Mimarlık Fakültesi

Bu çalışmada, Balıkesir’in modernleşme sürecinde yer alan imar etkinlikleri incelenmiştir. Bu doğrultuda, 1940-1960 yılları arasındaki dönemdeki kentsel ve mimari gelişmeler araştırılmıştır. Adı geçen dönemdeki gelişmeler, “yeni kamusal alanlar ve kamu yapıları”, “yeni yollar” ve “ilk toplu konut uygulamaları” şeklinde üç ana başlık altında açıklanmıştır. Sonuç bölümünde, bu dönemde başlayan kentsel ve mimari gelişmelerin sürekliliğinin sağlanamadığına değinilmiş ve kent mekanında bugün gözlenen sorunların bu süreksizlikten kaynaklandığı belirtilmiştir. Bu çalışmanın daha sonra aynı konuda yapılacak geniş kapsamlı çalışmalara ışık tutması beklenmektedir.

One of the most salient features of traditional shopping spaces is the association between urban fabric and social structure. However, today’s shopping spaces are dislocated towards the new shopping complexes outskirts of cities. Thus, shopping spaces in city centres are neglected causing them to lose their spatial value as traditional spaces enhancing public interactions, and to dilapidate. Therefore, it is seen, in city centres, that the unity of ‘urban fabric-shopping place’ is impaired.
This impairment is also observed in traditional shopping places in Balıkesir. Thus, urban values that maintain the unity of ‘urban fabric-shopping place’ in traditional core of the city should urgently be clarified. For that reason, this paper aims to analyse the morphological features of traditional shopping spaces in Balıkesir, in terms of urban design principles and tissue characteristics of the urban core. To this aim, an alternative approach was developed for analysing traditional shopping spaces in town centres. This analysis approach is intended to take its reference from spatial characteristics in traditional urban spaces. The essential components of the approach are morphological features of squares (nodes) and streets (paths) and their characteristics regarding spatial configuration.
Keywords: Balıkesir, traditional shopping place, urban fabric, morphological analysis of traditional urban space.

Bu çalışma, çağdaş alışveriş merkezlerini kamusal ortamı etkin bir alışveriş ortamına indirgeyen küresel sosyo-ekonomik sistemin mekansal araçları olarak, eleştirel açıdan inceler.

Modern öncesi dönemde alışveriş, doğal ihtiyaçların rasyonel bir biçimde karşılandığı bir etkinliktir. Bu etkinlik, kentteki diğer işlevlerle bütünleşir ve kentsel mekanda gerçekleşir. Bu kentsel mekan, aynı zamanda kamusal bir mekandır; içinde kentlilerin sosyal etkinliklerini zenginleştiren ve destekleyen mekansal karakteristikler barındırır. Çağdaş alışveriş merkezi ise, alışveriş mekanını ve kent mekanını kentten görsel, fiziksel ve sosyal olarak kopmuş, devasa büyüklükteki kapalı kutu içerisine alır ve böylece kamusal mekanı kent merkezinin dışında yeniden yaratır. Bu yapı içerisinde alışveriş etkinliği tüketime dönüşür.

Bu çalışmanın ana amacı, çağdaş alışveriş merkezi ile kent mekanı arasındaki mekansal ilişkilerin anlaşılması için kent mekanının karakteristiklerine temellenen farklı bir bakış açısı sunmaktır. Bu amaçla, öncelikle, alışveriş merkezi tipolojisini var eden koşulları açıklayan kavramsal çerçeve incelenmiş, daha sonra, Türkiye’den ve yurt dışından çeşitli alışveriş merkezi örnekleri, alışveriş merkezlerinde yeniden yorumlanan kent mekanı karakteristikleri aracılığıyla analiz edilmiştir. Sonuç olarak, alışveriş merkezinde kent mekanına yapılan mekansal göndermelerin yapaylığı ve salt tüketim odaklı olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar kelimeler: alışveriş merkezi, alışveriş, tüketim, kent mekanı, modernizm.

This study examines contemporary shopping centres which reduce public places to an active shopping environment as spatial devices of global socio-economic system from a critical standpoint.

Shopping in the pre-modern era is an activity which natural needs are met in a rational manner. This activity unites with other functions in the city, and realizes in urban space. This urban space, at the same time, is also a public space; it accommodates spatial characteristics that enhance and support social activities of inhabitants of the city. Contemporary shopping centre takes the shopping space and urban space that are separated from the city as visual, physical and social, into a gigantic closed box and thus, it recreates the public space outside of the city centre. Shopping activity in this building is transformed into consumption.

