mater

Niet te verwarren met: Mater, máteř, mâter

Nederlands

Uitspraak

Geluid: mater (hulp, bestand)
IPA: / ˈmatər / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

ma·ter

Woordherkomst en -opbouw

via Middelnederlands mater van Latijn mater ^[1]^[2]

Zelfstandig naamwoord

de mater v

(religie) (rooms-katholiek) vrouw die aan het hoofd van een klooster staat
- De Bils was in de zomer van 1663 gevraagd om in Den Bosch het lijk te onderzoeken van een non, die reeds in 1658 was gestorven. Het ging om de edelvrouwe Maria Margaretha van Valckenisse, mater van een klooster in Oirschot. ^[3]
(plantkunde) (verouderd) moederkruid Tanacetum parthenium , vroeger wel gebruikt voor het opwekken van weeën en het tegengaan van kraamvrouwenkoorts
- Mater wast gheerne in drooghe plaetsen by oude mueren en dijer ghelijcken rouwe plaetsen. ^[4]

1. Onder leiding van mater Gugglin werd klooster Friedenweiler na de brand herbouwd.
2. Mater groeit goed op ruige plaatsen.

Synoniemen

[1] moeder-overste
[2] materkruid, moederkruid

Afgeleide begrippen

[2] materkoek
[2] materwater

Verwante begrippen

naar de vorm, ook ontleend aan het Latijn

Anagrammen

metra, trema

Gangbaarheid

Het woord mater staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "mater" herkend door:

65 %	van de Nederlanders;
70 %	van de Vlamingen.^[5]

Verwijzingen

↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
↑ mater op website: Etymologiebank.nl
↑
Kooijmans, L.
De doodskunstenaar. De anatomische lessen van Frederik Ruysch. (2004) Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam; ISBN 90 351 2673 4; p. 54; geraadpleegd 2019-05-07
↑
Dodoens, D.R.
Cruijdeboeck (1554) Jan van der Loe, Antwerpen; deel 1 hfst. 10 p. 24; geraadpleegd 2019-05-07
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Duits

Uitspraak

IPA: /maːtɐ/

Woordafbreking

ma·ter

Werkwoord

mater

tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd gebiedende wijs bedrijvende vorm van matern
eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd aantonende wijs bedrijvende vorm van matern

Synoniemen

matere
matre

Frans

Uitspraak

Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Woordherkomst en -opbouw

[A] Afgeleid van mat '(schaak)mat'. ^[1]
[B] Afgeleid van mat 'mat, dof' <ref>mater² «rendre mat (l'or ou l'argent)» ^[2]
[C] Oorspronkelijk Algerijns Frans, aangetroffen sinds 1897, afgeleid van mata 'uitkijk', in de uitdrukking faire la mata 'op de uitkijk zijn, staan', (mogelijk uit Spaans mata 'bosje (voor een hinderlaag)'). ^[3]

Werkwoord

[A] mater

schaakmat zetten
(figuurlijk) overwinnen, bedwingen

[B] mater

mat, dof maken, materen

[C] mater

(spreektaal) kijken, loeren
«Mate la fille en mini-jupe!»
Kijk 's naar dat meisje in minirok! ^[4]
(spreektaal) opletten, in de gaten houden
«Tu mates pendant que j’m’occupe du casier du prof!»
Jij staat op de uitkijk terwijl ik me bezig houd met het postvakje van de leraar! ^[4]

Latijn

Uitspraak

Geluid: mater (Klassiek) (hulp, bestand)

Woordafbreking

ma·ter

Zelfstandig naamwoord

māter v

(familie) moeder

Verbuiging

	enkelvoud	meervoud
nominatief	māter	mātrēs
genitief	mātris	mātrum
datief	mātrī	mātribus
accusatief	mātrem	mātrēs
vocatief	māter	mātrēs
ablatief	mātre	mātribus