milad vandaee

چکیده:
تاریخ و هنر ایران باستان بر اساس دسته بندی های تاریخی از آغاز مادها تا پایان دوره ساسانیان را شامل می شود، این برهه از تاریخ ایران را در دسته بندی های آکادمیک دوران باستان و یا پیش از اسلام می نامند. ساسانیان آخرین سلسله از این دوره تاریخی هستند که رخساره و هویتی نوین به فرهنگ، هنر، معماری و سیاست ایرانشهر بخشیدند که تاثیر آن تا روزگار امروز نیز پابرجای است. با قدرت گرفتن ساسانیان و نهادن نام «ایرانشهر» به جغرافیای تحت سلطه آنان که برای نخستین بار رخ داد، اشکانیان منقرض و قدرت نوینی با داعیه پادشاهی بر سریر شهریاری هخامنشیان روی کار آمد. اردشیر بابکان که بنیان این سلسله را نهاد، اساس آن را بر پایه تلفیق دین با سیاست نهاد و از منظر نظامی آنچنان قدرتی به وجود آورد که پارسیان پس از سده ها گذار از نیاکانشان، دگرباره در مقابل رومیان قد علم کنند و جهان باستان را بین خود در شرق و رومیان در غرب تقسیم کردند، اشتراکی که تا چهار سده پس از آن ادامه داشت.
در این مقاله ما به این موضوع خواهیم پرداخت که چگونه ساسانیان توانستند قدرت بگیرند و ایدئولوژی میراث داریوش را در مقابل رویای اسکندری رومیان برپا سازند و قدرت و شکوه هخامنشیان را دگرباره برای ایران به ارمغان بیاورند. ساسانیان نه تنها در سیاست و مذهب توانستند نوآوری کنند، بلکه با بوجود آوردن ثبات مرکزی، در تمامی امور از جمله، فرهنگ، هنر، معماری، شهرسازی، اقتصاد، ارتش و بسیار از مسائل دیگر در دنیای باستان مبدع شدند و رنسانسی را در ابتدای دوران قرون وسطی ایرانشهر به وجود آوردند که بر تمامی دنیای باستان تاثیر گذار بود.

کلید واژگان: رنسانس، ساسانیان، ایرانشهر، میراث داریوش، بلوک شرق، قرون وسطی.

Author(s):  TAJBAKHSH ROYA*, vandaee milad

* Department archaeology, College of Humanities, Hamedan Azad university, Hamedan, Iran

Abstract:
The Sassanid dynasty is a historical period when the Sassanid kings have factor their attention on the Zoroastrian religion and religious issues and events. The Zoroastrian religion has had a special impact on the culture (art and architecture) during this era. It seems that the understanding and learning more about the Sassanid religions architecture could provide us with a more obvious and outstanding prospect of religions characteristics and customs. Therefore, a research project titled “ an archaeological distribution analysis of the Sassanid Chartaghies in the western and south-western regions of Fars province” was launched during three archaeological seasons in winter 2011, as well as spring and summer 2012. The outcome of the study was recognizing 18 Chartaghies between the cities of Baladeh and Farashband to Firuzabad. The present endeavor studies the chronology of one of the most prominent and untouched Chartaghies of the region called “ Gonbad Chartaghi collection” . This fire temple is a recognized sample of Sassanid religions architecture. This archaeological element was previously known to be merely religions and their construction was understood to be closely related to the worship of fire. There are so many of these Chartaghi at Fars province which it seems unreasonable to have been solely and necessarily designed be possible that some of these Chartaghies were built for other purposes whit different attitudes. Some of researchers believe that they were places for fire worships while others consider them to be solely an archaeological element. As pointed out above, the current study attempted to determine the functioning of the temple collection. Thus their architectures were compared whit similar buildings. As the distinction and recognition of the Chartaghi architecture collection whit a religions functioning from other building in which the form can only be observed can contribute to a better understanding of the Sassanid architecture. The following four questions were raised: 1-When was the Gonbad Chartaghi collection built? 2-Can a Fire Temple functioning be determined for this collection based on the remaining evidence? 3-Has This Chartaghi collection followed a pattern similar and singular to the Iranian Chartaghies (specifically the Sassanid Empire)? 4-Are there any news or trace of the present monument in the written texts from the Sassanid era? A stylistic comparison of the Gonbad Chartaghies between this monument and Sassanid samples in terms of plan, material, dome, and vaults. The construction benefits from a similar pattern, too. Based on Dietrich Hoff classification, this collection can be included among the Sassanid Chartaghies because the walls of the worship corridor and its vaults (whereby crescent vaults have been used to build the corner domes) seems to be similar to Takhte-Soliman great temple. As a result, based on what was mentioned above, specific elements of a Fire Temple can be observed in the Gonbad Chartaghi collection. It could also be argued that this monument is a religions building with a Fire Temple functioning belonging to the Sassanid era. The building includes a worship hall, several rooms, with Yazshen-gah functioning as well as some rooms for priests and Fire Temple attendants. Based on round group classification and with respect to the fire which turned on inside the temple, it has been use by local people. The typology of the discovered pottery could not help determine an exact date. However, according to its architectural typology with the original forms of the Chartaghies of the above mentioned period, it would be possible to determine the period between the fifth to ninth centuries B. C. as the time when the Chartaghi has commonly been used as a Fire Temple by the follower and Zoroastrian priests.

