Scuol

Scuol (in tudesch e nom ufizial fina al 1943: Schuls) l'è un cumün sgüisser del distret de l'Inn, in del Cantun Grisun. El gh’ha pressapoch 2353 abitant e una süperfiss de 144.14 km², e 'l se tröa a una altitüden de 1290 meter sura 'l nivel del mar.

Scuol l'è colocaa in de l'Engadina Bassa, in sü la riva manzina del fiümm Inn, a 48 km da Davos, 59 km da Landeck, 61 km da Sankt Moritz e 104 km da Coira. L'è servüü da la Feruvia Retica Scuol - Tarasp, capulinea de la feruvia de l'Engadina. El cumün de Scuol l'è tacaa ai cumün de Ftan, Mals (IT-BZ), Sent, Tarasp, Val Müstair e Taufers im Münstertal (IT-BZ).

Storia

Scuol l'è menziunaa la prima volta in de l'ann 1095 col nom de Schulles.^[1]

L'andament istoregh de la pupulassiun l'è indicaa in de la tabela chi desuta:^[1]

ann	popolazion
1835	989
1850	912
1900	1,117
1950	1,384
1960	1,429
1970	1,686
1980	1,744
1990	1,889
2000	2,122

Situazion linguistega

I lengh ufiziai al dì d'incö i henn el rumanc e el tudesch. La lengua parlada in urigin in del paes de Scuol però l'eva el Vallader, vün di dialet del rumanc. A scumenzà da la metà del secul XIX una minuranza de lengua tudesca le s'è istalada in del sit. Fina al prinzipi de la seconda guera mondial la percentual dei parlant tudesch l'è restada pütost bassa. In del 1941 el rumanc l'eva anmò parlaa 'me lengua mader dal 71 %. In di ültem ann però la percentual l'à calada in manera püssee evident. L'andament di ültem ann l'è mustraa in de la tabela chi desuta:

Evoluzion linguistega a Scuol
Lengua	Censiment 1980		Censiment 1990		Censiment 2000
Lengua	Nümer	Percentual	Nümer	Percentual	Nümer	Percentual
Tudesch	484	27.75 %	651	34.46 %	831	39.16 %
Rumanc	1130	64.79 %	1087	57.54 %	1049	49.43 %
Italian	76	4.36 %	77	4.08 %	82	3.86 %
Abitant	1744	100 %	1889	100 %	2122	100 %

Üsanz e Tradiziun

L'Hom Strom (l'Om (de) Paja, in Insübregh) l’è na vegia tradissiun de Scuol che la vegn trada inans tücc ij agn di scular del paes el prim sabet de fevree.
La matina del prim sabet de fevree, de bon ura, i bagaj de Scuol van in gir di vilan e buar de Scuol a catà sü paja. Pö la paja la vegn metüda insema in sü la “plazza” del paes inscí de fà sü un marcantoni de paja a regula d’art. A mezzdí pö l”Hom Strom” el vegn traa a Gurlaina (un sit in scima al paes) e lí ‘l vegn metüü in pe. Li i bagaj ghe fan la guardia finn a la bassura quand che pö, giuen e vegg, cumpagnaa del sun di cansun, van sü tücc insema a brüsà l’om de paja faa sü cunt tanta fadiga. In di agn di temp andaa quand che de paja ghe n’eva ‘ncamò assee, tücc i quartee del paes de om de paja ghe n’even el so, e tücc, l’è padifegh, vureven avegh el pü grand e ‘l pü bel. Despö de veghel metüü in pe in del propi sit, l’om de paja l’eva tegnüü ben sut’ögg, già che tücc i quartee se crüzziaven de pruà a pissà sü l’om de paja di olter prima del temp.
Al didincö hinn invidaa tücc, sia la gent del paes, sia i türista, a gnì a vardà la preparassiun de l’om de paja ‘l mezzdí e pö la sira a vardàl vegnì brüsaa^[2]
Chel’üsansa chi l’è cumpagna del scascià sgenee lumbard.

