1883

1883

Eeuwen:	18e eeuw · 19e eeuw · 20e eeuw
Decennia:	1870-1879 · 1880-1889 · 1890-1899
Jaren:	<< · < · 1882 · 1883 · 1884 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen

Ab urbe condita:		2636 MMDCXXXVI
Armeense jaartelling:		1332 – 1333 ԹՎ ՌՅԼԲ – ՌՅԼԳ
Chinese jaartelling:		4579 – 4580 己午 – 庚未
Christelijke jaartelling:		1883 MDCCCLXXXIII
Ethiopische jaartelling:		1875 – 1876
Hebreeuwse jaartelling:		5643 – 5644
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1938 – 1939
- Shaka Samvat		1805 – 1806
- Kali yuga		4984 – 4985
Iraanse jaartelling:		1261 – 1262 ۱۲۶۱ – ۱۲۶۲
Islamitische jaartelling:		1300 – 1301 ١٣٠١ – ١٣٠٠
Maçonnieke jaartelling:		5882 – 5883
1883 naar onderwerp
Lijst van landen
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1883
Gregoriaanse kalender van 1883

Het jaar 1883 is het 83e jaar in de 19e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari

1 - Op de Amsterdamse Nieuwendijk gaat de winkel van Merkelbach, waar behalve toverlantaarns bij de jaarwisseling ook vuurwerk wordt verkocht, in vlammen op als een kwajongen een brandend rotje in een la vol vuurwerk gooit.
19 - Bij een aanvaring tussen het Duitse tweemast zeilstoomschip "Cimbria" van de Hapag-Lloyd en het Britse stoomschip "Sultan" bij Borkum komen 437 opvarenden om het leven.
20 - Ontploffing van de kruitfabriek van Muiden. Meer dan honderd woonhuizen worden verwoest. De door de ontploffing veroorzaakte luchtdruk is zo groot, dat de straatlantaarns op de Keizersgracht in Amsterdam worden gedoofd.
januari - Erasmus Kittler begint aan de Technische Hogeschool van Darmstadt als eerste hoogleraar elektrotechniek] ter wereld met zijn colleges.

maart

6 - Tijdens een storm bij het Waddeneiland Borkum komen 121 vissers uit Paesens-Moddergat en Zoutkamp om het leven.
10 - In Den Helder richten 189 marineofficieren de Vereeniging tot behartiging van de op Zee betrekking hebbende Onderwerpen op. Ze zijn bezorgd over de staat van de Nederlandse zeemacht na het vergaan van de monitor Zr.Ms. Adder door slecht onderhoud en een onvolledige bemanning.
20 - Jan Ernst Matzeliger wordt op de schoenstikmachine octrooi verleend. De productie van schoenen wordt daarmee veel minder arbeidsintensief, en de schoen wordt bereikbaar voor de meeste mensen.

april

13 - Alfred Packer wordt schuldig bevonden aan kannibalisme.
16 - Paul Kruger wordt president van Transvaal.
23 - Beëdiging van het kabinet-Heemskerk Azn.

mei

1 - Buffalo Bill begint onder de naam "Cody & Carver's Rocky Mountain and Prairie Exhibition" een rondreizende Wilde Westenshow.
24 - Opening met vuurwerk van Brooklyn Bridge, de grootste hangbrug ter wereld, die de gemeentes New York en Brooklyn verbindt. President Chester Arthur woont de feestelijkheden bij.

juni

1 - Maaslijn tussen Nijmegen en Venlo in gebruik genomen.
23 - Arrest van de Hoge Raad: Overspel hoeft niet meer te worden bewezen; het is genoeg als een van de partners voor de rechter overspel bekent. Een huwelijk kan ook ontbonden worden als een van beide partners zijn zaak niet bij de rechter komt bepleiten.

juli

1 - In Utrecht wordt de Nederlandsche Vélocipèdisten-Bond opgericht met voorlopig 200 leden.
11 - Het waterschap Het Woud wordt opgericht bij besluit van Provinciale Staten van Noord-Brabant.
24 - Het Noorse stoomschip SS Varna, vaartuig van de Nederlandse poolexpeditie 1882-83, zinkt in de Karazee. Bemanning en wetenschappers moeten lopend over het ijs een veilig heenkomen zoeken.

