Tekrarlar, oluşum ve sıralanış kaidelerinin oluşması uzun bir süreci gerektiren kalıplaşmış söz ö... more Tekrarlar, oluşum ve sıralanış kaidelerinin oluşması uzun bir süreci gerektiren kalıplaşmış söz öbekleridir. Türk dilinin ilk yazılı metinlerinden itibaren varlığı tanıklanan tekrarlar, bu özellikleri ile sadece tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinde değil, diğer dillerde de ortaklaşan bir görünüm sunarlar. Tekrarların çokluk işlevindeki kullanım sıklığı, bu ortak görünümün bir örneğidir. Ancak söz konusu ortaklık, sadece işlev boyutunda değil, yapı boyutunda da dikkati çekmektedir. Tekrar unsurlarının çokluk kategorisinde yer alması ve bunun bir sınıflandırma özelliği göstermesi araştırmanın temel problemini oluşturur. Çalışmada, üç tarihî lehçe (Karluk, Kıpçak ve Oğuz lehçeleri) ile Arapçaya ait özellikleri yapısında bulunduran Özbek Türkçesindeki tekrarların ele alınması amaçlanmıştır. Bu lehçeye ait metinlerden doküman incelemesi tekniği ile derlenen haq-huquq, faqir-fuqara, hol-ahvol, sir-asror, qiz og’lan, yer-ko’klar, yeru osmon, atrof-joylar vb. tekrarların yapısı ortaya konmuştur. Türkçenin tarihî ve çağdaş lehçelerinde de tespit edilebilen bu tekrarlara ait bulgular art zamanlı örnekleriyle karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Tespit edilen tekrar gruplarının sadece ikinci unsuru ya da her iki unsurunun da çokluk kategorisinde olduğu, yalnızca ilk unsurun çokluk kategorisinde olduğu tekrarlara ait bir örneğin ise bulunmadığı görülmüştür. Buradan hareketle tekrarı oluşturan unsurların “tekil-tekil”, “tekil-çoğul”, “çoğul-çoğul” şeklinde bir sıralama ile yer aldığı tespit edilmiş ve çokluk kategorisinin tekrar sınıflandırmalarında yapısal bir belirleyici olduğu öne sürülmüştür. Çalışmada yapılarına göre tekrar sınıflandırmasında çokluk kategorisinin ayrı bir başlık altında ele alınmasına yönelik bir öneri sunulmuştur.
"Hoş" Sözcüğünün Özbek Türkçesindeki Kullanımı Üzerine Özet İnsanlar arasında bir anlaşma aracı o... more "Hoş" Sözcüğünün Özbek Türkçesindeki Kullanımı Üzerine Özet İnsanlar arasında bir anlaşma aracı olan dil, "konuşulduğu bölge, iklim şartları, bulunduğu kültürel çevre, dilin işlenme kapasitesi vb. özellikler yönünden çeşitlenmektedir. Özbek Türkçesi bu yolla kendine yakın bir coğrafyada kullanılan Farsçadan etkilenmiş ve bu dilden birçok sözcüğü kendi bünyesine kabul etmiştir. Farsça bir isim olan "hoş" sözcüğü de bunlardan biridir. Türkiye Türkçesinde isim, sıfat, zarf ve cümle başı edatı işlevlerinde kullanılan "hoş" sözcüğü Özbek Türkçesinde ise bu işlevlerinin yanı sıra soru sözlerinin başında; gayret, onaylama, söze başlama ve selamlaşma ifadesi olarak modal söz, kalıp ifade ve ünlem şeklinde farklı anlam ve kategorilerde kullanıldığı tespit edilmiştir. Makalede Türkçenin kendi bünyesindeki sözcüklere uyguladığı kategori ve anlam değiştirme yoluyla bir sözcüğe farklı işlev ve anlamlar yükleme; bu yolla Türkçenin söz varlığını zenginleştirme, anlatım gücünü arttırma metodunu yabancı dillerden aldığı sözcüklere de uyguladığı "hoş" sözcüğünün Özbek Türkçesindeki kullanımından hareketle ortaya konmuştur. Anahtar Sözcükler: Özbek Türkçesi, hoş, modal söz, kalıp ifade, ünlem, kategori ve anlam değiştirme. Application of the Word "hosh" in the Uzbek Language Abstract Language, which is a means of communication and harmony between people, "region, climatic conditions, cultural environment, language process e.t.c". Abilities vary in different directions. Like, the Persian language close to the region influenced the Uzbek language, and borrowed many words from this language. One of these borrowing is the word "Hosh". Used in the process of the Turkish language as an adjective, an adverb and a preposition, the word "Hosh" in the Uzbek language, contrary, is used at the beginning of words; effort, confirmation, beginning of conversation and greeting, are used in various meanings and categories as modal words, common expressions and conversation. The report used the words of the Turkish language functions that changed the category and meaning of the word; and so it developed the vocabulary of the Turkish language, as well as a method of increasing the power of expression and borrowing from foreign languages, the using of the word "hosh" in the Uzbek language.