Keyword(s): Chartaghi,Fire Temple,Gonbad,Farashband,Zoroastrian,Religion,Sassanid

چکیده:
شاهنشاهي ساساني(224-651.م) به عنوان آخرين سلسله‌ي حكومتي در ايران پيش از اسلام شناخته مي‌شود. اين سلسله كه سرزمین های تحت فرمانروايي آن از سيحون و جيحون در شرق تا دجله و فرات در غرب امتداد داشت، در بردارنده‌ي فرهنگ‌ها و اديان مختلفي بود. گسترش جغرافیایی این شاهنشاهی باعث گردید تا سبک شناسی معماری این دوره نیز پهنه ی وسیع تری را در بر گیرد و حتی در تاریخ معماری آینده ی هلال حاصلخیزی و دنیای اسلام نیز نقش به سزایی را ایفا کند. بناهای چهارطاقی و فرم چهارطاقی استفاده شده در بناهای مذهبی و غیر مذهبی، شاخص‌ترین سبک معماری دوره‌ی ساسانی است که در جای جای جغرافیایی ایرانشهر می توان نمونه های آن را مشاهده کرد؛ برجسته‌ترین نشانه‌های سبک ساختمانی چهارطاقی، پلان مربع شکل، چهارستون داخلی، راهروی مسقف در دور بنا و گنبد است. این آثار معماری که در داخل فلات ایران نزدیک به هفتاد نمونه از آن ها برای ما باقی مانده است، هرچند دارای پلانی مشابه هستند، اما پراکنش آن ها در مکان های جغرافیایی متفاوت، خود نشان از موارد متعددی چون، میزان جمعیت منطقه، جبر جغرافیایی و آب و هوا در منطقه، پیشینه ی تاریخی منطقه، قرارگیری بر مسیر راه های اصلی و غیره دارد. در مرکز فلات ایران به ویژه استان فارس و نیمه ی جنوبی آن که از نظر جغرافیایی، کانون شکل گیری خاندان ساسانی است، تعداد این چهارطاقی ها به شکل چشمگیری افزایش می یابد تا حدی که بیش از یک سوم چهارطاقی های تمام پهنه ی ایرانشهر در این منطقه قرار داشته اند که نشان از توجه این سلسله به منطقه ایی دارد که از آن برخواستند. در این مقاله ما به بررسی چهارطاقی های ساسانی موجود در محدوده ی جغرافیایی استان فارس می پردازیم، سپس دلایل تاریخی، این تمرکز جغرافیایی را بررسی می کنیم.

کلید واژگان: چهارطاقی، پراکنش جغرافیایی، آتشکده، فارس، ساسانیان.

