Adnan Doğan BULDUR

Bu arastirma ile ortaogretim ogrencilerinin Cografya dersi kapsaminda bitkiler konusuyla ilgili olarak bilissel yapilarinin belirlenmesinde alternatif bir olcme degerlendirme araci olan Kelime Iliskilendirme Testinin (KIT) tani araci olarak kullanilmasi amaclanmistir. Arastirmanin katilimcilarini, 2018-2019 egitim ve ogretim yilinda Konya’da bir ortaogretim kurumunda ogrenim goren 10. sinif ogrencileri arasindan amacli ornekleme yontemlerinden olcut ornekleme yontemi kullanilarak belirlenmis 35 ogrenci olusturmaktadir. Verilerin toplanmasinda ogretim oncesi ve sonrasinda degistirilmeden kullanilan dort anahtar kelime (bitki, agac, cali ve ot) ile hazirlanmis Kelime Iliskilendirme Testi formu kullanilmistir. Verilerin analizinde betimsel analiz tekniklerinden olan frekans analizi teknigi kullanilmistir. Ayrica kesme noktasi teknigi kullanilarak kavram agi haritalari hazirlanmistir. Bu kavram aglarinda ogrenciler tarafindan anahtar kelimelere karsilik uretilen cevap kelimeler arasinda...

5-7 Mart 2004 tarihinde Goksu Nehri’nin tasmasiyla Silifke ve cevresinde buyuk bir sel felaketi yasanmistir. Sele sebep olan akim yukselmesinin yagistan ziyade kar erimelerine bagli oldugu anlasilmaktadir. Goksu’yu olusturan iki onemli koldan biri olan Ermenek Cayi Havzasi’ndaki mevcut karin, sicaklik ortalamalarinin yukselmesi ve siddetli ruzgârla birlikte hizli erimeye baslamasiboyle bir felaketin yasanmasina yol acmistir. Havzadaki tek baraj olan Gezende Baraji’nin su tutma kapasitesinin yetersiz olmasibu felaketi onleyememis, yeni barajlarla birlikte insaat halindeki Ermenek Baraji’nin bir an once bitirilip, hizmete acilmasinin gerekliligi ortaya cikmistir. Taskin sonucunda, Silifke’nin bir kisim mahalleleri basta olmak uzere bazibelde ve koy gibi yerlesim birimleri ile 4887,3 dekarlik tarim arazisi zarar gormustur. Tarim arazilerindeki narenciye, hububat, cilek gibi tarim urunleri buyuk olcude ziyana ugramis, ulasimda aksamalar yasanmistir.

Sivas Ili, Ic Anadolu Bolgesi’nde Yukari Kizilirmak Bolumu’nde yer alir. Arazisinin buyuk bir kismi Yukari Kizilirmak Havzasi’nda yer almakla birlikte, az da olsa Yesilirmak ve Firat Havzasi’nda da arazileri vardir. Oldukca yuksek ve engebeli bir araziye sahip olan Sivas, Turkiye’nin en fazla goc veren illerinin basinda gelmektedir. Bu calismada Sivas Ili’nde nufus ve yerlesmelerin yukselti basamaklarina gore dagilisi ile 1990-2015 yillari arasinda il nufusunun yukselti basamaklarina gore gelisiminin ortaya konmasi amaclanmistir. Bu amac cercevesinde oncelikle il topraklarinin 250’ser metre yukselti araliklarina gore alansal ve oransal dagilimi belirlenmis ve her bir basamakta yer alan yerlesmenin sayisi ve tipi tespit edilmistir. Daha sonra TUIK’ten bu yerlesmelerin 2015 ile 1990-2015 yillari arasindaki cesitli donemlere ait nufus degerleri elde edilmis ve yukselti basamaklarina gore nufusun dagilisi ve gelisimi ortaya konmaya calisilmistir. Yukselti basamaklarini tespit etmek amac...