The major objective of the study is to offer a different viewpoint based on the characteristics of urban space to understand spatial relationships between contemporary shopping centre and urban space. To this aim, initially, conceptual framework which clarifies the conditions create shopping centre typology is studied, later, various shopping centres’ samples from Turkey and abroad are analysed through the characteristics of urban space which are reinterpreted in shopping centres. As a result, it is emphasized that spatial references to urban space in shopping centre is artificial and purely focuses on consumption.

Keywords: shopping centre, shopping, consumption, urban space, modernism.

20. yüzyılda ortaya çıkan modern mimarlığın doğuşu ve gelişiminin ele alındığı bu çalışmada öncelikle bu yaklaşımın ortaya çıkışını hazırlayan gelişmeleri ve modern mimarlığın mimarlık ile ilişkili diğer alanlarla etkileşimini daha iyi kavrayabilmek için bir adım geriye yani endüstri devrimi dönemine dönülerek bu dönemin genel profili çizilmeye çalışılmıştır. Daha sonra da 20. yüzyılın ilk yarısında Modern Mimarlık yelpazesi içinde yer alan faklı yaklaşımlar, düşünsel temelleri ve temel biçimsel karakteristikleri bakımından ele alınmıştır. Amaç, hızla değişen ve gelişen çağdaş dünyada bu büyük hız ile uyumlu olarak gelişen mimarlık alanında son yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan yaklaşımları anımsatmaktır.

Kent kimliği, o kenti diğerlerinden farklı kılan, o kente anlam ve değer katan unsurların
oluşturduğu bir bütündür. Son dönemde ülkemizde kentlerin özgün kimliklerini kaybetmekte
olduklarından sıklıkla söz edilmektedir. Balıkesir de ülke genelinde dile getirilmekte olan bu sorunun
yaşanmakta olduğu kentlerimizden biridir. Kentteki Kervansaray Otelinin yıkılması, sözü edilen
kimlik kaybına katkısı bulunan bir gelişme olmuştur.
Bu çalışmada, kent kimliğinin oluşumu ve korunması konuları incelenmiş, tek yapıların kentin
özgün kimliğinin oluşumundaki rolü vurgulanmış ve kimliğin sürekliliğine ilişkin ülkemizde yaşanan
sorunlara değinilmiştir. Bu sorunlar, Balıkesir’in önemli modern mimarlık örneklerinden biri olan ve
kısa bir süre önce yıkılan Kervansaray Oteli özelinde tartışılmıştır.

Son dönemde yerel yönetimlerin popüler kavramlarından biri haline gelmiş olan kentlilik
bilinci, bir kentin orada yaşayanlar tarafından nasıl kullanılması ve sağlıklı gelişmesi gerektiği ile ilgili
kavramların tümünü kapsamaktadır. Bu çalışmada, kentlilik bilinci ve ilişkili kavramların ele alınması,
kentlilik bilinci oluşumunu sağlayan etkenlerin tartışılması ve Balıkesir’de 1950 yılında kentlilik
bilincinin gelişmişlik düzeyini gösteren bir örneğin açıklanması amaçlanmıştır. Söz konusu dönemde
kentlilik bilincinin gelişmişliğinin nedenlerinin sorgulanması, sonucunda bizlere günümüzde bu
bilincin gelişebilmesi için gerekli olan anahtar ilkeleri sunabilmesi açısından önem taşımaktadır.

Bu çalışmanın amacı, dekore
edilerek “geleneksel Türk evi cephesi” görüntüsü verilmiş olan trafo yapılarının eleştirel bir
biçimde incelenmesi ve mimari çevrede yer alan bu tür biçimlenmelerin toplumdaki estetik
değer yargılarının dejenerasyonuna olan dolaysız etkilerinin vurgulanmasıdır.

Ülkemizin büyük kentlerinde gerçekleşen kentsel dönüşüm uygulamaları, son yıllarda Anadolu’nun birçok kentine yayılmakta ve bu kentlerde de “dönüşüm” adı altında pek çok kentsel müdahale gerçekleştirilmektedir. Buna karşın, büyük kentlerde gerçekleştirilen kentsel dönüşüm çalışmaları ve bu çalışmalara ilişkin değerlendirmeler mimarlık gündemindeki yerini alırken, Balıkesir gibi daha küçük ve gelişmekte olan kentlerdeki uygulamalar genellikle gündem dışı kalmaktadır. Bu nedenle, bu çalışmada “kentsel dönüşüm” kavramının tanımlanması, ortaya çıkış gerekçelerinin özetlenmesi ve Balıkesir’deki güncel kentsel müdahale çalışmaları, bu çalışmaların sunduğu potansiyeller/yarattığı sorunlar ve çözüm önerilerinin tartışılması amaçlanmıştır.

