Petroglyphum
Petroglyphum (ex Graeco petros 'lapis' + glyphein 'caelare, scalpere, sculpere'; verbo primum facto Francogallice pétroglyphe) sive scalptura lapidaria[1] (-ae, f)[1] est imago a superficie lapidis abradendo, incidendo, scalpendo, terendo, vellicandove facta. Eruditi praeter Americam Septentrionalem, ut tales imagines dicant, plerumque verba pro caelatura, scalptura, sculptura, vel alias descriptiones modi, adhibent. Petroglypha toto orbe terrarum inveniuntur, saepe cum hominibus praehistoricis consociatae.
Non omnes petroglypha sunt pictographae, imagines super lapidem descriptae vel pictae. Ambo imaginis genera sunt exempla latioris categoriae, artis lapideae. Petromorpha, exemplaria formaeque a multis et magnis saxis humi ab hominibus factis, etiam sunt distinctae. Inukshuk quoque sunt unica, solum in regionibus arcticis inventa, reproductionibus imitationibusque? in regionibus australioribus confectis exceptis.
Historia
[recensere | fontem recensere]Antiquissimae petroglypha facta sunt circa terminum aetatum Palaeolithicae posterioris et Neolithicae, abhinc annos circa 10 000 ad 12 000, vel fortasse noviore (Kamyana Mohyla). Abhinc annos circa 7000 ad 9000, alii systematum scribendi praecursores, sicut pictographa et ideogrammata, fieri coeperunt. Petroglypha autem longe lateque diffusa sunt, et aliae culturae diutius continuaverunt eos adhibendo, etiam donec contactum cum cultura Occidentali incidit, saeculo vicensimo. Petroglypha inveniuntur omnino in orbe terrarum praeter Antarcticam, praecipue in Africa, Australia, Scandinavia, Siberia, et America Septentrionali inter occasum solis et meridiem spectante.
Interpretatio
[recensere | fontem recensere]Multae theoriae petroglyphorum significationem secundum locum, aetatem, et genus imaginis explicant. Alia petroglypha habentur signa astronomica, aliae tabulae (mappae), et aliae symbolicae communicationis formae, cum genere "prae-scribendi." Nonnullae forsitan sint reliquiae rituum; certi situs in India, exempli gratia, putantur esse instrumenta musica, appellata "gong lapidea" (Anglice rock gongs).[2]
Aliis petroglyphorum imaginibus probabiliter fuerunt penitae significationes culturales religiosaeque societatibus quae eas fecerunt. Multa petroglypha habentur genus linguae symbolicae vel ritualis, non plene comprehensae. Glypha ex Aetate Aenea Nordica in Scandinavia ut videntur indicant fines inter tribus, quamquam eis etiam sint significationes religiosae. Inscriptiones Sibericae paene accedunt similem esse novis runorum formis, sed, quamquam bene non iam intellectae, non habentur cum eis consociatae.
Explicationes controversae docentur a Psychologia Iungiana et iudiciis Mirceae Eliade. Secundum has theorias, similitudo inter petroglypha (et alia symbola atavistica vel archetypica) culturarum continentiumque distinctorum genetica sit hereditas structurae cerebri humani.
Aliae theoriae subiciunt petroglypha factas esse a vates (shaman?) in commutato sensús statu? (Lewis-Williams 2002), fortasse inducto ab usura hallucinogenum naturalium. Multa exemplaria geometrica, dicta constantia formae (Anglice form constants), quae in petroglyphis et picturis cavernarum passim reperiuntur, probata sunt stabiliter infixa? (Anglice: hard-wired) cerebro humano; multa in turbationibus oculorum et alucinationibus a medicamentis, severis capitis doloribus (hemicraniis; Anglice migraines), et aliis stimulis effectis reperiuntur.