La gent de Scuol la gh'ha 'na vegia tradissiun che la insegüra che tüt i tusann gh'abien semper un cavajee: la tradissiun del "Pan grond" (un pan bel grand cunt dent tuchelít de pera). L'urigen de chel'üsansa chi pürtrop l'è düra de definì e ij abitant de Scuol hinn dumà segür che l'è una tradissiun festegiada dumà a Scuol. El dí de San Steven, el 26 de Dezember, apena passaa 'l mezzdí, tücc i scular d'una class, van in gir per i cà del paes indua i tusann hinn dree a speciàj. Giamò delunsg di cà i bagaj scandissen el cor de "dà a mai, dà a mai!" (dàm a mí, dàm a mí!) e tüt i tusann hinn lí in de la sua cà che specen che rien i bagaj inscí de dagh, a quel che ghe pias püssee, el famus "pan grond", preparaa 'l dí inans. Pö, a la bassura, ai quatr'ur, tüta la class intrega, insem' al master, la se tröa in de la cà de vün di scular e lí tücc insema fann una bela marenda cunt Pan Grond e sciculàt. Una slitáda tücc insema per el paes la tra a fin el bel dí de festa. ^[3]

Dati climategh

A Scuol el piöv o el fioca per 97.8 dì en media a l'an cont una media anuala de 693 mm de precipitazion total. I dati cumplet i henn mustraa in de la tabela chi desuta:

Dati climategh de Scuol
Mes	Gin	Feb	Mar	Abr	Mas	Giü	Lüi	Ago	Set	Otu	Nov	Dec	Ann
Média T. Màsima °C (°F)	-0.9	1.7	6.6	11	15.5	19.1	21.9	21.1	18.6	13.4	4.9	-0.6	11
T. media giornaliera °C (°F)	-5	-3.3	0.4	4.4	8.8	11.9	14.2	13.5	10.9	6.2	-0.1	-4.3	4,8
Média T. Mìnime °C (°F)	-8.9	-7.8	-4.7	-0.9	3.1	6	8	7.8	5.1	1.1	-4	-8.1	−0,3
Precipitazion mm (inches)	38	37	36	39	73	75	87	96	64	51	57	41	693
Dì piuvus	6.9	6	6.3	6.9	10.4	10.2	11.3	11.3	7.8	6.2	7.4	7.1	97,8
Source: MeteoSchweiz ^[4]

Riferiment

↑ ^1,0 ^1,1 Scuol in Todesch, Franzes e Italian in ligna al Dizionari Stòrigh da Svízzera.
↑ http://www.scuol.ch/de/navpage-CultureSCUOL-CultureTraditionSCUOL-183785.html Arqiviad qé: [1] .
↑ http://www.scuol.ch/de/navpage-CultureSCUOL-CultureTraditionSCUOL-183926.html Arqiviad qé: [2]
↑ Temperature and Precipitation Average Values-Table, 1961-1990 (Todesch, Frances, Italian). Federal Office of Meteorology and Climatology MeteoSwiss. Recuveraa el 8 May 2009.

Ligam de föra

Scuol tourism office Arqiviad qé: [3]
Scuol hospital
Media in relazion a Scuol in su Wikimedia Commons
Scuol in Todesch, Franzes e Italian in ligna al Dizionari Stòrigh da Svízzera.

	Distret del Canton Grison
Albula • Bernina • Hinterrhein • Imboden • Inn • Landquart • Malögia • Moesa • Plessur • Prättigau/Davos • Surselva

[HDS-1] 1,0 ^1,1 Scuol in Todesch, Franzes e Italian in ligna al Dizionari Stòrigh da Svízzera.

[2] ttp://www.scuol.ch/de/navpage-CultureSCUOL-CultureTraditionSCUOL-183785.html Arqiviad qé: [1] .

[3] ttp://www.scuol.ch/de/navpage-CultureSCUOL-CultureTraditionSCUOL-183926.html Arqiviad qé: [2]

[MeteoSchweiz-4] Temperature and Precipitation Average Values-Table, 1961-1990 (Todesch, Frances, Italian). Federal Office of Meteorology and Climatology MeteoSwiss. Recuveraa el 8 May 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]