Öz: Tarihsel süreçte " Kök Tengri, Maniheizm, Budizm, İslamiyet " gibi pek çok dini benimsemiş ol... more Öz: Tarihsel süreçte " Kök Tengri, Maniheizm, Budizm, İslamiyet " gibi pek çok dini benimsemiş olan Türkler tüm yaşamlarını da seçmiş oldukları dine göre belirlemişler, bu dinlere ait metinleri daha iyi anlamak ve yorumlamak amacıyla tercüme faaliyetlerine girişmişlerdir. Uygurların Maniheizm ve Budizm'e ait metinleri Türkçeye aktarmasıyla başlayan bu tercüme faaliyeti, İslamȋ çevreye geçişte Kuran-ı Kerim'in ve diğer dini metinlerin çevrilmesiyle devam etmiştir. Uygurların yaptıkları çevirilerde genellikle Türkçe kelime kullanmayı tercih etmesi, dini bir terminolojinin oluşturulmasını sağladığı gibi kelime türetme yolları bakımından da sonraki nesle örnek teşkil etmiştir. İslamiyet'e geçişle bu hazır dini terminoloji geniş çapta kullanılmaya devam ederken daha önce karşılaşmadıkları kavramları Türkçeye çevirmede Uygurların kullandığı metotlardan yararlanarak Türkçenin ifade gücünü arttırmış, söz varlığını zenginleştirmişlerdir. Bu çalışmada, Türkçenin tarihȋ metinleri taranmış, tarihȋ süreçte Tanrı adlandırmalarında tercih edilen kelimeler belirlenmiştir. İlk olarak metinlerden belirlenen kelimelerin Tanrı'nın sıfatlarını ifade eden karşılıkları verilmiştir. Daha sonra karşımıza çıkan bu dinȋ terimlerin hangi gramatik ve leksik yollarla meydana geldiği konusu ele alınmış, sonrasında da Tanrı adlandırmalarında tarihȋ dönemlere göre hangi terim türetme yollarından ve ne sıklıkta yararlanıldığı tespit edilmeye çalışılmış, tercih edilen dinȋ kabullerin terim kullanımını nasıl etkilediği üzerinde de durulmuştur. Sonuç olarak, Türkçenin söz varlığı ve ifade gücü üzerinde durulmuş, terim oluşturma konusunda Türkçenin üreticiliği Tanrı adları örneğinde ortaya konmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Tarihi Türk Lehçeleri, Tanrı adları, terim türetme yolları. Ways to Derive Terms in the God Names of the Historical Texts Abstract: In the historical periods, Turks accepted many religions including " Kök Tengri, Manichaeism, Buddhism, and Islam " and they set their lives according to these religions. They translated the texts of these religions to better understand and interpret these religions. This was started by Uyghurs who translated the texts of * Bu çalışma 8. Dünya Dili Türkçe Sempozyum'unda sunulan bildiriden genişletilmiştir.