Enerji tuketimi her yil artan Turkiye, bu enerji ihtiyacini buyuk olcude ithal karbon kaynaklari ile karsilamaktadir. Bu kaynaklar ulkenin ekonomik dengelerini olumsuz etkilerken, ekolojik ve jeopolitik sorunlari da beraberinde getirmektedir. Bu sorunlarin cozumunde ve enerji ihtiyacinin karsilanmasinda en onemli yerli kaynaklardan birini de ruzgâr enerjisi olusturmaktadir. Yapilan bu calismada; Turkiye’deki ruzgâr enerji santrallerine ait turbinlerin noktasal konumlari ve guc miktarlari tespit edilerek bunlarin cografi dagilimlarini ortaya koymak amaclanmistir. Bu amacla literatur taramalari yapilmis ve ardindan konumlari acik kaynak erisiminde bulunmayan 3089 adet ruzgar turbini uydu goruntuleri uzerinden sayisallastirilarak, bunlarin guc miktarlari tespit edilmistir. Olusturulan veri tabani daha sonra beseri ve fiziki katmanlar ile analiz edilerek Turkiye’deki ruzgâr santrallerine ait turbinlerin cografi dagilimlari ortaya konulmustur. Buna gore Turkiye’deki ruzgâr potansiyelinin cok yuksek oldugu alanlarin yeterince degerlendirilemedigi ve mevcut kurulumlarin potansiyelin cok altinda oldugu tespit edilmistir.

Arastirma sahasi Cihanbeyli (Konya) Ilcesi’nin yaklasik 8 km guneydogusunda yer almaktadir. Buradaki traverten konilerinden, ilk olarak 1937 yilinda yabanci bilim insanlari bahsetmistir. Daha sonraki yillarda cok sayida bilim insani burada incelemeler yapsa da Oguz Erol’un 1968 yilindaki calismasi en kapsamli olanidir. Erol soz konusu calismasinda, 63 adet traverten konisi tespit ederek, bunlarin olusum mekanizmasini ve basta morfometrik ozellikleri olmak uzere diger birtakim ozelliklerini belirtmis ve haritalandirmasini yapmistir. Bu calismadan gunumuze kadar gecen 50 yillik sure zarfinda nelerin degismis oldugunu gormek amacli ve gunumuzun teknolojik imkânlarini da kullanarak saha yeniden ele alinarak incelenmistir. Bu calisma ile Erol’un bahsettigi 63 traverten konisinden 5 tanesinin tamamen yok oldugu, 7 tanesinin yuksek derecede ve 11 tanesinin de orta derecede tahribata ugradigi, tahribatlarin dogal sartlardan ziyade beseri faaliyetlerden kaynaklandigi gozlenmistir. Ayrica, bazi konilerin icerisindeki sular kurumustur. Arastirma sahasinda konilerle dogrudan veya dolayli olarak iliskisi olan 20 civarinda dolin;  cokme, ortu cokme ve subsidans dolinleri olarak siniflandirilmistir. Jeolojik ve jeomorfolojik acidan ilginc ozelliklere sahip Bolluk Golu cevresi traverten konileri ciddi bir tahribat altindadir. Bu kapsamda bolgenin korunmasi konusunda daha duyarli olunmasi gerekmektedir.

Carsamba Cayi, Buyuk Konya Kapali Havzasi’nin guneybatisinda yer alir. Orta Toroslar’in en batisini olusturan ve yer yer 2500 metreye yakin yukseltilere sahip Geyik Daglari’ndan kaynagini alir. Genel olarak kuzeybati yonlu hareket eder. Bozkir Ilcesi’nin icinden gecerek Cumra Ovasi’na ulasir. Buyuk olcude Akdeniz Yagis Rejimi etkisinde olan Carsamba Cayi zaman zaman yatagindan tasarak cesitli zararlara yol acmaktadir. Son olarak 15 Aralik 2010 tarihinde yasanan taskin olayi da bunlardan biridir. Bu calismada, soz konusu olan taskinin nedenleri ve sonuclari uzerinde durulmustur. Yapilan calisma sonucu elde edilen bulgulara gore bu taskinin olusmasindaki temel meteorolojik faktor, yogun kar yagisinin arkasindan gelen siddetli yagmur olmustur. Ayrica taskinin meydana gelmesinde beseri faktorlerin de etkisi olmustur. Ozellikle ilce merkezindeki dere yataginin cesitli nedenlerle daraltilmasi, ilce cikisina kurulan regulatorun akis uzerindeki olumsuz etkisi ve ilce merkezinde ana akarsuya katilan Cokelez Dere’nin menfezinin dar olmasi bunlarin basinda gelir. Bu olumsuz durumlarin duzeltilmesi ve akarsuyun yan kollari uzerine yapilacak olan goletler, Bozkir Ilcesi ve koylerindeki sel ve taskin olaylarinin onune gececektir.

