Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Wikipedia

Lądek-Zdrój

miasto w województwie dolnośląskim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Lądek-Zdrój (ujednoznacznienie).

Lądek-Zdrój (niem. Landeck, od 1935 r. Bad Landeck[3], cz. Landek) – miasto w Polsce położone w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Lądek-Zdrój. Położone w Sudetach Wschodnich, w dolinie rzeki Białej Lądeckiej.

Lądek-Zdrój
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Lądku-Zdroju
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Gmina

Lądek-Zdrój

Data założenia

1 poł. XIII wieku

Prawa miejskie

1282

Burmistrz

Tomasz Nowicki[1]

Powierzchnia

20,32[2] km²

Wysokość

440–480 m n.p.m.

Populacja (01.01.2024)
• liczba ludności
• gęstość


4946[2]
243,4 os./km²

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-540

Tablice rejestracyjne

DKL

Położenie na mapie gminy Lądek-Zdrój
Mapa konturowa gminy Lądek-Zdrój, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Ziemia50°20′35″N 16°52′46″E/50,343056 16,879444
TERC (TERYT)

0208084

SIMC

0984203

Urząd miejski
Rynek 31
57-540 Lądek-Zdrój
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 1 stycznia 2024 r. miasto miało 4946 mieszkańców (567. miejsce w Polsce)[2].

Położenie

edytuj

Lądek-Zdrój położony jest na wysokości od 440 do 500 m n.p.m.[4] Teren miasta jest zaliczany do mezoregionu Góry Złote[5]. Położone jest pomiędzy pasmem Gór Złotych a Krowiarek w dolinie rzeki Białej Lądeckiej, 25 km na południowy wschód od Kłodzka. Według danych z 1 stycznia 2024 r. powierzchnia miasta wynosiła 20,32 km² (295. miejsce w kraju)[2].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.

Symbole miasta

edytuj

Herb Lądka-Zdroju

edytuj
Osobny artykuł: Herb Lądka-Zdroju.

Głównym symbolem gminy jest jej herb. Obecny został ustanowiony 27 lipca 2015 roku[6]. Zastąpił on herb obowiązujący od 1989 roku, który przedstawiał kłody z dawnego herbu Hrabstwa Kłodzkiego oraz inicjał „L”. Herb przyjęty w 2015 przedstawia czeskiego lwa, motyw ten zaczerpnięty został z najstarszych pieczęci miejskich Lądka-Zdroju. Godło z kłodami i „L” było miastu przypisane błędnie, należało w rzeczywistości do sądu w Lądku-Zdroju.

Flaga Lądka-Zdroju

edytuj

Flaga miejska Lądka-Zdroju została ustanowiona 27 lipca 2015 roku i przedstawia na czerwonym płacie godło herbowe miasta oraz wąski żółty pas u dołu[6]. Flaga zastąpiła wcześniej używaną, która przedstawiała stylizowane bijące źródło na tle kłodzkich skosów.

Hejnał Lądka-Zdroju

edytuj

Hejnałem Lądka-Zdroju jest utwór zatytułowany Hejnał Lądka-Zdroju, autorstwa Grzegorza Helcyka. Powstał on w 2004 roku i został ustanowiony przez Radę Miejską w wyniku konkursu. Został wybrany spośród czterech propozycji[7].

Patron Lądka-Zdroju

edytuj

Patronem Lądka-Zdroju w drodze konkursu z 2004 roku został wybrany św. Jerzy. Propozycja ta została zgłoszona poza trybem konkursowym przez radnego Lechosława Siarkiewicza, miłośnika historii regionalnej. Wybór św. Jerzego wiązał się z tym, iż jest on patronem najstarszego zdroju w mieście[7][8].

Historia

edytuj
 
Lądek-Zdrój w XIX w.
 