Öz: Türk dili çalışmaları açısından büyük önem taşıyan Kuran tercüme ve tefsirleri arasında en ka... more Öz: Türk dili çalışmaları açısından büyük önem taşıyan Kuran tercüme ve tefsirleri arasında en kayda değerlerinden biri de karışık dilli olanlarıdır. Bu çalışmada tanıtılan El-ıtkan Kuran Tefsiri adlı eser de karışık dilli olması sebebiyle önem taşımaktadır. El-Itkan Kuran Tefsiri; Çağatay, Kıpçak ve Oğuz Türkçesine ait unsurların da görüldüğü karışık dilli bir eserdir. Bu çalışmada Türklerdeki tercüme faaliyetlerine değinildikten sonra El-Itkan Kuran Tefsiri adlı eserin yazarı, yazıldığı dönem ve yer hakkında kısaca bilgi verilmiş, sonrasında eserin genel dil özelliklerinden kısaca bahsedilmiştir. Eserin karışık dilliliğine ilişkin unsurların da verildiği çalışma esere ait örnek sayfalar da verilerek tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: El-Itkan Kur'an Tefsiri, karışık dillilik. On A Translation of The Quran " El-Itkan Kuran " Abstract: Among the translations and interpretations of the Quran, important in terms of Turkish language studies are Turkish multi-dialectal (Caghatai-Kipchak and Oguz dialects) interpretations of the Quran. " El-Itkan Quran Interpretation of Quran " dealt with in our present study is of great significance in this respect. After informing about translation studies in Turkish, our study involves information about the writer of El-Itkan Quran Interpretation, the period and the place it was written, in addition to its general linguistic features with sample multi-dialectal pages from the original work.. GİRİŞ Tarih boyunca " Kök Tengri (Tengricilik), Maniheizm, Budizm, İslamiyet gibi pek çok dini benimseyen Türkler dinȋ hayatlarını olduğu kadar sosyal, siyasal ve ekonomik yaşamlarını da bu çerçevede yeniden inşa etmiştir. Bir dinȋ çevreye girmek ve tüm hayatını buna göre yeniden yorumlamak ancak bu dinlere ait metinleri anlamakla mümkün olabilir. İşte Türkler de bu metinleri anlamak ve anlatabilmek maksadıyla kendi dillerine tercüme etmişlerdir. Türklerdeki tercüme geleneğinin Maniheizm ve Budizmi kabul eden Uygurların bu dinlere ait metinleri tercümeleri ile başladıkları bilinmektedir. VIII. yüzyılda kitleler hâlinde İslamiyet'i kabul etmeye başlayan ve X. yüzyılda bu dini devlet dini yapan Türklerin, Kur'an tercümelerini ise bu yüzyıldan sonra yapmış olduğu düşünülmektedir. * Milli Eğitim Bakanlığı, Türkçe Öğretmeni, Türk dili uzmanı.
ÖZET
Bu yazıda, Türkiye’de yayımlanan ve sunulan Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı ile ilgili
yay... more ÖZET Bu yazıda, Türkiye’de yayımlanan ve sunulan Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı ile ilgili yayımların bibliyografyası yer almaktadır. Bibliyografyalar, arastırmacıların çalıstıkları konularda ulasmaları gereken kaynakları içermesi, toplu olarak kaynakları göstermesi ve yol gösterici olması açısından oldukça önemlidir. Türkiye’de Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı üzerinde yayımlanmıs makaleler ve sunulmus bildiriler tarihî sıra içerisinde verilmektedir. Yazı, Türkiye’deki bu çalısmaları toplamanın yanında yazı ve bildirilerin Kazakistan’a tanıtılmasını da amaçlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Bibliyografya, Türkiye, Kazak Türkçesi, Kazak edebiyatı, tarihî sıra. ABSTRACT In this article is situated published articles and presented symposium papers as related to Kazak Turkish and Kazak literature in Turkey as bibliographic. Bibliographies is important. Because they contain the sources of reach of researchers. They show resources as collective. The article is given published articles and presented symposum papers on the Kazakh Turkish and Kazakh literature in Turkey. They are given as the chronological The article collects the published articles and presented papers in Turkey. In addition, the article aims, the identification of this bibliography, in Kazakhstan. Keywords: Bibliography, Turkey, Kazakh Turkish, Kazakh literature, chronological.
ÖZET Türkçe Sözlük'te " bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli... more ÖZET Türkçe Sözlük'te " bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan kelime, ıstılah " olarak ifade edilen " terim " ; Kazak Türkçesi gramerlerinde " ilmî sahalarla ilgili özel olarak kullanılan kelime veya kelime grubu " şeklinde tanımlanmaktadır. Kazak Türkçesinde 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlayan terim yapma çalışmaları bazen yabancı dillerin egemenliği altında bazen millî bir çizgi takip ederek süregelmiştir; günümüzde de Kazakların sosyal, siyasal, ekonomik yaşamıyla bağlantılı olarak ve daha millî bir anlayışla devam etmektedir. Kazak aydınları terim türetirken Kazak Türkçesinin iç ve dış kaynaklarından yararlanmışlardır. Dilin iç kaynaklarında genel söz varlığından faydalanarak veya ekler yardımıyla terimler türeterek ya da söz diziminin imkanlarını kullanarak yeni terimler oluşturulmuştur. Eski Türkçeden itibaren tarihî Türk lehçeleri ve günümüz Türk lehçelerinden, günlük hayatta kullanılan kelimelerden ve halk ağzında yaşayan ancak ölçünlü dile geçmemiş kelimelerden yararlanırlarken; dış kaynaklar olarak da