augustus

12 - De laatste levende Quagga (een zebra-soort) sterft in dierentuin Artis
27 - Bij de ontploffing van het vulkanische eiland Krakatau ontstaat een tsunami die meer dan 36.000 mensen het leven kost.

oktober

4 - Om 19.30 uur vertrekt uit het Parijse Gare de Strasbourg de officieel eerste Oriënt Express. De reizigers moeten in Bulgarije nog een paar keer overstappen. Later zal men rechtstreeks naar Istanboel kunnen reizen.
20 - Het Verdrag van Ancón wordt door Chili en Peru ondertekend. De bedoeling is om het grondconflict na de Salpeteroorlog (1879-1884) op te lossen en een stabiel post-bellum tussen de landen te creëren. Chili behoudt de op Peru veroverde regio Tarapacá.
28 - Ondertekening van het manifest van kunstenaarsgroep Les XX.

november

1 - Station IJmuiden wordt in gebruik genomen.
5 - In de Slag van El Obeid (Soedan) wordt het Anglo-Egyptisch leger van William Hicks vernietigd door het Mahdileger van Mohammed Ahmad ibn Abd Allah.

december

6 - Het Londense warenhuis Harrods brandt af.
24 - De Rus Achilles de Khotinsky richt te Rotterdam de eerste Nederlandse gloeilampenfabriek op onder de naam: NV Elektriciteits-Maatschappij, Systeem de Khotinsky.

zonder datum:

De Amerikaanse arts George Howard Monks ontwikkelt het bordspel halma.
In het rugby wordt voor het eerst het jaarlijkse Vierlandentoernooi gehouden tussen Engeland, Schotland, Ierland en Wales. Engeland wint dat toernooi.
Charles Fritts maakt de eerste werkende zonnecel.

Muziek

Johannes Brahms componeert zijn Symfonie nr 3, Opus 90
Antonín Dvořák schrijft de ouverture Opus 67 Husitská
Edvard Grieg componeert Fragmenter av Pianokonsert
Giacomo Puccini componeert Capriccio Sinfonico
Johann Strauss jr. schrijft de operette Eine nacht in Venedig
17-21 juni: tijdens een koorfestival is To digte af Henrik Ibsen van Thorvald Lammers voor het eerst te horen.

Beeldende kunst

Fontein Binnenhof met beeld graaf Willem II (1883) Cuypers & Jünger, Binnenhof, Den Haag
Ophaalbrug in Nieuw-Amsterdam (1883) Vincent van Gogh
Zee en klippen (ca. 1883) Pierre-Auguste Renoir, Metropolitan Museum
Henri Cordier (1883) Gustave Caillebotte

Literatuur

Schateiland, Robert Louis Stevenson
Le avventure di Pinocchio : Storia di un burattino, Carlo Collodi
The story of an African farm, Olive Schreiner
Life on the Mississippi, Mark Twain, is het eerste getypte manuscript, typescript dus eigenlijk.

Bouwkunst

Xaveriuskerk, Amsterdam (1883) Alfred Tepe
Stadsschouwburg (Groningen) (1883) Frederik Willem van Gendt en Hugo Pieter Vogel
Villa Duin-Ouwe (1883) Jacob van den Ban
Na twee jaar bouwen wordt de Grote Kerk (Constantijn Muysken) in Hoorn opgeleverd

Geboren

januari

1 - Ko Arnoldi, Nederlands acteur (overleden 1964)
3 - Clement Attlee, Brits politicus (overleden 1967)
4 - Arthur Faingnaert, Belgisch journalist en Vlaams activist (overleden 1971)
7 - Albert Hemelman, Nederlands kunstenaar (overleden 1951)
21 - Eulogio Rodriguez, Filipijns politicus en ondernemer (overleden 1964)
27 - Bok de Korver, Nederlands voetballer (overleden 1957)
27 - Charles Henry Purcell, Amerikaans civiel ingenieur (overleden 1951)
31 - Oskar von Hindenburg, Duits generaal (overleden 1960)