OZET Gezi notlari ve gezi anilarindan olusan seyahatnameler, ilgili zaman ve yerler hakkinda bizlere ayrintili bilgiler verirler. Evliya Celebi’nin yazdigi Seyahatname, kultur tarihimiz icin son derece onemlidir. Ozellikle 17. yuzyilda Osmanli Devleti’nin hakim oldugu alanlarin tarihi, kulturu, dili, dini, mimarisi, etnik yapisi ve cografyasi hakkinda bilgiler verir. Bu arastirmada, 10 cilt halinde yazilan Seyahatname’nin Yapi Kredi Yayinlari’ndan cikan “Gunumuz Turkcesiyle Evliya Celebi Seyahatnamesi (Topkapi Sarayi Kutuphanesi, Bagdat 304 Numarali Yazmadan)” adli eser temel alinmis, o donemde dunyanin iklim bolgeleri ile Evliya Celebi’nin  gezip gordugu beldelerin iklimleri hakkindaki bilgiler taranmistir. Seyahatname’ye gore yeryuzu, birinci, ikinci, ucuncu… seklinde yedi iklim bolgesine ayrilmistir. Bu, aslinda bir iklim tasnifinden ziyade bir bolgesel cografya calismasidir. Beldeler gibi, daglarin, nehirlerin ve ulkelerin yeryuzundeki dagilimi yapilirken hangi iklim bolgesinde oldugu vurgulanmak suretiyle bir cesit konum belirlemesi yapilir. Mesela bir beldenin hangi iklim bolgesinde oldugu, cogunlukla oranin hangi enlemde, uzun gun ve gecesi, saat ve derece olarak ifade edilir ve bir cesit matematiksel konum tarifi yapilir. Seyahatnamede her bir iklim bolgesinin genel iklimsel ozellikleri ve beldelerin iklimleriyle ilgili bilgilere rastlanir. Beldelerin iklimleri hakkindaki bilgilere bazen “havasi iliktir”, “sicaktir” veya “soguktur” seklinde dogrudan ulasilabilecegi gibi, bazen de yagmur duasina cikilmasi veya sarniclarin varligindan bahsetmesi gibi dolayli da ulasilabilir. Anahtar Kelimeler : Evliya Celebi, Seyahatname, iklim ABSTRACT Travel books, consisting of travel notes/logs and memories, give us detailed information about the relevant time and place. Seyahatname, the travelbook of Evliya Celebi, is an imortant literary work within the Turksih Culture. It provides information about the history, culture, language, religion, architecture,ethnic structure, and geography of the places under the Ottoman dominion during the 17 th century. The present study was based on “Evliya Celebi Seyahatnamesi in Contemprorary Turkish” by Yapi-Kredi Publications (Topkapi Palace Library, Writing ennumerated Bagdat 304)” of the Seyahatname written originally in 10 volumes. The concept of climate, climate regions of the world and the climate of the places visited  by Evliya Celebi were analyzed. According to Seyahatname, the world is divided into seven climate regions as the 1 st , 2 nd ,3 rd , 4 th , 5 th ,6 th , and 7 th based on the regions. The climate zone of, mountains, rivers, locations are to be stated while mentioning the localisation of countries in the world and thus determining their geographical positioning. For example, while determining the climate zone of an area, the lattitude, longest day/night time, hour and degree are taken into consideration and thus a kind of mathematical positioning is made. In Seyahatname, the travelbook of Evliya Celebi, information about the climatic features of each climate zone and the areas visited are given. Sometimes information about the climate of the town is directly given "the weather is warm", "hot" or "cold" or indirectly through information provided such as the existence of cisterns or people went out of town to pray for rain. Keywords : Evliya Celebi, Seyahatname. climate