چکید :ُ
زض غٗا ؼٓاذ ٛٞیٚ ٝ زض كطآیٜس تطضؾی ١ای تاؾساٙ قٜاؾی، ا ١ساف ُٞٛا ُٞٛی عطاحی یٗ قٞز. اظ خ ٠٘ٔ تا غٗا ؼٓ ٠ تٜا ١ا، تؼضاً ؿٗائ یٔ اظ
هثی :ْ ؾثي ١ا ٝ ٝیػ یُ ١ای ؼٗ ا٘ضی، قطایظ اهسهازی، هسضذ زٝرٓ حا ٠ً٘، یٗعاٙ ػلاین ٝ ضٝی طٌز ١ای طٗز یٗ ت ٠ صٗ ١ة ٝ... ضا یٗ زٞاٙ
تیكسط زضیاكر. ؾ ؿٔ ٠ٔ ی ؾاؾاٛیاٙ اظ خ ٠٘ٔ ازٝاض زاضیری ایطاٙ اؾر ٠ً زٞخ ٠ ت ٠ آییٚ ظضزكسی ٝ حؿاؾیر ت ٠ ؿٗائ ٝ ضذساز ١ای صٗ ١ثی زض
ضأؼ ا ٞٗض قا ١اٙ آٙ هطاض زاقس ٠ ٝ غٗا ؼٓ ٠ زاضید ایٚ زٝضٟ زلای ایٚ ضٝی طٌز صٗ ١ثی قا ١اٙ ضا زا حسٝزی ضٝقٚ یٗؾاظز. زض ایٚ خػٝ ١ف ت ٠
ؼٗطكی یي چ ٢اضعاهی)آزك سٌٟ( ؾاؾاٛی یٗ خطزاظی .ٖ ضٝ اًض تسیٚ ُٞٛ ٠ اؾر ٠ً ٛرؿر تا زؼییٚ ٞٗهؼیر خطاكیایی ایٚ اثط ٝ هٗاحٓ ت ٠
اًض ضكس ٠ زض آٙ آٙ ضا ؼٗطكی، ٝ ؾدؽ تا وٗایؿ ٠ زیدٞ ٞٓغی ٝ ؾثي قٜاؾی تا زی طِ چ ٢اضعاهی ١ای ١ س٘ٝضٟ ایٚ اثط، ت ٠ زؼییٚ زاضید ٝ ١ چٜ٘یٚ
زی طِ زؾر آٝضز ١ای قٜاذر ایٚ اثط خطزاذس ٠ ذٞا ١س قس.
کلید اٍژ :ُ ؾیاٟ ،ًْ چ ٢اضعاهی، آزك سٌٟ، زیٚ ظضزكسی، ؾاؾاٛیاٙ.

چکیده:
در آزمون دکتری باستان شناسی سال 1392 نقش برجسته « : پرسشی مرتبط با نقوش برجسته ساسانی آورده شده بود بدین شكل که
زمانی که این پرسش را دیدم اولین چیزی که باعث به وجود ؛»؟ جنگ سواران در نقش رستم متعلق به کدامین پادشاه سامانی است
بود! و این که آخر هیچ اثری از شاهان سامانی در این محوطه وجود ندارد، پس » پادشاه سامانی « آمدن علامت سوال شد واژه ی
چگونه می توان چنین پرسشی کرد؟ شاید بتوان ایراد تایپی را توجیهی برای این پرسش دانست؛ اما این پرسش، مشكل اساسی تر
دیگری نیز داشت و آن، این که در محوطه نقش رستم سه نقش برجسته جنگ سواران وجود دارد، و طراح محترم پرسش های
آزمون دکتری باستان شناسی حتی خود به این مهم آگاه نبوده است، در حالی که مسئولیت مهم مورد آزمون و خطا قرار دادن نسل
جدید باستان شناسی بر عهده ی این شخص گذاشته شده است. به هر روی، این پرسش عاملی شد تا نگارنده بر آن شود مقاله ایی
جدا برای هویت شناسی و تاریخ گذاری سه نقش برجسته جنگ سواران در نقش رستم ارائه کند، هر چند پیش از این پژوهش گران
مختلفی در این باره نظریه پردازی کرده اند، اما این سه اثر با نظریات ضد و نقیض و متفاوتی روبرو بوده است، و خوانندگان را دچار
سر درگمی می کند. در محوطه نقش رستم سه نقش برجسته جنگ سواران با شماره های III ، V و VII وجود دارد که دستور
حجاری هر یک از آن ها را یک شاه ساسانی داده است؛ ما در این مقاله ابتدا موقعیت جغرافیایی و وجه تسمیه محوطه نقش رستم را
مورد مطالعه قرار می دهیم، سپس به پیشینه پژوهشی مستشرقان و پژوهشگرانی که از نقش رستم دیدن کرده اند می پردازیم، در
قسمت سوم ابعاد و توصیف هر سه نقش برجسته و رزم جامه های ساسانی را داریم و در بخش سبک شناسی و هویت شناسی، پس از
ارائه نظریات پژوهشگرانی که درباره این سه اثر نظر داده اند، تاریخگذاری و هویت شناسی پیشنهادی خود را ارائه خواهیم کرد. در
پایان می توان این احتمال را داد که نقش برجسته شماره VII به بهرام دوم، نقش برجسته شماره V به هرمزد دوم، و نقش برجسته
شماره III احتمالاً به شاپور سوم تعلق دارد.
كلید واژگان: جنگ سواران، نقش رستم، رزم جامه، بهرام دوم، هرمزد دوم، ساسانیان.