Index situum petroglypha habentium
[recensere | fontem recensere]Africa
[recensere | fontem recensere]- Tassili n'Ajjer Algeriae
- Bidzar Cameroniae
- Bambari, Lengo, et Bangassou in meridie Reipublicae Mediae Africae; Bwale in occidenti
- Niola Doa Tzadiae
- Vallis Niari Fluminis in Republica Congolensi, 250km inter occasum solis et meridiem Brazzavillae
- Vallis Ogooue Fluminis Gaboniae
- Akakus Libyae
- Jebel Uweinat Libyae
- Vallis Draa Fluminis in Maroco
- Twyfelfontein Namibiae
- Camelopardales in Dabous Rock, Air Mountains Niger
- Wadi Hammamat in Qift Aegypti
- Edakkal Cavernae
- Bhimbetka perfugia lapidea in Raisen Pago in Madhya Pradesh
- Perumukkal, Thindivanam, ante Chennai, Tamil Nadu.
- Pelvis Chumysh Fluminis
- Tamgaly ad Ili Flumen
- Tamgaly
- Nonnulli situs in Tianschanicis montibus: Cholpon-Ata, Valles Talas, Saimaluu Tash, et promontorium saxosum Solium Suleiman appellatum in regione Osensi in Ferganica valle.
- Petroglypha locis Kalbak-Taš ('Lapis Planus') prope ripam dextram Tschuiae fluminis in re publica Altai
- Pictogrammata Sulekensia (Sulekskaja pisanica) in re publica Chakassia
- Pictogrammata Tomensia (Tomskaja pisanica) in regione Kemerovensi
- Octo situs in Hong Kong: in insula Tung Lung, Kau Sai Chau, Po Toi Island, Cheung Chau, Shek Pik Lantau Insulae, Wong Chuk Hang, et Sinu Undae Magnae in Hong Kong Insula, Lung Ha Wan in Sai Kung
- Yin Montes in Mongolia Interiore
Polynesia
[recensere | fontem recensere]-
Petroglypha in occidentali Havaiorum litore.
- Havaii (praecipue Magna Insula)
- Petroglypha Insulae Paschalis
Australia
[recensere | fontem recensere]- Arecani Terra / Kakadu National Park, Australia Septentrionalis
- Murujuga Australiae Occidentalis
- Sydney Rock Engravings Novae Cambriae Australia
- Cumbe Mayo Peruviae
- Petroglypha Pusharo Peruviae
- Corantijn Pelvis Surinamiae
- Caicara del Orinoco Venetiolae
-
Uta meridionalis.
-
Uta meridionalis.
-
Petroglyphum sicut tela in White Tank Mountain Regional Park Waterfall Trail Arizonae.
-
Petroglypha in Bishop Tuff tableland,Californiae orientalis.
- Anulus Mons Marin Comitatus Californiae
- Arches National Park Utae
- Capitol Reef National Park Utae
- Columbia Hills State Park Vasintoniae[3]
- The Cove Palisades State Park Oregoniae
- Death Valley National Park Californiae
- Dinosaur National Monument, Colorati et Utae
- Glypha Virginiae Occidentalis
- Grimes Point Nivatae Grimes Point National Recreation apud www.americantrails.org
- Jeffers Petroglypha Minnesotae
- Kanopolis State Park Kansiae
- Kejimkujik National Park Novae Scotiae
- La Proveedora Caborcae Mexici
- Lava Beds National Monument prope Tule Lake Californiae
- Legend Rock Petroglyph Site, Thermopolis Vyominae
- Leo Petroglypuma Leonis Ohii OHS - Places - Leo Petroglyph apud www.ohiohistory.org
- Maturango Canyon in Coso Range (Northern Mojave) CaliforniaeMaturango Museum Petroglyph Tours (DesertUSA) apud www.desertusa.com
- Mina in Novo Leone Mexici
- Newspaper Rock State Historic Monument Utae
- Olympic National Park Vasintoniae
- Paintlick Mons Tazewell Comitatus Virginiae [1]
- Petit Jean State Park Arcansiae
- Petrified Forest National Park
- Petroglyph National Monument
- Petroglyphs Provincial Park, ad septentrionalem Peterborough Ontarionis