Rusça, Arapça, Farsçadan alınan kelimeleri kimi zaman hiç değiştirmeden ama mümkün oldukça da Kazak Türkçesinin ses ve şekil yapısına uydurarak alıntılama yoluyla kullanmışlardır. Özellikle Ahmet Baytursınulı ile başlayan Kazak Türkçesinin kendi imkânlarıyla terim yapma yolu günümüz Kazak Türkçesinde hemen hemen bütün sanat ve ilim dallarında canlı bir şekilde kullanılmaktadır. Baytursınulı terimlerin sadece anlamlarına değil yapılarının uygunluğuna da dikkat etmiştir. O, bu yöntemlerden başka kelimeleri tamlama olarak kullanarak (tübir söz, vb.); çeşitli eklerden faydalanarak (basta-v+ış, bolım+dı, jayıl-ma, etis+tik, vs) terimler türetmiştir. Bildiride, Kuzey-Batı Türk lehçelerinden Kazak Türkçesinde kavramları temsil etme ve terim yapma yolları dil bilim kitaplarındaki açıklamalardan hareket etmek yanında farklı sanat ve bilim alanlarından tespit edilen çeşitli örnekler üzerinden de değerlendirilmekte, terim yapımında izlenen yöntemler belirlenmektedir. Bildiride, bu bilgiler ışığında Kazak Türkçesindeki terim çalışmaları, terimlerin Türkçeleştirilmesi ve terim yapma yöntemleri ele alınmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kazak Türkçesi, terim araştırmaları, terim çalışmaları, terim yapma yöntemleri, Ahmet Baytursınulı. ABSTRACT The term is defined as " a word is to meets specific and particular words with regards a science, arts, professions or a subject " in Turkish dictionary; as " word or phareses is used with regard to scientific field " in Kazakh grammar books. Deriving the term in Kazakh Turkic began in the second half of the 19th century. These studies continued sometimes under the rule of a foreign language and sometimes in a line shaft. These days, the studies continues depending on Kazakh social, political, ekonomic life and national approach. Kazakh scientists used to sources of capacity of Kazakh Turkic and other language while deriving the term. New terms created by using benefits of syntax or deriving terms with the help of suffix or using to comment words in inner sources of language. During Old Turkic while they are benefiting from historic Turkic dialect and modern Türkic dialect the words used in daily life and the not standart words being spoken in public spoken, as outher sources the words taken from Arabic, Persian and Russian can't sometimes changed but possibly they had used the transfering by localizing fonetic and morphologic of Kazakh Turkic. Ahmet Baytursınulı has been a pioneer as using Kazakh Turkic when deriving the term. Its method is used in all areas today. Baytursınulı has been considered not only the convenience of the term but also to the structure of the term. Baytursınulı has added two items to these methods. 1 – Using prepositional phase to terms : tübir söz, etc. 2-Using suffix to terms: bastavış, bolımdı, jayılma, etistik etc. In this paper, in from Northwest Turkic dialect to Kazakh Turkic the method followed in the construction of the term is determined to ways of making use of concepts and terms as out of the descriptions in the language of science book and examples of different arts and sciences evaluated In this paper, will focus on term studies in Kazakh Turkic, localizing terms and the term derivation methods by looking at this information.
Tekrarlar, oluşum ve sıralanış kaidelerinin oluşması uzun bir süreci gerektiren kalıplaşmış söz ö... more Tekrarlar, oluşum ve sıralanış kaidelerinin oluşması uzun bir süreci gerektiren kalıplaşmış söz öbekleridir. Türk dilinin ilk yazılı metinlerinden itibaren varlığı tanıklanan tekrarlar, bu özellikleri ile sadece tarihî ve çağdaş Türk lehçelerinde değil, diğer dillerde de ortaklaşan bir görünüm sunarlar. Tekrarların çokluk işlevindeki kullanım sıklığı, bu ortak görünümün bir örneğidir. Ancak söz konusu ortaklık, sadece işlev boyutunda değil, yapı boyutunda da dikkati çekmektedir. Tekrar unsurlarının çokluk kategorisinde yer alması ve bunun bir sınıflandırma özelliği göstermesi araştırmanın temel problemini oluşturur. Çalışmada, üç tarihî lehçe (Karluk, Kıpçak ve Oğuz lehçeleri) ile Arapçaya ait özellikleri yapısında bulunduran Özbek Türkçesindeki tekrarların ele alınması amaçlanmıştır. Bu lehçeye ait metinlerden doküman incelemesi tekniği ile derlenen haq-huquq, faqir-fuqara, hol-ahvol, sir-asror, qiz og’lan, yer-ko’klar, yeru osmon, atrof-joylar vb. tekrarların yapısı ortaya konmuştur. Türkçenin tarihî ve çağdaş lehçelerinde de tespit edilebilen bu tekrarlara ait bulgular art zamanlı örnekleriyle karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Tespit edilen tekrar gruplarının sadece ikinci unsuru ya da her iki unsurunun da çokluk kategorisinde olduğu, yalnızca ilk unsurun çokluk kategorisinde olduğu tekrarlara ait bir örneğin ise bulunmadığı görülmüştür. Buradan hareketle tekrarı oluşturan unsurların “tekil-tekil”, “tekil-çoğul”, “çoğul-çoğul” şeklinde bir sıralama ile yer aldığı tespit edilmiş ve çokluk kategorisinin tekrar sınıflandırmalarında yapısal bir belirleyici olduğu öne sürülmüştür. Çalışmada yapılarına göre tekrar sınıflandırmasında çokluk kategorisinin ayrı bir başlık altında ele alınmasına yönelik bir öneri sunulmuştur.
