Tibre
| Tibre (Tevere) | |
|---|---|
 Tibre a Roma | |
 Cors del Tibre | |
| Caracteristicas | |
| Longor | 405 km |
| Bacin | 15 375 km2 |
| Bacin collector | Tibre |
| Debit mejan | 231 m3⋅s-1 (Roma) |
| Riu | |
| Font | Mont Fumaiolo |
| · Localizacion | Forlì-Césène Emília-Romanha  Itàlia
|
| · Altitud | 1 268 m |
| · Coordenadas | 43° 47′ 21″ N, 12° 04′ 18″ E |
| Embocadura | Mar Tirrèna |
| · Localizacion | Ostia Laci Itàlia
|
| · Altitud | 0 m |
| · Coordenadas | 41° 44′ 26″ N, 12° 14′ 00″ E |
| Geografia | |
| Païses traversats | Itàlia
|
| Regions traversadas | Emília-Romanha Ómbria Laci |
| Vilas principalas | |
Tibre[1] (latin Tiberis, italian Tevere) es un flum italian que se jèta dins la Mar Tirrèna.
Es lo tresen mai long flum d'Itàlia aprèp Pò e Adige.
L'adjectiu o gentilici es tiberin, -ina[1].
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi].jpg)
La font de Tibre se tròba al mont Fumaiolo a 1 268 mètres d'altitud, dins los Apenins romanhòls (region Emília-Romanha).
Una antica colomna romana foguèt plaçada a costat de la font constituida d’un raj d’aiga limpida. Sus una lausa de marbre, una escritura remembra «Aquí nasquèt lo flum sacrat als destins de Roma».
Aprèp un brèu passatge en territòri toscan, travèrsa Ómbria en contornant Perosa per l'èst, raja la vila de Roma e lo Latium, e se jeta per un dèlta dins la Mar Tirrèna.
Lo transpòrt dels aluvions del bacin es important e la bòca avança dins la mar al ritme de 4 mètres par an. Las roïnas du pòrt antic d'Ostia son ara dins los camps a 4 km de la mar. La plana aluviala es partejada par l'estacion balneària de Lido di Ostia al sud e l'aeropòrt Leonardo da Vinci al nòrd.
Affluents
[modificar | Modificar lo còdi]Los afluents principals son Paglia apondut de Chiani que passa a Orvieto, Nera que passa Terni e Aniene (o Teverone) que raja Subiaco.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Se de tradicions romanas ligam lo nom del flum - en latin Tiberis - a la negada d'un individú d'aquel nom, semblariá pasmens que l'origina de l'idronimia siá puslèu eissida de la langa etrusca, perque gaireben tot lo seu cors travèrsa lor territòri, alara qu'aqueles darrièrs aurián batejat lo flum jol nom de Rumon, tèrme que poiriá aver designat mai tard la vila de Roma[2].
Lo primièr pont que los Romans bastiguèton sus Tibre en aval de l'Illa Tiberina èra lo pont Sublicius que segon la legenda, vendriá de la volontat del rei sabin Ancus Marcius per facilitar los escambis entre Latins e etrusques, perque se situava a nautor del Forum Boarium ("Marcat de buòus"), lo mai ancian dels forums romans. Èra tot bastit de fusta pesque siá desmontat subte, dins lo cas que las relacions ambedos pòbles se deteriorarián.
D'efèit, al temps de la monarquia, lo Tibre constituissiá una frontièra naturala de Roma amb l'Etrúria. Jos la republica, un quartièr « Al delà del Tibre » (e doncas de la vila), le Transtiberim (lo Trastevere d'ara) se constituiguèt, pobla surbretot de Josieus e de Sirians. Aquela tèrra d'en primièr « estrangièra » foguèt anexada mai tard a la vila de Roa jos l'emperaire August.
D'autres ponts foguèron bastits sul Tibre, los tèxtes que nos parvenguèon n'indican tretze, nombre excepcional per una ciutat antica, confirmat per una inscripcion datant dels emperaires Valentinian Ir e Valens ordonant d'òbras de renovacion suls tretze ponts. Una commission d'administrators creats per Tibèri, los procuratores alvei Tiberis et riparum (procurators del lièch e de las ribas del Tibre) èra cargada de mantenir de ponts e des broas, del tèrmes de las partidas publicas d'aquelas, e de las concessions de navigacion sul flem[3].
Idrometria - Los debits a Roma
[modificar | Modificar lo còdi]Lo debit de Tibre foguèt observat sus un periòde de 59 ans (1921-1979) a Roma, capitala del país[4]. Tibre es un flum pas tròp abondant. Le modul del flum a Rome es de 231 m3/s per una superfíciade 16 545 km2, çò que correspond a gaireben tot l'agavèrs. La lama d'aiga rajan dins lo seu agavèrs es de 441 millimètres anadièrament, çò que se pòt considerar pas gaire naut. Pel debit especific, aténh 14,0 litres per segonda e per km2 de bacin.
Tibre presenta de fluctuations sasonièras de debit moderadas. Las nautas aigas se passan en ivèrn, e se caracterizan per de debits mensuals mejans anant de 301 a 346 m3/s de decembre a març inclusits (amb un suc en febrièr). A partir d'abril, lo debit merma progressivament çò que fa que las bassas aigas d'estiu se debanan de julhet a setembre, amb una bassa du debit mensual mejan fins al nivèl de 125 m3 al mes d'agost, çò qu'encara denòra apreciable. Mas las fluctuacions de debit son mai importantas segon los ans, o calculadas sus de corts periòdes. Las aigadas de Tibre son pauc sovent devastatriças, de fòrça nauts debits essent pauc frequents.
Lo debit mejan mensual observat en agost atenh 125 m3/s, o prèp de 36 % del debit mejan del mes de febrièr (maximum de l'an), çò que mòsta l'amplitud moderada de las variacions saisonièras.
Sul periòde d'observacion de 59 ans, lo debit mensual minimal foguèt de 76 m3/s en agost de 1946, çò que demorèt fòrt confortable; lo debit mensual maximal èra de 1 015 m3/s en decembre de 1937.
Galeriá
[modificar | Modificar lo còdi]-
Font de Tibre al mont Fumaiolo -
Estèla a la font de Tibre -
Los primièrs mètres del cors de Tibre
-
Font de Tibre -
Panoramá de la nauta val de Tibre dempuèi Citerna -
Estèla a la font
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- References
- ↑ 1,0 et 1,1 https://clo-occitan.com/wp-content/uploads/2021/08/CLO-preconizacions-2007.pdf
- ↑ (fr)De Simone, 1088, p. 30 ; L. Quilci 1974, p. 60, Pittau 1993, p. 461 ; Dell, s.v. Roma : « d’origine peut-être étrusque »[1]
- ↑ (fr)Mireille Cébeillac-Gervasoni, Maria Letizia Caldelli, Fausto Zevi, Épigraphie latine, Armand Colin, 2006, ISBN: 2200217749, pp. 126 et 130
- ↑ (fr)Unesco - Lo Tibre a Rome