Zakład przyrodoleczniczy „Wojciech” z 1678

Prawa miejskie uzyskał w 1282 roku z nadania księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. Jest jednym z najbardziej znanych oraz najstarszych uzdrowisk – jako uzdrowisko był znany już pod koniec XV w. Uważany jest za najstarsze uzdrowisko na dzisiejszym terytorium Polski, gdyż według źródeł historycznych w 1241 roku istniały tu urządzenia kąpielowe zniszczone przez Mongołów wracających z pola bitwy pod Legnicą. Najstarszy zakład przyrodoleczniczy Georgenbad (pol. Jerzy) z basenem zbudowanym na źródle o tej samej nazwie został wzniesiony w 1498 roku[9][10]. W 1678 rozpoczęto budowę tzw. Nowego Zakładu, który był wzorowany na łaźniach tureckich (po licznych przebudowach m.in. w latach 1878–1880, 1936 i po 1945 powstał obecny zdrój Wojciech)[11].

W połowie XIX wieku na terenie wschodniej części ziemi kłodzkiej (klucz stroński) działała księżna Marianna Orańska. Także Lądek wiele jej zawdzięcza, dzięki jej inicjatywie wybudowano drogę łączącą miasto z Kamieńcem i Ziębicami, Bolesławowem oraz morawskim Starym Mĕstem[9]. Jej imieniem nazwano jeden ze zdrojów, obecna Dąbrówka. W 1829 odkryto nowe źródło, obecny Chrobry. W 1838 powstało inhalatorium, bardzo nowoczesne jak na ówczesne czasy.

Na fali przydawania uzdrowiskom predykatu Bad, 15 lutego 1935 r. zmieniono również i nazwę Landeck na Bad Landeck. Zmiana ta wynikała z promocji miasta i nie miała związku z germanizacją nazw przeprowadzoną również na ziemi kłodzkiej[12].

W czasie II wojny miasto nie odniosło żadnych strat. 9 maja 1945 r. zostało zajęte bez walk przez oddział zwiadowców Armii Czerwonej. Niemiecka administracja działała do 15 czerwca 1945 roku; ostatnim urzędującym niemieckim burmistrzem był dr Hänsch. Natomiast pierwszym polskim był Stanisław Latos, który rozpoczął urzędowanie 15 czerwca 1945 r. W budynku przy ulicy Orlej 4 umieściła się radziecka komendantura miasta.

Polscy osadnicy zaczęli napływać od sierpnia 1945 roku. Początkowo mieszkali razem z ludnością miejscową. W kwietniu oraz wrześniu 1946 roku przeprowadzono akcję przymusowego wysiedlenia niemieckich mieszkańców miasta. W tym samym roku wprowadzono urzędowo nazwę Lądek Zdrój, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Bad Landeck[13]. W latach 1945–1953 oraz 1956–1991 działało sanatorium Armii Radzieckiej. W 1950 roku liczba mieszkańców zrównała się z przedwojenną liczbą mieszkańców miasta. Wśród mieszkańców przeważali przesiedleńcy zza nowo utworzonej granicy wschodniej (około 52%)[14]. W 1948 r. pisarz śląski Zbyszko Bednorz został uhonorowany nagrodą „Tygodnika Powszechnego” za nowelę Decyzja, czyli rzecz o człowieku odzyskanym, której akcja dzieje się w pierwszych powojennych latach w Lądku-Zdroju.

Przejęcie przez państwo bogatej i nienaruszonej przez działania wojenne bazy uzdrowiskowej i wypoczynkowej pozwoliło na szybki powrót Lądka do czołówki polskich uzdrowisk i miejscowości wypoczynkowych. Istniały tu warunki do leczenia schorzeń reumatycznych, chorób skóry, naczyń krwionośnych, kobiecych, obwodowego układu nerwowego, a także stanów pourazowych i zatruć przemysłowych[15].