februari

8 - Joseph Schumpeter, Tsjechisch econoom (overleden 1950)
10 - Edith Clarke, Amerikaans elektrotechnisch ingenieur (overleden 1959)
14 - Laurentius Nicolaas Deckers, Nederlands politicus (overleden 1978)
18 - Nikos Kazantzakis, Grieks schrijver (overleden 1957)
23 - Karl Jaspers, Duits psychiater en filosoof (overleden 1969)
23 - Walter Kuntze, Duits generaal (overleden 1960)
24 - Amleto Giovanni Cicognani, Italiaans kardinaal-staatssecretaris (overleden 1973)

maart

1 - Arnold De Munnynck, Belgisch tenor (overleden 1977)
13 - Enrico Toselli, Italiaans componist en pianist (overleden 1926)
17 - Henri Ch.C.J. van der Mandere, Nederlands journalist en vredesactivist (overleden 1959)
19 - Walter Haworth, Brits scheikundige en Nobelprijswinnaar (overleden 1950)
21 - Filemon Perez, Filipijns politicus (overleden 1943)

april

1 - Albert-Edouard Janssen, Belgisch politicus (overleden 1966)
4 - Albert Servaes, Vlaams kunstschilder (overleden 1966)
19 - Getúlio Vargas, Braziliaans advocaat en politicus; president 1930-1955 en 1951-1954 (overleden 1954)
21 - Kyuzo Mifune, Japans judoka (overleden 1965)
25 - Semjon Boedjonny, Russisch maarschalk (overleden 1973)
30 - Jaroslav Hašek, Tsjechisch schrijver (overleden 1923)

mei

4 - Maurice Geûens, Belgisch advocaat en volksvertegenwoordiger (overleden 1967)
4 - Jan Olieslagers, Belgisch luchtvaartpionier en motorrenner (overleden 1942)
6 - Jens Hundseid, Noors politicus (overleden 1965)
8 - José Ortega y Gasset, Spaans filosoof (overleden 1955)
17 - Cor Bruijn, Nederlands schrijver van streekromans (overleden 1978)
18 - Walter Gropius, Duits-Amerikaans architect (overleden 1969)
23 - Douglas Fairbanks, Amerikaans acteur (overleden 1939)

juni

5 - John Maynard Keynes, Brits econoom (overleden 1946)
11 - Aubrey Fitch, Amerikaans admiraal (overleden 1978)
12 - Fernand Gonder, Frans atleet (overleden 1969)
15 - Henri Delaunay, Frans voetballer, scheidsrechter en sportbestuurder (overleden 1955)
17 - Johann Wartner, Duits politicus (overleden 1963)
20 - August Schotte, Nederlands atleet (overleden 1968)
20 - Jules Verstraete, Nederlands acteur (overleden 1951)
24 - Victor Franz Hess, Oostenrijks-Amerikaans natuurkundige en Nobelprijswinnaar (overleden 1964)

juli

3 - Franz Kafka, Tsjechisch (Duitstalig) schrijver (overleden 1924)
10 - Johannes Blaskowitz, Duits generaal (overleden 1948)
10 - Sam Wood, Amerikaans filmregisseur (overleden 1949)
13 - Willem Hendrik van Norden, Nederlands beeldend kunstenaar (overleden 1978)
17 - Friedrich Ahlers-Hestermann, Duits kunstschilder en lithograaf (overleden 1973)
19 - Max Fleischer, Pools-Amerikaans tekenfilmpionier (overleden 1972)
19 - Louis Paulhan, Frans luchtvaartpionier (overleden 1963)
23 - Alan Brooke, Brits veldmaarschalk (overleden 1963)
24 - Thomas Waller, Surinaams planter en politicus (overleden 1966)
28 - Angela Raubal, Oostenrijks halfzus van Adolf Hitler (overleden 1949)
29 - Benito Mussolini, Italiaans fascistisch dictator (overleden 1945)
30 - Nelly de Rooij, Nederlandse zoöloog en herpetoloog (overleden 1964)
31 - Ramón Fonst, Cubaans schermer (overleden 1959)