Abstract:
Sasanian Empire can be seen as one of the most significant periods of political history. This dynasty abtain a special place not only in politics, but also in the history of art and architecture and study the art of this period,  can reveal dark corners of history and art of ancient Iran. . The art of this period can be known from the early centuries AD, when the  Fartedaran family owned  feudal state and after the extinction of the family until 9 and 10 th century,  can also study the  factors affecting the art, In other words, Sassanid art covers nearly a millennium. One of the most prominent of these arts, art reliefs on the mountains and rocks, which in the course, entirely have been at the service of the Sassanian dynasty of kings and their ideologies, Having a better understanding of the art, not only can help us in the style of art, but also in the history of this period. Relief Darabgerd I, a perfect example of this carvings and there is much disagreement on the identity of the people in it and it also the date of carving. In this paper, we present the geographical location and the size of the reliefs, and continue to investigate and describe the effect as well as the ideas presented by the expert researchers in this subject, and at the conclusion, after analyzing all the data, it is known to belong to ShapurI, that has been carved after the victory of ShapuI over Roman Emperors in 244 AD.

Keywords: Darabgerd I, Shapur I, Artaxerxes, reliefs, the Sassanids.

Abstract
Sasanian Empire (224 CE to 651 CE) can be considered as the most prosperous and the most
glorious regime as for culture, art and architecture in history and archeology of Iran. Among
these, architecture is one of the most outstanding elements inherited from this empire and the
architectural masterpieces from this regime are still alive after 1500 years in sasanian
iranshahr. This empire with a territory from Seyhoon and Jeyhoon from the east to Tigris and
Euphrates in the west embraced different religions and cultures. The official religion of
Sasanian Empire was Zoroaster which was chosen by Ardeshir Papakan who was a prayer in
Anahita Altar in the city of Estakhr and remained the official religion until the end of this
empire. Establishing altars was a necessity for Sasanian Empire and the architectural
structure was a dome on four pillars surrounded by praying halls, rooms and other various
halls. This architectural school is called Chahar-Taqi nowadays. The core of Sasanian altars
was in Pars province (26 altars) especially in the south west of this city which was included
in the Nimrooz Koost and Ardeshir Khoreh City. In this paper I introduce 19 Chahar-Taqi
structures related to Sasanian Empire as archeology case studies named “Archeological study
and distribution analysis on Chahar-Taqi structures in Sasanian empire in the west and south
west of Pars province” which were explored in 1390 and 1391 in Baladeh , Farashband and
Firooz-Abad. We test the hypothesis of Ardeshir-Khoreh City being the central religious city
in the Sasanina Empire by mistake proof method. The research method is to introduce the
obtained data and then try to prove or reject the hypothesize in a library research. In the end
we can possibly say that because of high centralization of Sasanian Chahar-Taqi Structures in
Ardeshir-Khoreh Province this city could have been the religious center of Sasanian Empire
in all Iranshahr territory.
Keywords: Ardeshir-Khoreh, Fire-temple, Chahar-taqi, Zoroastrian religion, the Sasanians,
Iranshahr

Abstract:
Various goals are targeted in modern studies performed on archaeology. Researchers, for instance, attempt to learn about architectural styles, economic condition, the power of the governing body , and peoples interest  towards religion through the study of monuments ,attending to Zoroastrianism And sensitivity towards religious events were among  affairs attracting the attention of Sassanid kings. As a result, studying the history of this dynasty sheds lights on the reasons for  the kings interest to religion .thus the present research project attempted to perform an archeological study and on analysis of the  spread of Chartghies in the west and south-west of Fars province at the time of Sassanid dynasty during three archeological seasons in the winter of 1390(2012), as well as the spring and summer of 1391(2013), Eighteen Chartaghies were identified from Baladreh and Farashband towns to Firozabad .the current paper studies one of the most paramount and best -preserved chartaghies – Naghare hkhaneh Chartaghies –in the afore- mentioned area Chronologically. The mind goal of this project was to do an architectural survey of Nagharekhaneh Chartaghi and to compare it with similar examples trying to deter mine its Chronology and history.
Data collection was preformed through a field study accompanied with library work. Identifying the monument, topographical studies were performed.  After wards, the pottery found at the site was thoroughly studied. The results of the study indicated that the present Chartaghi belongs to the time of the Sassanid dynasty and the early Islamic era in Iran based on the construction patterns observed. The chartaghi seems to belong to a period of time between the fifth to ninth centuries B.C.
Keywords: Chartaghi, fire temple Naghare hkhaneh chartaghies, Zoroastrianism, Sassanid Dynasty