Pod koniec lat 60. FWP prowadził w Lądku w oparciu o przedwojenne pensjonaty i wille 10 ośrodków wypoczynkowych („Gliwiczanka”, „Górnik”, „Hel”, „Piękna”, „Placówka”, „Rybniczanka”, „San”, „Szarotka”, „Wrzos”, „Złocień”). W 35 budynkach (niektóre nie miały jeszcze ogrzewania i były czynne tylko w lecie!) dysponował łącznie ok. 1600 miejscami noclegowymi. W oparciu o nie prowadzono zwykłe wczasy pracownicze 14-dniowe, a także 21-dniowe wczasy lecznicze i 24-dniowe pobyty sanatoryjne. Ośrodki dysponowały świetlicami z telewizorami, bibliotekami, salami klubowymi. W mieście kuracjusze i wczasowicze mieli do dyspozycji 3 restauracje, 6 kawiarń, klubokawiarnię FWP z dancingiem, kino „Kapitol”, 2 sceny estradowe i muszlę koncertową. Działały korty tenisowe, boiska do siatkówki i koszykówki, kryta pływalnia i letni basen na wolnym powietrzu, a zimą prowadzona przez FWP wypożyczalnia sprzętu sportowego. Podkreślano szerokie możliwości wycieczek po okolicy, w tym także do znanej Jaskini Radochowskiej[15].

W okresie Polski Ludowej w Lądku odbywały się cykliczne Dni Muzyki Rosyjskiej i Radzieckiej[16].

Szybownictwo w Lądku-Zdroju

edytuj

W okresie po I wojnie światowej w Niemczech, w tym na ziemi kłodzkiej, rozwijano szybownictwo. Powodem były ograniczenia rozwoju lotnictwa wojskowego narzucone Niemcom przez traktat wersalski oraz kryzys ekonomiczny. Szybownictwo pozwalało tanio i bez konfliktu z postanowieniami traktatowymi szkolić pilotów. Rozwijało się ono także spontanicznie, gdyż po wojnie do rezerwy trafiło wielu zdemobilizowanych pilotów oraz żołnierzy z personelu obsługi naziemnej lotnisk[17].

Jednym z pierwszych miejsc był ośrodek budowy szybowców i szybownictwa w Lądku-Zdroju w budynku Związku Strzeleckiego (Schützenhaus) przy ul. Widok (wówczas Reichensteinerstrasse, pol. Złotostocka). Działali tu m.in. stolarz Sterz, Oswald Rösner, Hans Wagner, Walter Gottschalk. Naciągi wykonywano własnoręcznie, później stosowano stalowe druty i liny. Pierwsze loty miały miejsce na wiosnę 1928 r. w pobliżu stacji kolejowej Stójków. W latach 1930–1933 zbudowano dwa szybowce: Der Alte Fritz i Bad Landeck[18].

Demografia

edytuj

Piramida wieku mieszkańców Lądka-Zdroju w 2014 roku[19].
 

Zabytki

edytuj
 
Kościół Narodzenia NMP
 
Kaplica św. Jerzego
 
Rezydencja „Proharmonia”, dawna Villa Barbara z 1906 roku
 
Gotycki most św. Jana
Pręgierz, pomnik, kościół ewang.
 
Pręgierz w Lądku Zdroju
 
Pręgierz w Lądku Zdroju
 
Pomnik Marianny w Lądku Zdroju
 
Kościół ewang. w Lądku Zdroju (fragm.)

