Улс төр
Улс төр (Англи: Politics; Орос: Политика) гэдэг нь ард түмэн, иргэд, сонирхлын бүлгүүдийн шийдвэр гаргах үйл явц юм. Үүнд нийгмийн доторх шашны, мэдлэгийн, ажил хэрэгч үйлээр нэгдэх сонирхлын бүлгүүд ордоггүй. Харин иргэний засаглалыг багтаасан улс болон төрийн үйл ажлыг эрхлэх шинжлэх ухаан болоод арга чадвар гэж үзэж болно.
Нийгмийн нэг бүлэг нөгөө хэсэгтэй харилцахдаа хүч хэрэглэх эрх дээр тулгуурласан засаглалын онцгой төрөл гарч ирэх үеэс улс төр үүссэн ажээ. Үүнийг төрийн засаглал гэж болно. Иймд аливаа засаглалын харилцаа үйл ажиллагааны зөвхөн төрийн эрх мэдэлтэй холбогдох тэр хэсгийг улс төр гэж ойлгож болно. Төр улс 6000 жилийн өмнө үүссэн гэж үздэг.
Г.Алмондын улс төрийн системийн ангилал
[засварлах | кодоор засварлах]Англи-Америкийн: Нэг төрлийн улс төрийн системтэй, уг системийн зорилго түүнд хүрэх арга зам,механизм нь либерал үнэт зүйлдээ тулгуурладаг.
Эх газрын: Төлөөллийн ардчиллын зэрэгцээ шууд ардчиллын үзэл санааг эрхэмлэдэг янз бүрийн үзэл суртал,уламжлал бүхий улс төрийн намуудын улс төрийн системд гүйцэтгэх үүрэг, иргэдийн улс төрийн оролцоо өндөр байдаг.
Аж үйлдвэржилтийн өмнөх ба аж үйлдвэржсэн: Улс төрийн соёл нь уламжлалт болон өрнөдийн үнэт зүйлсийн аль алиныг нь багтаасан, зарим тохиолдолд хослуулсан олон янз байдгаараа онцлогтой.
Тоталитар: Эрх мэдлийг хэт төвлөрүүлж, албадлага, хүчирхийлэл хэрэглэдэг.
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]Аристотель: Хүн бол улс төрийн амьтан .
Дэвид Истон: Улс төр гэдэг бол засгийн эрх мэдлийг ашиглан нийгэмдэх үнэт зүйлсийг хуваарилан байршуулах үйл явц мөн.
Г.Лассуэл: Улс төр гэдэг бол " Хэн, юуг, хэзээ, хэрхэн олж авч буй тэмцэл" "Хүнд угаас эрх мэдэл рүү тэмүүлэг чанар оршдог. Эрх мэдэл бол баялаг, нэр хүнд, эрх чөлөө зэргийг олж авч,улмаар амьдралаа сайжруулах арга хэрэгсэл юм. Ф. Бро: -"Улс төр нь хүмүүсийг удирдах урлаг юм". М. Вебер: -" Улс төр бол эрх мэдэлд оролцох түүнийг хуваарилан нөлөөлөхийн төлөө эрмэлзэн тэмцэх явдал" бөгөөд төр улсын доторх хүмүүсийн олон янзын бүгдийг хамаарсан онцлогтой.