Bu çalışmada, Balıkesir’de Cumhuriyet Döneminde inşa edilmiş yapıların incelenmesi aracılığıyla kentte söz konusu dönemde gerçekleşen gelişim ve dönüşümün sosyal, kentsel ve mimari karakteristiklerinin ve söz konusu dönüşümün gerekçelerinin açığa çıkartılması amaçlanmıştır. Ayrıca, kentteki Cumhuriyet Dönemi mimarlık mirasının nasıl değerlendirileceği ve bu mirasın kentte ileride gerçekleşecek dönüşümlere katkısının ne olacağı konusunun da tartışılması hedeflenmektedir.

Bu çalışmada, Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Mimari Mirasını oluşturan yapıların belgelenmesi ve
korunması konularında yaşanan sorunlar, Balıkesir’de bulunan ve kentte dönemin mimarlık mirasının seçkin
örneklerini oluşturan yapılar aracılığıyla incelenmiştir. Öncelikle Cumhuriyet Dönemindeki imar
etkinliklerinin Balıkesir kentinin gelişimine olan katkısı açıklanmıştır. Daha sonra kentte Cumhuriyet
Dönemi Mimarlık Mirasını oluşturan kullanımı ve yenilenmesi konularında sorunlar yaşanan yapı ve kent
parçaları incelenmiştir. Sonuç bölümünde bu sorunların çözüm yolları tartışılmıştır.

Bu çalışmanın amacı, Balıkesir Milli Kuvvetler Caddesini yaya kullanımına odaklanmış bir kentsel mekana dönüştürmek üzere hazırlanarak Balıkesir Kent Konseyi Çevre ve Şehircilik çalışma komisyonuna sunulan kısmi yayalaştırma proje önerisini tanıtmaktır. Caddenin dönüşümü için hazırlanan kısmi yayalaştırma projesi, kentin geleceği ile ilgili iddialı makro kararlar almak yerine bir tür kentsel yama olarak değerlendirilebilecek noktasal bir müdahale (Akgün Yüksekli, 2008) olarak değerlendirilmelidir. Bu yazının bir sonraki bölümünde yayalaştırma çalışmalarının nedenleri, amaçları ve sonuçları Avrupa’daki bazı kentlerden ve Türkiye’den örnekler aracılığıyla incelenmiş, daha sonraki bölümde ise Balıkesir Milli Kuvvetler Caddesi için hazırlanmış olan kısmi yayalaştırma projesi sunulmuş ve tartışılmıştır.

Bu
çalışmada Balıkesir ilinin Ege denizine kıyısı bulunan yerleşmelerinde iç turizme yönelik geliştirilmiş
olan yapı tiplerinden biri olan ikinci konutların mimari, kentsel, sosyo-kültürel ve çevresel açılardan
yarattığı tahribata odaklanılmıştır.

Bu çalışma engellilerin kentsel mekanı ve özelde de kent parklarını kullanımında karşılaştığı sorunların
altını çizmeyi ve bu sorunlara evrensel tasarım bağlamında çözüm sunmayı hedeflemektedir. Çalışma,
engellilerin yanı sıra yaşlılar, hamileler, bebek arabalılar, yük taşıyanlar, çocuklar veya geçici engeli
bulunan kent kullanıcılarını da kapsamaktadır. Çalışmada öncelikle evrensel tasarım ilkelerine göre
tasarlanmış “engelsiz fiziksel çevre”yi oluşturan başlıca teknik standartlar belirlenmiş, daha sonra
oluşturulan kuramsal çerçeve aracılığıyla Balıkesir kentinin en büyük ve yoğun kullanılan kamusal yeşil
alanı olan Balıkesir Atatürk Parkı analiz edilmiştir.

Bu yazıda, mimarlık disiplini ve mesleğinin geleceğinin nasıl olacağı ve gelecekte nasıl dönüşeceğinden çok, mimarlık disiplini ve mesleğinin geleceği üzerinde bugünün belirleyiciliği kabulünden hareketle, gelecekte olması istenen meslek ortamının nasıl sağlanabileceği üzerine düşünmek amaçlanmıştır.