W wojewódzkim rejestrze zabytków na liście zabytków wpisane są obiekty[20]:

  • ośrodek historyczny miasta
  • kościół parafialny Narodzenia NMP, barokowy z l. 1688–92 z rzeźbami Michaela Klahra
  • kościół cmentarny pw. św. Rocha, ul. Śnieżna 10, z drugiej poł. XVII w.
  • kaplica zdrojowa NMP „Na Pustkowiu”, ul. Lipowa 2, z 1679
  • park centralny, z k. XVIII w.-XIX w.
  • park Moniuszki, z pocz. XIX w.
  • kaplica św. Jerzego z dzwonnicą, z 1658 r., pocz. XIX w.
  • park 1000-lecia, z drugiej poł. XIX w.
  • ratusz, neorenesansowy z l. 1537, 1739, 1872
  • zespół budynków zdrojowych w parku zdrojowym:
    • pijalnia wód mineralnych, z 1842 r., 1905 r.
    • sala do spotkań towarzyskich (kawiarnia), ul. Orla, z l. 1782, 1852, 1900
    • muszla koncertowa, z 1905 r.
    • wieża zegarowa, z XIX w.
  • zakład przyrodoleczniczy „Jerzy”, ul. Ostrowicza 1/2, z XVIII w.-XX w.
  • zakład przyrodoleczniczy „Wojciech”, z 1678
  • dom, ul. Kłodzka 3, 4, 6, 8, 10 z XVIII w.
  • dom, ul. Kłodzka 8, z XIX w.
  • dom, ul. Kościelna 16, z 1739 r., pocz. XX w.
  • dom, ul. Kościelna 18, z 1800 r.
  • pensjonat „Villa Barbara” obecnie Rezydencja Wellness „Proharmonia”, ul. Leśna 4, z 1906 r.
  • willa, ul. Miła 3, z 1910 r.
  • dom, ul. Pstrowskiego 1, z 1739 r., drugiej poł. XIX w.
  • barokowe i renesansowe kamienice w Rynku:
    • domy, Rynek 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 13 z XVIII w.
    • domy, Rynek 10, 14, 17, z XIX w.
    • domy, jedenaście budynków: Rynek 18–24, 26–29, z XVIII w., XIX w., XX w.
    • dom, Rynek 25, z XVII w., XIX w.
  • dawna słodownia, ul. Słodowa 41 (d. Nowotki 1), z 1567 r., po 1920 r.
  • willa, ul. Spacerowa 10, z 1860 r.
  • Katolickie Seminarium Nauczycielskie, ob. centrum kultury, pl. Staromłyński 5, z 1886 r.
  • dom, ul. Zamenhofa 5, z XIX w./XX w.
  • dom, ul. Zdrojowa (d.1 Maja) 11, z poł. XVI w., XVIII w., pocz. XX w.
  • most św. Jana na rz. Białej Lądeckiej, gotycki z figurą św. Jana Nepomucena z XVI w., XVIII w.

Inne:

Uzdrowisko

edytuj
 
Zakład przyrodoleczniczy „Jerzy”

Występują tu radoczynne (zawierające radon) cieplice siarczkowe i fluorkowe. Przyjeżdżają tu przede wszystkim osoby z chorobami reumatycznymi, chorobami ortopedycznymi i chorobami neurologicznymi. Wody radonowe powodują wzrost poziomu hormonów płciowych. Najbardziej reprezentacyjnym sanatorium jest zakład przyrodoleczniczy „Wojciech” (dawny Marienbad). Wyróżnia się neobarokowymi zdobieniami, marmurowymi misami z ujęciami wód leczniczych. Zakład posiada również okrągły basen z wodą ze źródła termalnego, wokół którego rozmieszczone są marmurowe XIX-wieczne wanny do kąpieli perełkowych[9].

Podczas I wojny światowej lekarzem naczelnym sanatorium gruźliczego był Kazimierz Filip Wize (1873–1953) – lekarz psychiatra, filozof i filozof medycyny, mikrobiolog, lepidopterolog, poeta i tłumacz poezji, działacz społeczny.

W uzdrowisku leczyli się m.in. Goethe, cesarzowa Katarzyna II, cesarz Aleksander I, królowie pruscy, John Quincy Adams – późniejszy prezydent USA[23][9].