"Hoş" Sözcüğünün Özbek Türkçesindeki Kullanımı Üzerine Özet İnsanlar arasında bir anlaşma aracı o... more "Hoş" Sözcüğünün Özbek Türkçesindeki Kullanımı Üzerine Özet İnsanlar arasında bir anlaşma aracı olan dil, "konuşulduğu bölge, iklim şartları, bulunduğu kültürel çevre, dilin işlenme kapasitesi vb. özellikler yönünden çeşitlenmektedir. Özbek Türkçesi bu yolla kendine yakın bir coğrafyada kullanılan Farsçadan etkilenmiş ve bu dilden birçok sözcüğü kendi bünyesine kabul etmiştir. Farsça bir isim olan "hoş" sözcüğü de bunlardan biridir. Türkiye Türkçesinde isim, sıfat, zarf ve cümle başı edatı işlevlerinde kullanılan "hoş" sözcüğü Özbek Türkçesinde ise bu işlevlerinin yanı sıra soru sözlerinin başında; gayret, onaylama, söze başlama ve selamlaşma ifadesi olarak modal söz, kalıp ifade ve ünlem şeklinde farklı anlam ve kategorilerde kullanıldığı tespit edilmiştir. Makalede Türkçenin kendi bünyesindeki sözcüklere uyguladığı kategori ve anlam değiştirme yoluyla bir sözcüğe farklı işlev ve anlamlar yükleme; bu yolla Türkçenin söz varlığını zenginleştirme, anlatım gücünü arttırma metodunu yabancı dillerden aldığı sözcüklere de uyguladığı "hoş" sözcüğünün Özbek Türkçesindeki kullanımından hareketle ortaya konmuştur. Anahtar Sözcükler: Özbek Türkçesi, hoş, modal söz, kalıp ifade, ünlem, kategori ve anlam değiştirme. Application of the Word "hosh" in the Uzbek Language Abstract Language, which is a means of communication and harmony between people, "region, climatic conditions, cultural environment, language process e.t.c". Abilities vary in different directions. Like, the Persian language close to the region influenced the Uzbek language, and borrowed many words from this language. One of these borrowing is the word "Hosh". Used in the process of the Turkish language as an adjective, an adverb and a preposition, the word "Hosh" in the Uzbek language, contrary, is used at the beginning of words; effort, confirmation, beginning of conversation and greeting, are used in various meanings and categories as modal words, common expressions and conversation. The report used the words of the Turkish language functions that changed the category and meaning of the word; and so it developed the vocabulary of the Turkish language, as well as a method of increasing the power of expression and borrowing from foreign languages, the using of the word "hosh" in the Uzbek language.
