Italiana linguo
| Italiana | |||
|---|---|---|---|
| italiano | |||
| Parolata en: | Italia, Suisia, Vatikano, San-Marino, e komunitati en altra 26 stati | ||
| Regiono: | Europa | ||
| Quanto di parolanti: | 70 milioni (1ma e 2ma linguo) | ||
| Rango: | 27 | ||
| Klasifikuro: | Indo-Europana Romana lingui Westala grupo Italiana | ||
| Oficala stando | |||
| Oficala linguo en: | Italia, Suisia, San-Marino, Slovenia, Kroatia (Istria), Vatikano, Europana Uniono | ||
| Regulata da: | Accademia della Crusca | ||
| Kodexi | |||
| ISO 639-1: | it | ||
| ISO 639-2: | ita | ||
 | |||
| Videz anke: Indo-Europana linguaro – Linguaro | |||
Italiana linguo esas latinida linguo parolata da 65 700 000 milion personi, nome en Italia, Vatikano, San-Marino e sudala parto di Suisia (Tessin).
Historio
[redaktar | redaktar fonto]La nuna Italiana linguo originis en la regionio Toskania. Ol esas la dialekto Toskana, qua divenis oficala linguo di regiono plu vasta kam olua komencala regiono. Ca dialekto Toskana, parolata en Firenze, Pisa e Siena, divenis importanta nek por politikala, ekonomiala o militala motivi, vice pro kulturala prestijo. Ol esis la linguo uzata da Dante Alighieri por skribar La Divina Commedia, ed anke da Francesco Petrarca e Giovanni Boccaccio, la tri judikata kom la maxim importanta skriptisti ante Italiana Renesanco.
La granda disto inter rurala komunitati, la povreso e la politikala desuniono di Italia de la 6ma til la 18ma yarcenti, explikas pro quo existas tanta linguistikala varianti sen relato kun normala Italiana. Segun kelka studii, en 1860 nur 2,5% de la habitantaro komprenis normala Italiano. To esas, ke Toskaniana Toskaniana adoptesis kom linguo per kulta personi, quankam mem la majoritato di personi integrita en diriganta klasi preferis ne uzar ol. Vittorio Emmanuele 2ma, l'unesma rejulo di unionita Italia, skribis normale Franciane e parolis dialekto en la konsilantaro di ministri. Ilua unesma ministro, Cavour, ne povis parolar Italiano facile en la Parlamento.
En la transito de la 19ma til la 20ma yarcento, l'acelero di la ritmo di industrialigo, la maxim indico di asistenco al primaria skoli, l'ekmigrado a l'urbi e l'expando di voyi, la fervoyi e la komunikaji, kontribuis al familiarigo kun nacionala linguo. Tamen, dum la komenco dil 20ma yarcento, l'uzo di normala Italiana esis tre limitita en multa regioni. Studio di 1910 montris ke la mezo di maestri devis donacar imperi en dialekto nam l'alumni ne komprenis l'Italiana.
En 2011 por l'unesma foyo Italiana esis la linguo de la majoritato di Italiani, kom familiala linguo e dum la komenco di 2012, l'Accademia della Cruscia dicas ke 53% de l'Italiani uzas l'Italiana kom unesma linguo.
Fonologio
[redaktar | redaktar fonto]| Bilabiali | Labial- dentali |
Alveolari | Post- alveolari |
Palatali | Velari | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazali | m | n | ɲ | |||
| Plosivo | p
, b |
t̪
, d̪ |
k
, ɡ | |||
| Afrikati | t̪s̪
, d̪z̪ |
tʃ
, dʒ |
||||
| Frikativi | f
, v |
s
, z |
ʃ
, (ʒ ) |
|||
| Vibranti | r | |||||
| Laterali | l | ʎ | ||||
| Aproximanti | j | w |
La vokali dil Italiana linguo esas a, e, ɛ, i, o, ɔ ed u.
Extera ligili
[redaktar | redaktar fonto]- Dizionario Italiano-Ido (.pdf)
|
Oficala lingui di Europana Uniono |
|
|---|---|---|
| Angliana | Bulgariana | Chekiana | Daniana | Estoniana | Finlandana | Franciana Germaniana | Grekiana | Hispaniana | Hungariana | Irlandana | Italiana | Latviana Lituaniana | Maltana | Nederlandana | Poloniana | Portugalana | Romaniana Slovakiana | Sloveniana | Suediana | ||
| Fonto: Pagino di Europana Uniono | ||