Pagsasao nga Arem
| Arem | |
|---|---|
| Patubo iti | Laos, Bietnam |
Patubo a mangisasao | (270 ti nadakamat idi 1996–2009)[1] |
| Kodkodigo ti pagsasao | |
| ISO 639-3 | aem |
| Glottolog | arem1240 |
| ELP | Arem |
Ti pagsasao nga Arem (Cmbrau) ket ti maysa a naisagmak a pagsasao a naisasao iti bassit a lugar iti ania man a bangir ti pagbeddengan ti Laos–Bietnam. Daytoy ket maysa a pagsasao nga Austro-Asiatiko a kameng ti sanga ti pagsasao a Vietiko. Iti kangrunaan, daytoy ket kameng ti pamilia ti pagsasao a Chut, a maysa daytoy kadagiti innem a pamilia ti pagsasao a Vietiko. Daytoy a pagsasao ket naikeddeng a nakaro a naisagmak babaen ti UNESCO. Kas met dagiti sabali a sasao a Vietiko, ti pagsasao nga Arem ket agus-usar iti tonal wenno sistema a ponasional a naisangayan iti sasao a Vietiko. Kasla dagiti adu nga akin-abagatan a sasao a Vietiko, ti pagsasao nga Arem ket agus-usar pay kadagiti pre-silaba wenno dagiti seskuisilaba iti kaunegan ti pagsasao.[2]
Ti Arem ket awanan iti maangsan a ponasion a kadawyan kadagiti kaaduan a sasao a Vietiko, ngem addaan kadagiti glotalisado a kanungpalan a konsonante.[3]
Pakasaritaan ken pakaammo
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Arem ket ti maysa nga etnograpiko a termino a mangipalawag iti maysa a grupo ti indehenio a tattao nga agtataeng iti pagbeddengan ti Akin-abagatan a Bietnam ken Laos. Ti tattao ket kykayatda a tawagan ti bagida a kas Cmbrau [cmrawˀ].[2] Nupay kasta, gapu ta daytoy laeng ti napasingkedan nga [cm-] a seskuisilabiko nga estruktura iti pagsasao, daytoy ket naiteoria a daytoy ket mabalin pay a maysa nga etnograpiko a termino a nabulod manipud iti sabali nga asideg a pagsasao.[2] Ti tattao nga Arem ket isuda laeng dagiti ammo nga adda babaen dagiti lokal a populasion ti Bietnam aginggana idi 1959, idi naduktalan isuda babaen ti militar ti Bietnam.[2] Iti dati, dagiti lokal nga autoridad ket naipagpagarupda a kas dagiti kameng ti lokal a komunidad ti Bru khùa. Ti populasion ti Arem ket 53 laeng atattao idi 1960 – 30 a lallaki ken 23 a babbai.[4] Ti kaudian a panagsukisok iti lugar idi 1999 ket nakaibagbaga nga adda idi dagiti 102 a tattao nga Arem.[5] Kadagitoy a 102 a tattao nga Arem, agarup laeng a 25% iti populasion ti nakarkulo a kanayon nga agus-usar iti pagsasao nga Arem.[5] Amin dagiti agsaao iti pagsasao nga ket bilingualda nga agsasao iti Bietnamis ken adda dagiti nalaing nga agsao iti Khùa ken/wenno Lao.[6]
Dagiti gramatikal a tagikua
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti pagsasao nga Arem ket agusar kadagiti balikas a monosilabiko ken dagiti balikas a seskuisilabiko. Daytoy ket nakarkulo a 55-60% iti pagsasao ti Arem ket mangbukel kadagiti balikas a seskuisilabiko. Daytoy ket nangatngato ngem iti kaaduan kadagiti sabali a sasao a Vietiko a kadawyan nga agusar kadagiti seskuisilaba iti laeng 35-40% iti leksikonda, no ti maysa a naibaga pagsasao ket mabalin a saan nga aglaon kadagiti ania man a seskuisillaba.[2]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Arem iti Ethnologue (Maika-18 nga ed., 2015)
- ^ a b c d e FERLUS, Michel. 2014. Arem, a Vietic Language. Mon-Khmer Studies 43.1:1-15 (ICAAL5 special issue)
- ^ [1]
- ^ Vương Hoàng Tuyên. 1963. Các dân tộc nguồn gốc Nam-Á ở miền bắc Việt-Nam [Ethnic groups of Austro-Asiatic origin in North Vietnam]. Nhà xuất bản Giáo Dục, Hà-Nội. [Arem: vocabulary p. 71; Compare list of a hundred words in Viet-Muong languages, including Arem; see fold-out page V-VIII, end of the book]
- ^ a b Trần Trí Dõi. 1999. Nghiên cứu ngôn ngữ các dân tộc thiểu số Việt Nam [Study of languages of ethnic minorities in Vietnam]. Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà-Nội. [Arem: demography p.110; vocabulary p. 16 and 37]
- ^ Trần Trí Dõi. 1995. Thực trạng kinh tế và văn hóa của ba nhóm tộc người đang có nguy cơ bị biến mất [Actual state of the economy and culture of three endangered ethnic groups]. Nhà xuất bản văn hóa dân tộc. [Arem: population pp. 71-76; no vocabulary]
- Ferlus, Michel. 2014. Arem, a Vietic Language Naiyarkibo 2015-06-16 iti Wayback Machine. Mon-Khmer Studies 43.1:1-15 (ICAAL5 special issue).
Adu pay a mabasbasa
[urnosen | urnosen ti taudan]- Enfield, N.J.; Diffloth, Gérard (2009). "Phonology and sketch grammar of Kri, a Vietic language of Laos" (PDF). Cahiers de Linguistique Asie Orientale. 38 (1): 3–69. doi:10.1163/1960602809x00063. e)