rot

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  rot    (hulp, bestand)
• IPA: / rɔt / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• rot

Woordherkomst en -opbouw

• [A] erfwoord via Middelnederlands rot van Oudnederlands rot, in de betekenis ‘vuil, modderig’ aangetroffen vanaf 1028 (als onderdeel van de waternaam Rotte), in de betekenis van ‘bedorven’ aangetroffen vanaf 1407.
  Gaat terug op Proto-Westgermaanse werkwoord *rotēn ‘ rotten ww ’
  • zn: naamwoord van handeling van  rotten ww 
  • ww:  rotten ww  zonder de uitgang -en
• [B] via Middelnederlands rotte van Oudfrans rote / route "bende; weg", in de betekenis van ‘rij militairen van opzij gezien’ aangetroffen vanaf 1285
• [C] van Middelnederlands rotte

[A]	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	rot	rotter	rotst
verbogen	rotte	rottere	rotste
partitief	rots	rotters	-

Bijvoeglijk naamwoord

[A] rot

1. door bederf aangetast

   • Een rot ei verspreidt een opvallende stank. 

2. (figuurlijk) beroerd, onaangenaam

   • Het was koud en nat en hij voelde zich rot. 

   1. gebruikt als eerste deel van samenstellingen om het tweede deel een negatieve strekking te geven

      • Door de aanhoudende regen was het een rotdag voor een wandeling. 
      • Dat rotland! Die rotregering! 

   2. versterkend voorvoegsel vaak in samenstellingen waarin het tweede deel al een negatieve strekking heeft

      • De bezoekers aan het festival lieten een grote rotzooi achter van flesjes, blikjes, bekers, bakjes en andere verpakkingen. 
      • mijn fiets is gestolen en daarom moest ik vanochtend een roteind lopen 

      ▸ Fijn, kan ik eindelijk weer langs Nederland 3 zappen zonder die rotkop van Claudette de Boer te zien.

Synoniemen

• [1] verrot, bedorven

Afgeleide begrippen

• rotachtig
• rotheid
• rottig

2.1 "samenstellingen met "rot" als eerste deel in de betekenis "beroerd, onaangenaam

• rotavond
• rotbaan
• rotbak
• rotbeest
• rotboel
• rotboelen
• rotcent
• rotdag
• rotding
• rotfilm
• rotgevoel
• rothond
• rothumeur
• rotjoch
• rotjochie
• rotjong
• rotjongen
• rotkar
• rotkerel
• rotkind
• rotklus
• rotleven
• rotmeester
• rotmeid
• rotmok
• rotopmerking
• rotperiode
• rotplek
• rotpolitiek
• rotregens
• rotschool
• rotstad
• rottijd
• rotvakken
• rotvent
• rotweer
• rotwerk
• rotwoord

2.2 samenstellingen met "rot" als eerste deel in de betekenis "heel erg"

• rotdood
• roteind
• rotgang
• rotgat
• rotgeintje
• rotkanker
• rotklap
• rotkop
• rotmallemoer
• rotmens
• rotmof
• rotoorlog
• rotpech
• rotprobleem
• rotschop
• rotslecht
• rotsmoes
• rotstreek
• rotvaart
• rotvet
• rotwijf
• rotzak
• rotziekte
• rotzooi
• rotzooien
• rotzorg

Opmerkingen

• [1] Samenstellingen met "rot" als eerste deel in de betekenis "door bederf aangetast" kunnen (ook) worden opgevat als samengesteld met het zelfstandig naamwoord "rot" in de betekenis "bederf" en zijn voor het overzicht alleen hieronder op die plaats vermeld.

Uitdrukkingen en gezegden

• Zo rot als een mispel zijn

Ernstig bedorven, meestal figuurlijk gebruikt

Spreekwoorden

• Een rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand

Als iemand uit een groep een fout maakt, is dat slecht voor (de reputatie van) alle leden

• hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt

[A]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	rot	-
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

het rot o

1. alleen verkleinwoord proces waarbij iets bederft, bijvoorbeeld bij etenswaar

   • In die aardappels zit het rot. 