- Petroglyph Provincial Park, Nanaimo Columbiae Britannicae BC Parks - Petroglyph Provincial Park, Nanaimo, Vancouver Island, British Columbia apud www.britishcolumbia.com
- Sanilac Petroglyphs Historic State Park Michiganiae
- Sedona Arizonae
- Seminole Canyon Texiae
- Sloan Canyon National Conservation Area Nivatae
- Red Rock Canyon National Conservation Area Nivatae
- Rochester Rock Art Panel Utae
- Sanctus Ioannes, US Virgin Islands
- South Mountain Park Arizonae
- Stuart Lacus Columbiae Britannicae
- Three Rivers Petroglyphs Novi Mexici [2]
- Valley of Fire State Park Nivatae
- White Tank Mountain Regional Park, Waddell Arizonae
- Writing Rock State Historical Site Dakotae Septemtrionalis
- Writing-on-Stone Provincial Park ad orientem Milk Fluminis Albertae
- Lapis Scriptus (La Piedra Escrita) in Jayuya Portus Divitis
- Caguana Indian Park in Utuado Portus Divitis
- Caverna Indorum (La Cueva del Indio) in Arecibo Portus Divitis
- Tibes Indian Park in Ponce Portus Divitis
- Caverna Miraculorum (Cueva de las Maravillas)
- Tres Oculi (Los tres Ojos)
Europa
[recensere | fontem recensere]- Petroglypha apud Altam
- Petroglypha in Media Norvegia
- Petroglypha apud Møllerstufossen
- Petroglypha apud Tennes
- Petroglypha Belomorskensia, Kanozerensia et Onegana in re publica Carelia (res publica)
- Pictogrammata Uralensia in regione Sverdloviensi
- Tanumshede (Bohuslän)
- Himmelstalund (prope Norrköping in Östergötland)
- Enköping Upplandiae
- Southwest Skåne Götalandiae
- Alvhem Västra Götalandiae
- Torhamn Blekingiae
- Nämforsen Ångermanlandiae
- Häljesta Västmanlandiae
- Slagsta Södermanlande
- Glösa Jämtlandiae
- Sepulcrum Regis
- Kars, Camuslu Vicus
- Kars, Kagizman Caverna
- Erzurum, Cunni Caverna
- Ordu, Esatli
- Hakkari, Gevaruk Valles
- Tumulus lapideus (Kam'jana Mohyla)
- Stelae lapideae Ucrainae
Media Orientalis
[recensere | fontem recensere]- Wadi Rum Iordaniae
- Wadi Faynan Iordaniae
- "Graffiti Rocks", circa 110 km SW of Riyadh ante via ad Meccam
Nexus interni
- Ars lapidea
- Ars megalithica
- Ars parietalis
- Geoglypha
- Historia communicationis
- Inukshuk
- Petrosomatoglypha
- Petroforma
- Pictura cavernarum
- Signum poculi anulique
- Stela
Nexus externi
[recensere | fontem recensere]Vicimedia Communia plura habent quae ad petroglyphas spectant. |
Bibliographia
[recensere | fontem recensere]- Beckensall, Stan. 1983 Northumberland's Prehistoric Rock Carvings: A Mystery Explained. Rothbury, Northumberland: Pendulum Publications.
- Beckensall, Stan. 2001. Prehistoric Rock Art in Northumberland. Tempus Publishing. ISBN 0-7524-1945-5.
- Beckensall, Stan, et Tim Laurie. 1998. Prehistoric Rock Art of County Durham, Swaledale and Wensleydale. County Durham Books. ISBN 1-897585-45-4.
- Keyser, James D. 1992. Indian Rock Art of the Columbia Plateau. University of Washington Press. ISBN 978-0-295-97160-5.
- Lewis-Williams, D. 2002. A Cosmos in Stone: Interpreting Religion and Society through Rock Art. Walnut Creek, California: Altamira Press.
- Morris, Ronald. 1979. The Prehistoric Rock Art of Galloway and The Isle of Man. Blandford Press. ISBN 978-0-7137-0974-2.
Notae
[recensere | fontem recensere]- ↑ 1.0 1.1 Ebbe Vilborg. Norstedts svensk-latinska ordbok. Editio secunda anni 2009.
- ↑ Ancient Indians made "rock music," BBC News, Friday, 19 March, 2004.
- ↑ Keyser 1992.