چکیده:                                                                                                                                               
شاهنشاهی ساسانیان(224- 651.م) را مي‌توان يكي از پررونق‌ترين و طلايي‌ترين دوران‌هاي فرهنگ، هنر و معماري در تاريخ و باستان‌شناسي ايران دانست. نقوش برجسته‌ي اين دوره يكي از هنرهاي مهم و نمادین است كه عموماً كاربردي سلطنتي دارد، و تنها توسط خاندان ساسانی اجازه ی استفاده از این سبک هنری وجود داشته است. اما در دوران بهرام دوم، فضای استفاده از این هنر کمی بازتر می شود و ما می توانیم انعطاف هنری آن را بیشتر مشاهده کنیم، هر چند پس از مرگ بهرام دوم، دیگر چنین اتفاقی رخ نمی دهد. نگارنده طي سه بررسي خصوصي در سالهاي 1387 ، 1389 و 1390  در منطقه‌ي فارس، كرمانشاه و سلماس از تمامي نقوش اين دوران ديدن كرده و سعي در بازبيني و تدوين اين نقوش داشته‌ام. هدف ما در این مقاله شناسایی هویت شاهان موجود در دو نقش برجسته ی گویوم و برم دلک دو است، و تلاش بر آن داریم تا هنرمند و سبک هنری آن را بهتر بازشناسیم، در این میان به طور اختصار نیز سخنی از نقش برجسته برم دلک سه انجام خواهد گرفت. روش كار بدين شكل است كه ابتدا مكان قرار گيري نقوش و تاريخچه آن ها مورد بررسي قرار مي‌گيرد، سپس با نگرش در فنون طراحي و حجاري اين دو نقش، مورد مقايسه قرار مي گيرند و نهايتاً تاريخ پيشنهادي براي زمان حجاري آن ها پيشنهاد داده مي شود که همزمان با پادشاهی بهرام دوم است و همچنین پادشاه موجود در این دو نقش برجسته نیز می باشد.

کلید واژگان:  بهرام دوم، گویوم، برم دلک، نقش برجسته، ساسانیان، فارس.

"Abstract
In modern studies and in the process of archeological investigations, various objectives are considered; including, in regard with the study of constructions, sometime problems such as styles, architectural characteristics, economic conditions, the power of ruling government, the rate of interests and tendencies of people toward religion, etc, could be understood much better. The Sassanids dynasty is among the historical periods of Iran, when attention to Zoroastrian religion and sensitivity to religious matters and events were considered the most important affairs of the kings and the study of the history of this period partly reveals the reasons for the religious attitudes of the kings.
Accordingly, the writer of this article titled:”Archeological study and dispersion analysis of Chahar taq es in Sassanids era in the west and southwest of Fars province” has investigated it in three chapters of archeological studies in the winter 2011, and spring and summer of 2012 In this study, the writer manages to recognize 18 Chahar taq es between the cities of Baladeh, Farashband and Firoozabad. A present article seeks to study the chronological succession of one of the most tacit and outstanding Chahar taq es in this region, that is, Rohini(Anahita) Chahar taq.
Keywords: Chahar taq , Atashkadeh(Fire-Temple), Anahita, Farashband, Zoroastrian Religion, Sassanids"

Abstract:
Art plays an important and influential role in the history of mankind. In the meantime, one of the most important determinant factor is geographical determinism at the method and philosophy of art at which development goes ahead with Time passes from the first days of its formation and finally forms a new art style by using of neighboring nations art For a specified period, So that it may differ the period of pre-and post styles. In the meantime the relief is one of the arts has been used in the Fertile Crescent region and in follow in the Central Iranian Plateau at the historical period by the kings and royal dignitaries. These motifs were used from the first day to Propaganda of triumph and promote an ideology of each dynasty and they also kept their relevance until the end. In the Neo- Assyria history of ancient Mesopotamia, kings were considered more of this kind of art, until during the last dynasty in ancient East, the Sassanian, reached to its peak and descent. Artistic influences from the first day of creation of reliefs are undeniable and obvious; but so far, no research has been conducted on the works of this period especially about the impact and influence of pre-Sassanian era motifs. Accordingly, this paper briefly is trying reviews evolution of the art of making reliefs from the neo- Assyria, until the end of the Parthian period. Then examine the Sassanian motifs similarities and borrowing particularities of Assyrian art to comply with the achaemenid art and the Elimaeed motifs, the transmitter of the art, to the sassanian reliefs. Also it will make a brief mention that works benefit of philosophy of art as well as functions. Finally, it will be studied the direct and indirect influence of prior motifs on Sassanian art.
Keywords: relief, art, philosophy of art, Sassanian, Assyrian, Achaemenid.

