wat

Niet te verwarren met: watt

Nederlands

Uitspraak

Geluid: wat (hulp, bestand)
IPA: / wɑt / (1 lettergreep); IPA: /ʋɑt/, /βɑt/

Woordafbreking

wat

Woordherkomst en -opbouw

erfwoord als vragend voornaamwoord aangetroffen vanaf 901 ^[1]

afkomstig van:

Middelnederlands: wat

Oudnederlands: wat

Germaans: *hwat

Indo-Europees: *kʷós, *kʷís

Verwant in Germaans:

West: Engels: who, what, why (Angelsaksisch: hwā, hwæt, hwȳ), Duits: wer, was, wie, (Oudhoogduits: wēr, waz, wiu), Fries: wa, wat (Oudfries: hwā, hwet)

Noord: Zweeds: vem, Deens/Noors: hvem, (Oudnoords: hvar, hver, hverr), IJslands: hver, hvað, hví, Faeröers: hvør, hvat, hví

Oost: Gotisch: hwas, hwa, hwe

Onbepaald voornaamwoord

wat

iets, een beetje.
- Ik heb toch wat gewonnen!
enigszins
- Je ziet er wat vermoeid uit.

Synoniemen

[2]: ietwat

Hyponiemen

ietwat, zowat

Uitdrukkingen en gezegden

elk wat wils
met iets aantrekkelijks voor iedereen

Spreekwoorden

het oog wil ook wat
mensen vinden het fijn als iemand er verzorgd uitziet
na wat gepimpel, is de geest wat simpel.
na wat te hebben gedronken ben je meestal niet meer helder van geest

Vertalingen

2. enigszins

Afrikaans: iewat ^(af)
Engels: somewhat ^(en)

Vragend voornaamwoord

wat

om naar een of meer zaken te vragen.
- Wat eten we vandaag?
- Wat betekent dit?

Afgeleide begrippen

Wat is uw naam?, wablief, wat voor, wat voor een, watblief

Uitdrukkingen en gezegden

"wat nu?" zei Pichegru
gezegd in een lastige situatie zonder voor de hand liggende oplossing
wat schetst mijn verbazing
benadrukt een verassende ervaring

Spreekwoorden

wat baten kaars en bril, als den uil niet zien en wil
het heeft geen zin iemand te helpen die toch niet wil meewerken
wat heb ik nou aan mijn fiets hangen?
uitroep van verbazing over iets wat je beleeft

Vertalingen

vragend voornaamwoord

Engels: what ^(en)
Duits: was ^(de)
Waals: ki ^(wa), cwè ^(wa), cwè çki ^(wa)

Betrekkelijk voornaamwoord

wat

na alles, iets, niets, datgene.
- Alles wat ik heb.
na twijfel of onbekendheid.
- Ik weet niet wat er met hem aan de hand is.
met insluiting van antecedent: datgene wat.
- Ik geef hem wat hij verdient.
terugverwijzend naar een gehele zin.
- Hij was ernstig ziek, wat reden was de zaak af te gelasten.

Typische woordcombinaties

wat er al wel en niet was

Uitdrukkingen en gezegden

april doet wat hij wil
de maand april is qua weer erg veranderlijk
geld wat stom is, maakt recht wat krom is.
met geld kan men de ergste dingen goedmaken (voor geld is alles te koop)
het is niet alles goud wat er blinkt.
de dingen lijken mooier dan ze in werkelijkheid zijn; mooie verwachtingen kunnen weleens een addertje onder het gras verbergen
het koste wat het kost
koste wat het kost
koste wat kost
kost wat kost
weten wat voor vlees je in de kuip hebt
ervaren hebben of iemand geschiktheid of betrouwbaar is

Spreekwoorden

laat uw linkerhand niet weten wat uw rechterhand doet.
als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten
stel niet uit tot morgen, wat je vandaag kunt doen.
doelt op actie, wees niet lui of gemakzuchtig, ga door en wel nu. ofwel: door nu het werk al te doen geeft het later een rustiger gevoel
wat de boer niet kent dat eet hij niet.
onbekend maakt onbemind ofwel: als iets onbekend is eten sommige mensen dat niet
wat het oog niet ziet, wat het hart niet deert.
wat je niet ziet en niet weet heb je ook geen last
wat het zwaarst is moet het zwaarst wegen.
wat het belangrijkste is moet de doorslag geven
wat in het vat zit, verzuurt niet.
iets wat goed is, en goed bewaard wordt, verliest zijn waarde niet ofwel: wat belooft is zal ook worden ingelost
wat niet weet, wat niet deert.
waar je geen weet van hebt kun je ook geen last hebben
weet wat je zegt, maar zeg niet alles wat je weet.
wees voorzichtig met woorden en je informatie
wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft.
als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten