50 %.

Anno	SEK
1901	150 000
1910	140 000
1920	134 000
1930	173 000
1940	139 000
1950	164 000
1960	226 000
1970	400 000
1980	880 000
1990	4 000 000
2000	9 000 000
2006	10 000 000

Le summa que cata laurato recipe depende del numero de lauratos in su dominio.

Vide etiam

• Premio Nobel de Economia - "Premio de Scientia Economic in Memoria de Alfred Nobel"

Ligamines externe

• Sito official