The Sasanian bas-relief in the Qandil Gorge, is one that has been the subject of much debate in the archaeological community over the identities of the individuals represented in it. The work itself is one of the least accessible examples of Sasanian art, and was the last of its type to come to the attention of archaeologists. This paper is the outcome of three investigations conducted by the author in the years 2008, 2009 and 2012, which were presented in a Persian article titled “A Review of the Depiction of Narseh in Sasanian Pictorial Bas-Reliefs”, published in volume one of the book Sasanian Pictorial Bas-Reliefs I written by this author, which compared the Tang-e Qandil relief with representations in the Barm-e Dilak I and Naghsh-e Rostam VIII reliefs (Vandāii, 2013). The current paper first considers the location of the relief and its dimensions. It then briefly describes the composition and discusses the varying understandings of different scholars. The paper concludes with this writer‟s own considered view of the identities of the figures depicted in the work.

Abstract: In modern studies and in the process of archeological investigations, various objectives are considered;
including, in regard with the study of constructions, sometime problems such as styles, architectural characteristics,
economic conditions, the power of ruling government, the rate of interests and tendencies of people toward religion,
etc, could be understood much better. The Sassanids dynasty is among the historical periods of Iran, when attention
to Zoroastrian religion and sensitivity to religious matters and events were considered the most important affairs of
the kings and the study of the history of this period partly reveals the reasons for the religious attitudes of the kings.
Accordingly, the writer of this article titled:” Archeological study and dispersion analysis of Chahar taq es in
Sassanids era in the west and southwest of Fars province” has investigated it in three chapters of archeological
studies in the winter 2011, and spring and summer of 2012 In this study, the writer manages to recognize 18 Chahar
taq es between the cities of Baladeh, Farashband and Firoozabad. A present article seeks to study the chronological
succession of one of the most tacit and outstanding Chahar taq es in this region, that is, Rohini Chahar taq.
[Milad Vandaee, Roya Tajbakhsh and Gholam reza Maghsoudi. Sassanid fire temple Discovered in Ardašīr
Khore, Pars.

""چکیده:
دوران شاهنشاهی ساسانيان(224- 651.م) را مي‌توان يكي از پررونق‌ترين و طلايي‌ترين دوران‌هاي فرهنگ، هنر و معماري در تاريخ و باستان‌شناسي ايران دانست. نقوش برجسته‌ي اين دوره يكي از هنرهاي مهم و سمبليك است كه عموماً كاربردي سلطنتي دارد. نگارنده طي سه بررسي خصوصي در سالهاي 1387، 1388 و 1391 در منطقه‌ي فارس، كرمانشاه و سلماس از تمامي نقوش اين دوران ديدن كرده و سعي در بازبيني و تدوين اين نقوش داشته‌ام. در این مقاله به بازشناسی هویت افراد موجود در نقش برجسته ی طاق بستانI می پردازیم،  همچنین به بررسی تاریخی و موضوعی که باعث حجاری این نقش برجسته شده است، رسیدگی می شود. روش كار از این قرار است كه ابتدا مكان قرار گيري نقش و پیشینه پژوهشی آنها مورد بررسي قرار مي‌گيرد، سپس با نگرش در فنون طراحي و حجاري، همچنین بررسی نظرات پژوهشگران مختلف، نتیجه گیری دال بر انتصاب این نقش برجسته به اردشیر دوم، شاهنشاه ساسانی منتج می شود.
کلید واژه: طاق  بستان I، اردشیر دوم، شاپور دوم، اهورامزدا، مهر، نقش برجسته، ساسانیان.
""

Mapping and studying religious monuments of each period, beyond the scale of single sites, sheds light on several social, cultural, and political aspects of the period under study. Given the significance of Zoroastrianism as the state religion in the Sasanian period, mapping and studying Sasanian Zoroastrian monuments form a fundamental component of our understanding of various aspects of the Sasanian Empire. What follows is a report on the recently mapped Chahar Taq of Siāh Kal, part of an ongoing project of mapping Sasanian religious monuments. The term Chahar Taq refers to the central domed space in the Zoroastrian fire temples of Sasanian and Early Islamic period. The text survived from the Sasanian period report on the construction of Chahar Taqs under the patronage of kings and elites. These monuments included the major religious complexes such as Āẕor Gošnāsp (Huff, 1974), Āẕor Borzen Mehr, and Āẕor Farnbāg (Bondaheš, 1999), but also smaller monuments where religious rituals were held. Siāh-Kal Chahar Taq seems to have belonged to one of these smaller monuments and is significant in being located in the Ilam Province, outside the region of Fars where majority of known Chahar Taqs have been found.

