Transliteracja
Transliteracja, w skrócie trl. – grafemiczny sposób konwersji pisma.
Transliteracja to metoda przepisywania (konwersji) tekstu zapisanego oryginalnie znakami (pot. „literami”) jednego pisma fonetycznego (głoskowego czyli alfabetu, spółgłoskowego czyli abdżadu, alfabetyczno-sylabicznego czyli abugidy lub sylabariusza), z użyciem znaków („liter”) innego pisma fonetycznego, oparta na zasadzie ścisłej odpowiedniości liter: jednemu grafemowi (literze lub literze z diakrytyką, lub stałej grupie dwóch lub więcej liter) danego systemu pisma odpowiada zawsze jeden i ten sam grafem (litera, litera ze znakiem diakrytycznym lub grupa liter) drugiego systemu. Transliteracja umożliwia odtworzenie oryginalnego zapisu (retransliterację), co przeważnie nie jest możliwe w przypadku transkrypcji fonetycznej. Stosowana jest w opracowaniach naukowych, katalogach papierowych i elektronicznych bibliotecznych, archiwalnych, w atlasach geograficznych oraz na niektórych mapach.
Obecnie jednym ze standardów transliteracji jest Polska Norma ISO 9:2000 dotycząca transliteracji alfabetów cyrylickich i obowiązująca m.in. w archiwach i bibliotekach. Inne normy dotyczą alfabetów greckiego i jidysz oraz pisma spółgłoskowego (abdżadu) hebrajskiego. W słownikach ortograficznych podawane są zasady transkrypcji według zaleceń Komisji Językoznawczej PAN z 1959, zaś zasady transliteracji według Polskiej Normy: PN-59-01202, PN-70, N-01201, PN-83/N-01201. Dla nazw geograficznych stosowane są najczęściej zasady transkrypcji (znacznie rzadziej: transliteracji) ustalone przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych, oparte przeważnie na zasadach narodowych poszczególnych państw.
Wbrew swej nazwie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 maja 2005 w sprawie sposobu transliteracji imion i nazwisk osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych zapisanych w alfabecie innym niż alfabet łaciński[1] wprowadziło nie tyle sposób transliteracji, ile 7 sposobów transkrypcji fonetycznej nazwisk i imion zapisywanych oryginalnie alfabetami niełacińskimi: rosyjskim, ukraińskim, białoruskim, łemkowskim, hebrajskim, jidysz i ormiańskim, z uwzględnieniem zasad ortografii polskiej.
Przykład
edytujNorma ISO 9:2000 zastosowana w Katalogu online bibliotek UW[2]
| cyrylica | alfabet łaciński |
|---|---|
| голова | golova |
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Dz.U. z 2005 r. nr 102, poz. 855
- ↑ WPM$02B0 [online], buw.uw.edu.pl [dostęp 2024-04-26].