Synoniemen

• bederf

Hyponiemen

• betonrot
• bruinrot
• hartrot
• paalrot
• vruchtrot
• witrot

Afgeleide begrippen

Onderstaande samenstellingen kunnen vaak ook worden opgevat als gevormd met  rot bn  of  rotten ww 

• rotbak
• rotbroos
• rotgevoelig
• rotkop
• rotkoorts
• rotkreupel
• rotkuil
• rotneus
• rotplek
• rotstraal
• rotvis

Uitdrukkingen en gezegden

• De rot zit erin

Iets is verrot (vaak in figuurlijke zin)

Werkwoord

vervoeging van
rotten

[A] rot

1. enkelvoud tegenwoordige tijd van rotten
2. gebiedende wijs van rotten

[B]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	rot	rotten
verkleinwoord	rotje	rotjes

Zelfstandig naamwoord

[B] het rot o

1. (militair) benaming voor een reeks manschappen uit opeenvolgende gelederen die direct achter elkaar staan opgesteld, ook gebruikt voor vergelijkbare opstellingen zoals van voertuigen

   • Zij moesten zich opstellen in rotten van drie 

2. (historisch) bepaalde manier om 4 geweren tegen elkaar steunend op de grond te zetten

   • Zij zetten de geweren aan rotten. 

3. (verouderd) kleinste eenheid van manschappen in een leger

Synoniemen

• rotte (oudere uitspraakvariant)
• [3] peloton

Verwante begrippen

• [1] gelid

Afgeleide begrippen

• [1] rotgezel, rotsgewijs,

[C]	enkelvoud	meervoud
naamwoord	rot	roten
verkleinwoord	(rotje) *	(rotjes) *

Zelfstandig naamwoord

[C] de rot v

1. (verouderd) muisachtig knaagdier uit het geslacht Rattus 

Synoniemen

• rat

Afgeleide begrippen

• rottengat

Opmerkingen

• Het verkleinwoord "rotje" is vooral gangbaar als benaming voor een bepaald soort vuurwerk.

[C] de rot m

1. (persoon) (figuurlijk) oude ~ iemand die al lang meedraait

   • Hij is intussen een oude rot. 

Uitdrukkingen en gezegden

• Een oude rot in het vak

Iemand die een vak door ervaring goed heeft leren beheersen

Hyponiemen

• belrot, landrot, waterrot, zeerot

Anagrammen

• tor

Gangbaarheid

• Het woord rot staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "rot" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Duits

 

rot
rood

Uitspraak

• Geluid:  rot    (hulp, bestand)
• IPA: /ʀoːt/

Woordafbreking

• rot

stellend	vergrotend	overtreffend
rot	roter röter	am rotesten am rötesten
alle verbuigingsvormen

Bijvoeglijk naamwoord

rot

1. (kleur) rood

   «Mein Bruder hat rote Haare.»

   Mijn broer heeft rood haar.

Afgeleide begrippen

• rotglühend

Verwante begrippen

• lila, rosa, rosarot, schwarz-rot-gold, violett

Hyponiemen

• dunkelrot, hellrot

Uitdrukkingen en gezegden

• den roten Teppich ausrollen

de rode loper uitrollen (iemand eervol begroeten)

• der rote Faden

de rode draad

• die rote Laterne

de rode lantaarn

• ein rotes Tuch für jemanden sein

op iemand werken als een rode lap op een stier

• rot werden

rood worden

• sich etwas im Kalender rot anstreichen

op de kalender iets met rood markeren

Engels

vervoeging
onbepaalde wijs	to  rot
he/she/it	rots
verleden tijd	rotted
voltooid deelwoord	rotted   rotten
onvoltooid deelwoord	rotting
gebiedende wijs	rot

Werkwoord

rot

1. onovergankelijk rotten, verrotten [1]
2. onovergankelijk verrotten [2], wegkwijnen

   «I hope he rots in jail.»

   Ik hoop dat 'ie in het gevang verrotten mag.

3. onovergankelijk achteruitgaan, vervallen [1]
4. overgankelijk doen bederven, doen rotten
5. overgankelijk aantasten, beschadigen
6. overgankelijk, (informeel) (BE) plagen, sarren

enkelvoud	meervoud
rot	rots

Zelfstandig naamwoord

rot

1. bederf, het rotten, verrotting
2. achteruitgang, verval
3. (dierkunde) hoefziekte

Pennsylvania-Duits

 

rot
rood

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Woordafbreking

• rot

stellend	vergrotend	overtreffend
rot

Bijvoeglijk naamwoord

rot

1. (kleur) rood

Opmerkingen

• Duits: rot
• Engels: red

Zweeds

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

Woordafbreking

• rot

rots	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	rot	roten	rötter	rötterna
genitief	rots	rotens	rötters	rötternas

Zelfstandig naamwoord

rot g

1. (biologie) wortel (plant)

Afgeleide begrippen

• pålrot, rothår, luftrot