Öz: Tarihsel süreçte " Kök Tengri, Maniheizm, Budizm, İslamiyet " gibi pek çok dini benimsemiş ol... more Öz: Tarihsel süreçte " Kök Tengri, Maniheizm, Budizm, İslamiyet " gibi pek çok dini benimsemiş olan Türkler tüm yaşamlarını da seçmiş oldukları dine göre belirlemişler, bu dinlere ait metinleri daha iyi anlamak ve yorumlamak amacıyla tercüme faaliyetlerine girişmişlerdir. Uygurların Maniheizm ve Budizm'e ait metinleri Türkçeye aktarmasıyla başlayan bu tercüme faaliyeti, İslamȋ çevreye geçişte Kuran-ı Kerim'in ve diğer dini metinlerin çevrilmesiyle devam etmiştir. Uygurların yaptıkları çevirilerde genellikle Türkçe kelime kullanmayı tercih etmesi, dini bir terminolojinin oluşturulmasını sağladığı gibi kelime türetme yolları bakımından da sonraki nesle örnek teşkil etmiştir. İslamiyet'e geçişle bu hazır dini terminoloji geniş çapta kullanılmaya devam ederken daha önce karşılaşmadıkları kavramları Türkçeye çevirmede Uygurların kullandığı metotlardan yararlanarak Türkçenin ifade gücünü arttırmış, söz varlığını zenginleştirmişlerdir. Bu çalışmada, Türkçenin tarihȋ metinleri taranmış, tarihȋ süreçte Tanrı adlandırmalarında tercih edilen kelimeler belirlenmiştir. İlk olarak metinlerden belirlenen kelimelerin Tanrı'nın sıfatlarını ifade eden karşılıkları verilmiştir. Daha sonra karşımıza çıkan bu dinȋ terimlerin hangi gramatik ve leksik yollarla meydana geldiği konusu ele alınmış, sonrasında da Tanrı adlandırmalarında tarihȋ dönemlere göre hangi terim türetme yollarından ve ne sıklıkta yararlanıldığı tespit edilmeye çalışılmış, tercih edilen dinȋ kabullerin terim kullanımını nasıl etkilediği üzerinde de durulmuştur. Sonuç olarak, Türkçenin söz varlığı ve ifade gücü üzerinde durulmuş, terim oluşturma konusunda Türkçenin üreticiliği Tanrı adları örneğinde ortaya konmaya çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Tarihi Türk Lehçeleri, Tanrı adları, terim türetme yolları. Ways to Derive Terms in the God Names of the Historical Texts Abstract: In the historical periods, Turks accepted many religions including " Kök Tengri, Manichaeism, Buddhism, and Islam " and they set their lives according to these religions. They translated the texts of these religions to better understand and interpret these religions. This was started by Uyghurs who translated the texts of * Bu çalışma 8. Dünya Dili Türkçe Sempozyum'unda sunulan bildiriden genişletilmiştir.
Öz: Türk dili çalışmaları açısından büyük önem taşıyan Kuran tercüme ve tefsirleri arasında en ka... more Öz: Türk dili çalışmaları açısından büyük önem taşıyan Kuran tercüme ve tefsirleri arasında en kayda değerlerinden biri de karışık dilli olanlarıdır. Bu çalışmada tanıtılan El-ıtkan Kuran Tefsiri adlı eser de karışık dilli olması sebebiyle önem taşımaktadır. El-Itkan Kuran Tefsiri; Çağatay, Kıpçak ve Oğuz Türkçesine ait unsurların da görüldüğü karışık dilli bir eserdir. Bu çalışmada Türklerdeki tercüme faaliyetlerine değinildikten sonra El-Itkan Kuran Tefsiri adlı eserin yazarı, yazıldığı dönem ve yer hakkında kısaca bilgi verilmiş, sonrasında eserin genel dil özelliklerinden kısaca bahsedilmiştir. Eserin karışık dilliliğine ilişkin unsurların da verildiği çalışma esere ait örnek sayfalar da verilerek tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: El-Itkan Kur'an Tefsiri, karışık dillilik. On A Translation of The Quran " El-Itkan Kuran " Abstract: Among the translations and interpretations of the Quran, important in terms of Turkish language studies are Turkish multi-dialectal (Caghatai-Kipchak and Oguz dialects) interpretations of the Quran. " El-Itkan Quran Interpretation of Quran " dealt with in our present study is of great significance in this respect. After informing about translation studies in Turkish, our study involves information about the writer of El-Itkan Quran Interpretation, the period and the place it was written, in addition to its general linguistic features with sample multi-dialectal pages from the original work.. GİRİŞ Tarih boyunca " Kök Tengri (Tengricilik), Maniheizm, Budizm, İslamiyet gibi pek çok dini benimseyen Türkler dinȋ hayatlarını olduğu kadar sosyal, siyasal ve ekonomik yaşamlarını da bu çerçevede yeniden inşa etmiştir. Bir dinȋ çevreye girmek ve tüm hayatını buna göre yeniden yorumlamak ancak bu dinlere ait metinleri anlamakla mümkün olabilir. İşte Türkler de bu metinleri anlamak ve anlatabilmek maksadıyla kendi dillerine tercüme etmişlerdir. Türklerdeki tercüme geleneğinin Maniheizm ve Budizmi kabul eden Uygurların bu dinlere ait metinleri tercümeleri ile başladıkları bilinmektedir. VIII. yüzyılda kitleler hâlinde İslamiyet'i kabul etmeye başlayan ve X. yüzyılda bu dini devlet dini yapan Türklerin, Kur'an tercümelerini ise bu yüzyıldan sonra yapmış olduğu düşünülmektedir. * Milli Eğitim Bakanlığı, Türkçe Öğretmeni, Türk dili uzmanı.