augustus

1 - August Lindgren, Deens voetballer (overleden 1945)
6 - Paul Collin, Nederlands zanger en cabaretier (overleden 1968)
12 - Jan Schouten, Nederlands politicus (overleden 1963)
19 - Gabrielle 'Coco' Chanel, Frans modeontwerpster (overleden 1971)
28 - Jan Arnoldus Schouten, Nederlands wiskundige en hoogleraar (overleden 1971)
29 - Henricus Lamiroy, Belgisch priester en bisschop van Brugge (overleden 1952)
30 - Theo van Doesburg, Nederlands kunstenaar en oprichter van De Stijl (overleden 1931)

september

3 - Jos Wielders, Nederlands architect (overleden 1949)
5 - Mel Sheppard, Amerikaans atleet (overleden 1942)
13 - LeRoy Samse, Amerikaans atleet (overleden 1956)
20 - Maria Baers, Belgisch maatschappelijk werkster, politica, bestuurster en activiste (overleden 1959)
20 - Teofisto Guingona sr., Filipijns bestuurder en politicus (overleden 1963)

oktober

4 - Arthur Jauniaux, Belgisch senator (overleden 1949)
8 - Otto Heinrich Warburg, Duits fysioloog, medicus en Nobelprijswinnaar (overleden 1970)
13 - Marinus Jan Granpré Molière, Nederlands architect en stedenbouwer (overleden 1972)
20 - Jacob Hamel, Nederlands zanger en dirigent (overleden 1943)
31 - Marie Laurencin, Franse kunstenares (overleden 1956)

november

3 - Ford Sterling, Amerikaans komiek en acteur (overleden 1939)
5 - Francisco Buencamino, Filipijns componist (overleden 1952)
8 - Arnold Bax, Engels componist, pianist en dichter (overleden 1953)
17 - Henk Robijns, Nederlands biljarter (overleden 1959)
27 - Belfort Duarte, Braziliaans voetballer (overleden 1918)

december

4 - Katharine Susannah Prichard, Australisch schrijfster (overleden 1969)
10 - Giovanni Messe, Italiaans generaal en politicus (overleden 1968)
11 - Ercole Olgeni, Italiaans roeier (overleden 1947)
16 - Gustave Guillaume, Frans linguïst (overleden 1960)
16 - Max Linder (pseudoniem van Gabriel-Maximilien Neuvielle), Frans acteur (overleden 1925)
19 - Louis Davids, Nederlands cabaretier en revue-artiest (overleden 1939)
19 - Harrie Kuyten, Nederlands graficus en kunstschilder (overleden 1952)
23 - Ernest Apers, Belgisch architect (overleden 1959)
23 - Hubert Pierlot, Belgisch politicus (overleden 1963)
25 - Harry Stenqvist, Zweeds wielrenner (overleden 1968)
29 - Henri Koot, Nederlands deskundige op het gebied van cryptografie en cryptologie (overleden 1959)

datum onbekend

Lü Bicheng - Chinees schrijfster en dichteres (overleden 1943)

Overleden

januari

24 - Friedrich von Flotow (70), Duits componist

februari

13 - Richard Wagner (69), Duits componist

maart

14 - Karl Marx (64), Duits filosoof en grondlegger van het marxisme
27 - Philipp Christoph Zeller (74), Duits entomoloog

april

30 - Édouard Manet (51), Frans schilder

mei

26 - Abd al-Kader (75), Algerijns vrijheidsstrijder

juni

6 - Per Lasson (24), Noors componist
14 - Edward FitzGerald, Engels schrijver en vertaler

augustus

24 - Louis Latouche (53), Frans kunstschilder

september

2 - Cromwell Fleetwood Varley (55), Engels elektrotechnicus
10 - Hendrik Conscience (70), Vlaams schrijver
15 - Joseph Plateau (81), Belgisch natuur- en wiskundige
21 - Johannes van Vloten (65), Nederlands letterkundige en hoogleraar

november

19 - Carl Wilhelm Siemens (60), Brits-Duits industrieel en uitvinder

december

26 - Giacomo Di Chirico (39), Italiaans kunstschilder

Weerextremen in België

1 januari: hoogste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 12,1 °C.
15 maart: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: −2,3 °C.
16 maart: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: −2,6 °C en laagste minimumtemperatuur: −6,6 °C.
23 maart: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: −7 °C.
16 augustus: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 17,3 mm.
31 augustus: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 19,1 mm.
2 oktober: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 18,5 mm.

Zie de categorie 1883 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.