Sasanian Dynasty period (224-651 AD) can be one of the most glorious and golden periods of Culture, Art and Architecture, History and Archeology in Iran.Art is one of the most important and symbolic eliefs of this period, which is generally applicable royalty.Made three years of private study in 2009, 2010 and 2012 in the Fars, Kermanshah and Salmas see all designs for this period and try to have the recognition and formulation.Khan Takhti Salmas reliefs out of bed Sassanids, the centrality of art in the Fars.The prominent role, both in terms of thematic and artistic appearance with reliefs of this period, and represents an important historical event.The method is such that the geography and history of its research is examined, Then we examine the chronology, and the end date of the proposed works and the subject is introduced.
Keyword: Khan Takhti Salmas, Rock Reliefd, Ardeshir I, Shapuor I, Khosro I, Sasanian.

""  چکیده:                                   
در این مقاله سعی شده، ابتدا بازنگری اجمالی به تاریخ و رویدادهای سده‌ی اول پادشاهی ساسانی از دوران شاپور اول تا نرسی و اتفاقاتی که در این زمان باعث قدرت و زوال دولت ساسانی شد بپردازیم، سپس درباره‌ی سه نقش برجسته تنگ قندیل، برم دلک و نقش رستم صحبت شده است. نقش برجسته‌ي تنگ قندیل توسط محققینی که در  متن از آنها یاد شده، متعلق به شاپور اول و بهرام معرفی شده است؛ اما نگارنده پس از بررسی کامل و كشيدن کروکی و طراحی از این اثر و مقایسه‌ی آن با دیگر نقوش دوره ساسانی صاحب این نقش را نرسی، هفتمین پادشاه ساسانی شناخته است. درباره نقش برجسته برم دلک نیز، نظرات متفاوتی موجود است که پس از بحث درباره این نظرات، نگارنده به تفصیل درباره‌ی مرد و بانوی موجود در این نقش بحث کرده است. هفتمین نقش برجسته موجود در نقش رستم که تنها اثر متعل به نرسي مي باشد كه بر اساس تاج پادشاهيش قابل شناسايي است، نیز درباره بانوی روبرو و مرد پشت سر نرسی  سخن رفته است،‌ که زن موجود در نقش را آذرآناهید مادر نرسی و مرد پشت سر او را بهرام سوم برادرزاده‌ی او با استناد به مدارک متعدد دانسته است.
کلید واژه: نقش برجسته، ساسانیان، نرسی، بهرام، تنگ قندیل، برم دلک، نقش رستم

"Outstanding relief of Sassanids periods includes scientific and historical awareness. Except
prominent relief in Afghanestan all of them located in internal border of Iran, particularly in
Fars area. In Darabgard area there are two prominent paintings that one of them is carved on
stone which located in top of little pool and another is prominent painting with scheme of
battle field of fight between king and lion that nowadays this masterpiece protected in yard of
Haft Tanan museum of Shiraz. Except Ditrish Huff, the late Mr.Azarnoush and lady Shafii,
there is not any person for detailed working in this sample until yet. So in this article first has
been paid to background using of campaign of king and lion in this area and in fallow has
been compared dominant relief Darabgard II with others in metal plate and Sassanids coins.
In end of text with using of all information this dominant paintings referred to ShapourII.
Keywords: Sassanids, Dominent reliefs, king, Lion, Darabgard, Shapour."

چکیده:
شاهنشاهی ساسانیان) 224 - 651 .م( را می توان یکی از پررونق ترین و طلایی ترین دوران های فرهنگ، هنر و معماری در تاریخ و
باستان شناسی ایران دانست. در این میان معماری، یکی از شاخص ترین عناصر به جای مانده از این سلسله است که آثار آن با گذار بیش
از 1500 سال، در گوشه و کنار ایرانشهر ساسانی ماندگار است. معماری یک دوران را می توان به دو دسته تقسیم کرد، بناهای مذهبی و
غیر مذهبی؛ بناهای مذهبی دوران ساسانی را آتشکده ها، برج های خاموشی و غیره تشکیل می دهند، و بناهای غیر مذهبی شامل: کاخ
ها، قلعه ها، کاروانسراها، خانه های اربابی و غیره است. یکی از رایج ترین روش های معماری این دوران را می توان شکل چهارطاقی
دانست که ریشه در دوران پارتی داشت، و در دوران ساسانی به شدت مورد استفاده قرار گرفت و سبک غالب در معماری این دوران
گشت. چهارطاقی های ساسانی کاربری های مختلفی داشته اند که عموماً شاخص ترین کاربری آن را در آتشکده ها می دانسته اند، اما
امروزه ما دریافته ایم که این سبک معماری در بناهای غیر مذهبی هم مورد استفاده قرار می گرفته است. طی یک دهه ی گذشت و بر
اساس یک فرضیه جدید، کاربری متفاوتی برای چهارطاقی ها جای مانده از دوران ساسانی پیشنهاد شده است، و آن کاربری نجومی
برای این گونه از بناها است، البته دقیقاً مشخص نیست که چه کسی برای نخستین بار این فرضیه را مطرح کرده است. روش ما در این
مقاله ابتدا سخن گفتن درباره فرضیه ی کاربری نجومی برای چهارطاقی ها است، سپس با بررسی میدانی 57 چهارطاقی و معرفی
موقعیت جغرافیایی و پلان آن ها، به بررسی درست و یا غلط بودن این فرضیه می پردازیم؛ و در نهایت با دسته بندی نمونه های آماری و
تعیین جدول درصدی، این فرضیه مورد آزمون و خطا قرار می گیرد. در پایان مقاله، این مهم با درصد بالای آماری نشانگر رد فرضیه
کاربری نجومی، از برای چهارطاقی های ساسانی می باشد.
کلید واژگان: چهارطاقی، نجوم، معماری، آتشکده، ساسانیان، ایران.