ÖZET
Bu yazıda, Türkiye’de yayımlanan ve sunulan Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı ile ilgili
yay... more ÖZET Bu yazıda, Türkiye’de yayımlanan ve sunulan Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı ile ilgili yayımların bibliyografyası yer almaktadır. Bibliyografyalar, arastırmacıların çalıstıkları konularda ulasmaları gereken kaynakları içermesi, toplu olarak kaynakları göstermesi ve yol gösterici olması açısından oldukça önemlidir. Türkiye’de Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı üzerinde yayımlanmıs makaleler ve sunulmus bildiriler tarihî sıra içerisinde verilmektedir. Yazı, Türkiye’deki bu çalısmaları toplamanın yanında yazı ve bildirilerin Kazakistan’a tanıtılmasını da amaçlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Bibliyografya, Türkiye, Kazak Türkçesi, Kazak edebiyatı, tarihî sıra. ABSTRACT In this article is situated published articles and presented symposium papers as related to Kazak Turkish and Kazak literature in Turkey as bibliographic. Bibliographies is important. Because they contain the sources of reach of researchers. They show resources as collective. The article is given published articles and presented symposum papers on the Kazakh Turkish and Kazakh literature in Turkey. They are given as the chronological The article collects the published articles and presented papers in Turkey. In addition, the article aims, the identification of this bibliography, in Kazakhstan. Keywords: Bibliography, Turkey, Kazakh Turkish, Kazakh literature, chronological.
ÖZET Türkçe Sözlük'te " bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli... more ÖZET Türkçe Sözlük'te " bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan kelime, ıstılah " olarak ifade edilen " terim " ; Kazak Türkçesi gramerlerinde " ilmî sahalarla ilgili özel olarak kullanılan kelime veya kelime grubu " şeklinde tanımlanmaktadır. Kazak Türkçesinde 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlayan terim yapma çalışmaları bazen yabancı dillerin egemenliği altında bazen millî bir çizgi takip ederek süregelmiştir; günümüzde de Kazakların sosyal, siyasal, ekonomik yaşamıyla bağlantılı olarak ve daha millî bir anlayışla devam etmektedir. Kazak aydınları terim türetirken Kazak Türkçesinin iç ve dış kaynaklarından yararlanmışlardır. Dilin iç kaynaklarında genel söz varlığından faydalanarak veya ekler yardımıyla terimler türeterek ya da söz diziminin imkanlarını kullanarak yeni terimler oluşturulmuştur. Eski Türkçeden itibaren tarihî Türk lehçeleri ve günümüz Türk lehçelerinden, günlük hayatta kullanılan kelimelerden ve halk ağzında yaşayan ancak ölçünlü dile geçmemiş kelimelerden yararlanırlarken; dış kaynaklar olarak da Rusça, Arapça, Farsçadan alınan kelimeleri kimi zaman hiç değiştirmeden ama mümkün oldukça da Kazak Türkçesinin ses ve şekil yapısına uydurarak alıntılama yoluyla kullanmışlardır. Özellikle Ahmet Baytursınulı ile başlayan Kazak Türkçesinin kendi imkânlarıyla terim yapma yolu günümüz Kazak Türkçesinde hemen hemen bütün sanat ve ilim dallarında canlı bir şekilde kullanılmaktadır. Baytursınulı terimlerin sadece anlamlarına değil yapılarının uygunluğuna da dikkat etmiştir. O, bu yöntemlerden başka kelimeleri tamlama olarak kullanarak (tübir söz, vb.); çeşitli eklerden faydalanarak (basta-v+ış, bolım+dı, jayıl-ma, etis+tik, vs) terimler türetmiştir. Bildiride, Kuzey-Batı Türk lehçelerinden Kazak Türkçesinde kavramları temsil etme ve terim yapma yolları dil bilim kitaplarındaki açıklamalardan hareket etmek yanında farklı sanat ve bilim alanlarından tespit edilen çeşitli örnekler üzerinden de değerlendirilmekte, terim yapımında izlenen yöntemler belirlenmektedir. Bildiride, bu bilgiler ışığında Kazak Türkçesindeki terim çalışmaları, terimlerin Türkçeleştirilmesi ve terim yapma yöntemleri ele alınmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kazak Türkçesi, terim araştırmaları, terim çalışmaları, terim yapma yöntemleri, Ahmet Baytursınulı. ABSTRACT The term is defined as " a word is to meets specific and particular words with regards a science, arts, professions or a subject " in Turkish dictionary; as " word or phareses is used with regard to scientific field " in Kazakh grammar books. Deriving the term in Kazakh Turkic began in the second half of the 19th century. These studies continued sometimes under the rule of a foreign language and sometimes in a line shaft. These days, the studies continues depending on Kazakh social, political, ekonomic life and national approach. Kazakh scientists used to sources of capacity of Kazakh Turkic and other language while deriving the term. New terms created by using benefits of syntax or deriving terms with the help of suffix or using to comment words in inner sources of language. During Old Turkic while they are benefiting from historic Turkic dialect and modern Türkic dialect the words used in daily life and the not standart words being spoken in public spoken, as outher sources the words taken from Arabic, Persian and Russian can't sometimes changed but possibly they had used the transfering by localizing fonetic and morphologic of Kazakh Turkic. Ahmet Baytursınulı has been a pioneer as using Kazakh Turkic when deriving the term. Its method is used in all areas today. Baytursınulı has been considered not only the convenience of the term but also to the structure of the term. Baytursınulı has added two items to these methods. 1 – Using prepositional phase to terms : tübir söz, etc. 2-Using suffix to terms: bastavış, bolımdı, jayılma, etistik etc. In this paper, in from Northwest Turkic dialect to Kazakh Turkic the method followed in the construction of the term is determined to ways of making use of concepts and terms as out of the descriptions in the language of science book and examples of different arts and sciences evaluated In this paper, will focus on term studies in Kazakh Turkic, localizing terms and the term derivation methods by looking at this information.