Atrakcje turystyczne

edytuj
 
Panorama miejskiej części Lądka z Trojaka

Okolice

edytuj

Piesze szlaki turystyczne

edytuj

Kultura

edytuj

Cykliczne imprezy:

Wspólnoty wyznaniowe

edytuj
 
Kościół pomocniczy św. Rocha

Współpraca międzynarodowa

edytuj

Miasta partnerskie[25]:

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wyniki w wyborach Burmistrza Lądka-Zdroju. Państwowa Komisja Wyborcza, 2024-04-08. [dostęp 2024-05-02]. (pol.).
  2. ↑ a b c d Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  3. ↑ Zarządzenie ministerstwa spraw wewnętrznych Prus z 15 lutego 1935 r. Zob. Kreisblatt des Kreises Habelschwerdt 1935, nr 14, s. 59.
  4. ↑ Strona Gminy Lądek-Zdrój – położenie.
  5. ↑ Jerzy Kondracki, Andrzej Richling: Atlas Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994.
  6. ↑ a b Uchwała Rady Miejskiej Lądka-Zdroju z dnia 27 lipca 2015 w sprawie przyjęcia projektów: herbu, flagi, baneru, flagi stolikowej, pieczęci, łańcuchów i sztandaru Gminy Lądek-Zdrój. edzienniki.duw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-01)].
  7. ↑ a b Uchwała nr XXIII/275/04 Rady Miejskiej w Lądku-Zdroju z dnia 24 czerwca 2004 r. w sprawie ustanowienia hejnału i patrona Lądka Zdroju.
  8. ↑ V Obchody Dnia Patrona Miasta św. Jerzego (23 kwietnia 2009 r. i 2 maja 2009 r.). – oficjalny serwis internetowy gm. Lądek-Zdrój [data dostępu: 2010-03-21].
  9. ↑ a b c d Wojciech Ciężkowski Lądek Zdrój, Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne, Wrocław 1998, ISBN 83-7125-044-4.
  10. ↑ Ziemia klodzka nr 238 5 2014 by ziemia_klodzka_pismo – Issuu [online], issuu.com, 9 września 2015 [dostęp 2024-02-04] (ang.).
  11. ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk – przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 137.
  12. ↑ Henryk Grzybowski. Zagadka nazwy Altheide/Polanica. „Ziemia Kłodzka”. 2013 (231), s. 16–17, 2013-10-01. Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, OKiS Wrocław. ISSN 1234-9208. OCLC 499751393. (pol.). 
  13. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  14. ↑ Historia miasta. ladekzdroj.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-28)].
  15. ↑ a b Krystyna Chylińska (oprac.): Informator FWP. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe CRZZ, 1968, s. 114–117.
  16. ↑ Władysław Kurkiewicz „25 lat Polski Ludowej” Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1971, s. 332.
  17. ↑ Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 90–91, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141. (pol.). 
  18. ↑ Henryk Grzybowski. Tradycje lotnicze ziemi kłodzkiej. Cz. 1. Balony, sterowce i szybowce do 1945 roku. „Rocznik Ziemi Kłodzkiej”. 2021 (t. XXVI), s. 91–92, 2021-12-01. Adam Łącki. Towarzystwo Miłośników Ziemi Kłodzkiej. ISSN 0137-4141. (pol.). 
  19. ↑ Lądek-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  20. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 73–75. [dostęp 2012-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-29)].
  21. ↑ Dzienniki powodziowe | Część Pierwsza | Gmina Lądek-Zdrój | Powódź 2024. Redaktor Kebab 2024-09-20. [dostęp 2024-09-22].
  22. ↑ Obelisk Księżnej Marianny Orańskiej.
  23. ↑ Położenie i klimat. uzdrowisko-ladek.pl [dostęp 2019-06-16].
  24. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-11-02].
  25. ↑ Miasta partnerskie. Urząd Miasta i Gminy Lądek-Zdrój. [dostęp 2015-11-26].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lądek-Zdrój&oldid=75048863”