چکیده:
هنر می‌تواند دریچه‌ای باشد برای شناخت هر چه بهتر فرهنگ و تاریخ هر سرزمینی؛ هنر گویای فلسفة تصویری هر ملتی است که طی هزاران سال شکل گرفته ‌است و بر اساس آن الهام پذیری از دیگر ملل و تأثیر گذاری بر اقوام پیرامون آن‌ها را مي‌توان ریشه یابی کرد. هنر ایرانی نیز یک پدیدة تاریخی منحصر به فرد و  ماندگار است؛ هنر پایا و ماندگارترین بازمانده‌ای است که از این مردم به جامانده و ارزنده‌ترین سهمی که آنان در تمدن جهانی داشته‌اند همین هنر آنان است؛ تاریخ هنر ايران بسیاری از مسائل تاریخ فرهنگ بشری را روشن می‌کند. دورة ساسانی(224-651.م) یکی از دوره‌هاي طلایی و شاخص تاریخ سرزمین ایران است که با الهام پذیری از ساکنین پیشین پارس یعنی حکومت فئودالی فرته داران و همچنین پارتیان پیش از خود و یافتن آثار هنری متعدد تا سده‌ها  پس از سقوط ساسانیان، مي‌توان یک هزاره را برای سیر رشد، تحول، بلوغ و سقوط هنر این دوره در نظر گرفت، به زبانی ساده هنر و معماری ساسانی نزدیک به یک هزاره را در بر می‌گیرد. نقوش برجستة ساسانی بخشی از این هنر بی پروا و بومی بود که با روی کار آمدن ساسانیان توسط اردشیر اول رنگ و لعابی نوین به خود گرفت و طی دوران پس از خود تحولات بسیاری را تجربه کرد. از منظر سبک شناسی هنری می‌توان اين نقوش را به 6 مرحلة هنری تقسیم کرد که ما در این پژوهش سعی در شناخت هرچه بهتر این مراحل هنری و تأثیر آن‌ها بر یکدیگر و همچنین الهام پذیری آنان را از وجوه هنری مختلف داخلی و خارجی داریم.

"چکیده:
در سرزمین کم آبی چون ایران، عنصر آب از احترام و ارزش فراوانی برخوردار است، لذا آناهیتا که در نزد دین بهی ایزد آب است در بین خاندان و پادشاهان ساسانی دارای ارج و ستایش فراوانی است. اردشیر پاپکان خود را کلید دار معبد آناهیتا می دانست و شاپور نخست نیز برای ایزد آناهیتا معبدی بزرگ در بیشاپور برپا کرد. به استثناي نقش‌هاي موجود در نقش رستم و نقش رجب، تمامي حجاري‌ها ساسانی در كنار آب، حال يا به شكل رودخانه و يا حوضچه حجاری شده‌اند، همچنین بسیاری از چهارطاقی های ساسانی در کنار رودخانه بنا شده اند و یا در کنار آن ها حوضچه های  زیارتی برای زائران ساخته شده است. تلاش وندائی در این جستار بر آن است تا تأثیر ایزد آناهیتا در خاندان ساسانی و همچنین رابطه‌ي بين این ايزد با هنر، نقوش برجسته و معماری مذهبی دوره‌ي مورد نظر را بررسي كند، بر اين اساس نخست مختصر سخني درباره‌ي ايزد آناهيتا کرده، سپس جایگاه آناهیتا وكاربرد آب را در جوار يك به يك نقوش برجسته، و چهارطاقی ها بررسی می کند.
"