Uluslararası Türk Dünyası Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri Bildiri Kitabı, 2021
Uluslararası Türk Dünyası Sempozyumu (24-27 Mayıs 2021).
Pamukkale Üniversitesi ALTAY DİLMER, UN... more Uluslararası Türk Dünyası Sempozyumu (24-27 Mayıs 2021). Pamukkale Üniversitesi ALTAY DİLMER, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, Avrasya Yazarlar Birliği, Denizli Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu
Uploads
Papers by sema eynel
Bu yazıda, Türkiye’de yayımlanan ve sunulan Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı ile ilgili
yayımların bibliyografyası yer almaktadır. Bibliyografyalar, arastırmacıların çalıstıkları konularda
ulasmaları gereken kaynakları içermesi, toplu olarak kaynakları göstermesi ve yol gösterici olması
açısından oldukça önemlidir.
Türkiye’de Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı üzerinde yayımlanmıs makaleler ve sunulmus
bildiriler tarihî sıra içerisinde verilmektedir. Yazı, Türkiye’deki bu çalısmaları toplamanın yanında yazı ve
bildirilerin Kazakistan’a tanıtılmasını da amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bibliyografya, Türkiye, Kazak Türkçesi, Kazak edebiyatı, tarihî sıra.
ABSTRACT
In this article is situated published articles and presented symposium papers as related to Kazak
Turkish and Kazak literature in Turkey as bibliographic. Bibliographies is important. Because they contain
the sources of reach of researchers. They show resources as collective. The article is given published
articles and presented symposum papers on the Kazakh Turkish and Kazakh literature in Turkey. They
are given as the chronological The article collects the published articles and presented papers in Turkey.
In addition, the article aims, the identification of this bibliography, in Kazakhstan.
Keywords: Bibliography, Turkey, Kazakh Turkish, Kazakh literature, chronological.
Conference Presentations by sema eynel
Books by sema eynel
Bu yazıda, Türkiye’de yayımlanan ve sunulan Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı ile ilgili
yayımların bibliyografyası yer almaktadır. Bibliyografyalar, arastırmacıların çalıstıkları konularda
ulasmaları gereken kaynakları içermesi, toplu olarak kaynakları göstermesi ve yol gösterici olması
açısından oldukça önemlidir.
Türkiye’de Kazak Türkçesi ve Kazak edebiyatı üzerinde yayımlanmıs makaleler ve sunulmus
bildiriler tarihî sıra içerisinde verilmektedir. Yazı, Türkiye’deki bu çalısmaları toplamanın yanında yazı ve
bildirilerin Kazakistan’a tanıtılmasını da amaçlamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bibliyografya, Türkiye, Kazak Türkçesi, Kazak edebiyatı, tarihî sıra.
ABSTRACT
In this article is situated published articles and presented symposium papers as related to Kazak
Turkish and Kazak literature in Turkey as bibliographic. Bibliographies is important. Because they contain
the sources of reach of researchers. They show resources as collective. The article is given published
articles and presented symposum papers on the Kazakh Turkish and Kazakh literature in Turkey. They
are given as the chronological The article collects the published articles and presented papers in Turkey.
In addition, the article aims, the identification of this bibliography, in Kazakhstan.
Keywords: Bibliography, Turkey, Kazakh Turkish, Kazakh literature, chronological.
Pamukkale Üniversitesi ALTAY DİLMER, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, Avrasya Yazarlar Birliği, Denizli Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu