UDC (classificatiesysteem)
De Universele Decimale Classificatie (UDC) is een internationaal indelings- en classificatieschema ontwikkeld door de Belgen Paul Otlet en Henri La Fontaine aan het begin van de 20e eeuw.[1] De UDC was een uitbouw en verfijning van de Dewey Decimale Classificatie van de Amerikaan Melvil Dewey, en werd voor het eerst (in het Frans) gepubliceerd van 1904 tot 1907. De UDC werd door Nederlandse gemeenten standaard gebruikt in de uitwerking van J.A. Zaalberg voor klasse UDC352 voor de registratuur van openbaar bestuur als de Code-VNG en Basis Archiefcode (BAC).
Algemeen
[bewerken | brontekst bewerken]De UDC is van alle universele classificatiesystemen verreweg de meest uitgebreide en ook verst verspreide. Zo biedt ze plaats aan honderdduizenden begrippen. Dit systeem maakt het mogelijk een geheel aan objecten in te delen vanuit meerdere gezichtspunten.
De UDC wordt ook gebruikt om boeken en tijdschriftartikelen te ontsluiten (toegankelijk te maken). Zo kan een bezoeker aan de hand van dit stelsel van nummers bijvoorbeeld te weten komen welk boek/artikel de positie van de vrouw in de landbouw van Argentinië tot onderwerp heeft. De toekenning van UDC-codes was tijdrovend en vereiste een enorm kaartsysteem. Sinds de komst van de computer werkt men in de meeste gevallen met geautoriseerde trefwoorden, en hierdoor is de noodzaak van een uitgewerkte UDC tanende.
Opzet
[bewerken | brontekst bewerken]De UDC wordt vooral internationaal gebruikt in algemene en wetenschappelijke bibliotheken en is hier nog steeds marktleider.
| UDC | Nederlands |
|---|---|
| 0 | Algemeen, Informatica, Computers |
| 1 | Filosofie, Psychologie |
| 2 | Religie, Mythologie |
| 3 | Sociale wetenschappen, Economie, Gezondheidszorg, Politiek, Recht, Sociologie, Statistiek, Onderwijs |
| 4 | (vacant) |
| 5 | Exacte wetenschappen, Natuurkunde, Mathematica, Natuurwetenschappen |
| 6 | Toegepaste wetenschappen, Geneeskunde, Landbouw, Ruimtevaart, Techniek, Beeldhouwkunst |
| 7 | Kunst, Cultuur en Spel, Hobby, Media, Recreatie, Sport, Transport, Architectuur, Muziek |
| 8 | Linguïstiek, Taalkunde, Literatuur |
| 91 | Aardrijkskunde, Landen |
| 92 | Biografieën |
| 93/99 | Geschiedenis |
Een document kan worden geclassificeerd onder verschillende categorieën door middel van symbolen. Bijvoorbeeld:
| symbool | naam | omschrijving | verklaring |
|---|---|---|---|
| + | plus | optelling | bv. 59+636 zoölogie en dieren fokken |
| / | schuine streep | uitbreiding | bv. 592/599 systematische zoölogie (alles van 592 tot en met 599) |
| : | dubbelepunt | relatie | bv. 17:7 |
| [ ] | vierkante haken | algebraïsche groepering | bv. 31:[622+669](485) statistiek van mijnbouw en metallurgie in Zweden |
| = | gelijkteken | taal | bv. =20 in het Engels; 59=20 zoölogie in het Engels |
Toepassing door de Nederlandse gemeenten
[bewerken | brontekst bewerken]In verschillende Europese landen zoals Duitsland werd de UDC gebruikt om documenten voor bestuur en beleid van de overheid in dossiers te klassificeren, onder de naam Registratur. In Duitsland verschenen handboeken als G. Holtzinger: Katechismus der Registratur- und Archivkunde (1883) en F. Michalski: Leitfaden für das Registraturwesen und den allgemeinen Geschäftsgang der deutschen Stadtverwaltungen (1904).[2] In Nederland werd Johan(nes) Albertus Zaalberg (Amsterdam, 1858 - 21 september 1934) de pionier op het gebied van deze registratuur, zoals hij het noemde, voor de zaaksgewijze ordening van lopende dossiers en archieven van Nederlandse gemeenten.[3][4]
Zaalberg was gemeentesecretaris in Franeker en vanaf 1890 in Zaandam, waar hij het ongeordende gemeentearchief vanaf 1851 ordende.[5][6] In samenwerking met collega's in België (Paul Otlet) en Duitsland ontwikkelde hij een Nederlandse versie van de UDC, waarin hij UDC klasse 352 voor openbaar bestuur gedetailleerd uitwerkte. In 1908 publiceerde hij zijn archiefcode als Het nieuwe registratuurs-stelsel bij de gemeente-administratiën (het "gele boekje").[7] Deze methode werd De Code Zaalberg genoemd en vormde het uitgangspunt voor de Code VNG en later de Basis Archief Code (of Basis archiefcode, BAC), die door Nederlandse gemeenten wordt gebruikt.[5][8][9] Later werd Zaalberg directeur van het Nederlandsche Registratuurbureau tot zijn pensionering in 1922. P. Noordenbos zette zijn werk voort.
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]Externe link
[bewerken | brontekst bewerken]- ↑ Paul Otlet, Manuel du Répertoire Bibliographique Universel, 1905–1907. Manuel Abrégé du Répertoire Bibliographique Universel : Publication no 65, Bruxelles, Institut International de Bibliographie, 1905. Zie het artikel op de Franstalige wikipedia Répertoire bibliographique universel. Geraadpleegd op 3 december 2019.
- ↑ (en) pure.knaw.nl Charles van den Heuvel: The Decimal Office: Administration as a Science in the Netherlands in the First Decades of the Twentieth Century, Library Trends, Volume 62, Number 2, Fall 2013, pp. 329-345 (Article), Published by The Johns Hopkins University Press, DOI: 10.1353/lib.2013.0042. Geraadpleegd op 3 december 2019.
- ↑ zaanwiki.nl Zaalberg, Johannes Albertus. Geraadpleegd op 3 december 2019.
- ↑ deorkaan.nl Sander Wegereef (Gemeentearchief Zaanstad): Johannes Albertus Zaalberg: een visionaire gemeentesecretaris, De Orkaan, Zaans Nieuws, 112, 17 September 2015. Geraadpleegd op 3 december 2019.
- ↑ a b vindinformatiemanagement.nl John Gerse: Een archiefcode, gebruiken we die nog?, 14 nov 2018. Geraadpleegd op 3 december 2019.
- ↑ Jeroen Pepers: Ambtenaren! 200 jaar werken aan Nederland in 100 portretten, Sdu Uitgevers, ISBN 9789012396233, 248 pp.
- ↑ J. A. Zaalberg: Het nieuwe registratuurs-stelsel bij de gemeente-administratiën, Amsterdam: Veen, 1908
- ↑ J.A.M.Y Bos-Rops en M. Bruggeman: Archiefwijzer, Muiderberg 1987
- ↑ Een voorbeeld uit de praktijk bij de Gemeente Utrecht in 1976. Op de afdeling Registratuur van de Dienst Bouw en Wonen kwam (tijdens een stagedag) een brief binnen over de schade aan een monumentale oude boom door een zware vuilniszak in Utrecht. Er werd gekozen voor een dubbele decimale codering voor de vuilniszak met aspect schade en de monumentale boom, gescheiden door een /. Met deze code begon de brief zijn tocht langs verschillende bureaus, waarbij de voortgang met vele verschillend gekleurde doorslagen van het originele fiche met de code werd bijgehouden, zodat bij vertraging van het proces rappel kon worden aangetekend.