Nawahowie: Różnice pomiędzy wersjami

Nawahowie
Naabeehó Dine'é
Populacja	399 494 (2021)
Miejsce zamieszkania	Stany Zjednoczone (Południowy Zachód)
Język	nawaho, angielski
Religia	chrześcijaństwo, pejotyzm
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 09:32, 4 gru 2024

Nawahowie, Nawaho (ang. Navajo Nation, w nawaho Naabeehó Dine'é^[2]) – największa^[1] grupa etniczna Indian Ameryki Północnej w Stanach Zjednoczonych, licząca w 2021 roku 399 494 osoby^[1].

Najwięcej z nich (około 173 tys.) zamieszkuje rezerwat położony na terenie stanów Arizona, Nowy Meksyk oraz Utah. Rezerwat Navajo Nation ma powierzchnię ponad 70 000 km², czyli porównywalną np. do powierzchni Czech. Diné Bikéyah, czyli Kraj Nawahów jest większy niż 10 z 50 stanów USA. Siedziba władz Kraju Nawaho znajduje się w Window Rock^[3].

Historia

W 1923 roku (jeszcze przed przyznaniem wszystkim tubylczym Amerykanom w 1924 roku obywatelstwa USA i przed uchwaleniem w 1934 roku obowiązującej do dziś ustawy o reorganizacji Indian), Nawahowie powołali za zgodą Komisarza do spraw Indian i Biura do spraw Indian władze samorządowe (radę plemienną), które odpowiadają za wszystkie sprawy na terenie rezerwatu. Było to konieczne m.in. w związku ze zmianami tradycyjnego stylu życia (opartego m.in. na chowie owiec) oraz odkryciem na pustynnych indiańskich terenach Południowego Zachodu złóż ropy naftowej, węgla i innych surowców naturalnych – za ich eksploatację Nawahowie pobierają odtąd od koncernów górniczych opłaty z tytułu dzierżawy, finansując własne inwestycje i rozwój plemienia. Od 1991 roku rząd Nawahów zachowuje trójpodział władzy i jest największym oraz najbardziej złożonym tubylczym samorządem w Stanach Zjednoczonych.

Podczas II wojny światowej meldunki kodowane przez szyfrantów z plemienia Nawahów (około 450^[4]), a także Indian z kilku innych plemion, za pomocą nieznanego Japończykom własnego języka pozwoliły Amerykanom na zachowanie tajności kluczowych operacji wojskowych na Pacyfiku. W 1982 roku prezydent Ronald Reagan ustanowił z tego powodu 14 sierpnia Dniem Nawajskiego Szyfranta (ang. Navajo Code Talkers Day), a w 2001 roku George W. Bush przyznał złote i srebrne Medale Kongresu grupie kilkudziesięciu tubylczych weteranów-szyfrantów (głównie Nawahów).

Liczebność

Według danych U.S. Census Bureau podczas spisu powszechnego w 2000 roku 269 202 obywateli USA zadeklarowało, że ma pochodzenie wyłącznie Nawaho, zaś 298 197 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Nawaho.

Zobacz też

Monument Valley

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ArlyssaA. Becenti ArlyssaA., Diné enrolled population increases to 399,494, „Navajo Times”, 26 kwietnia 2021 (ang.).
↑ Barry M. Pritzker: A Native American Encyclopedia, s. 51.
↑ Navajo Nation Council. [dostęp 2014-06-11]. (ang.).
↑ Język, który stał się bronią dostęp 16.05.2010.

Bibliografia

BarryB. Pritzker BarryB., A Native American Encyclopedia: History, Culture, and People, BarryB. Pritzker, Oxford: Oxford University Press, 2000, ISBN 0-19-513877-5, OCLC 42683042 .

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona Nawahów (ang.)

[NT-1] ArlyssaA. Becenti ArlyssaA., Diné enrolled population increases to 399,494, „Navajo Times”, 26 kwietnia 2021 (ang.).

[2] Barry M. Pritzker: A Native American Encyclopedia, s. 51.

[3] Navajo Nation Council. [dostęp 2014-06-11]. (ang.).

[4] Język, który stał się bronią dostęp 16.05.2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
  |nazwa                = Nawahowie
  |nazwa oryginalna     = Naabeehó Dine'é
- |grafika              = Navajo flag.svg
+ |grafika              =
  |opis grafiki         =
  |alt grafiki          =
- |populacja            = 399&nbsp;494 <small>(2021)</small><ref name="NT">{{Cytuj | autor = Arlyssa Becenti | tytuł = Diné enrolled population increases to 399,494 | url = https://navajotimes.com/reznews/dine-enrolled-population-increases-to-399494/?fbclid=IwAR1Ie3tfybQrYfThTMl4HTL8sV0SW4VaGXJgFi6p5xk2WUfmX4vXgrNWGtg | czasopismo = Navajo Times | data = 2021-04-26 | język = en}}</ref>
+ |populacja            = 399&nbsp;494 <small>(2021)</small><ref name="NT">{{Cytuj | autor = Arlyssa Becenti | tytuł = Diné enrolled population increases to 399,494 | url = https://navajotimes.com/reznews/dine-enrolled-population-increases-to-399494/ | czasopismo = Navajo Times | data = 2021-04-26 | język = en}}</ref>
  |miejsce zamieszkania = [[Stany Zjednoczone]] ([[Południowy Zachód (krąg kulturowy)|Południowy Zachód]])
  |język                = [[język nawaho|nawaho]], [[język angielski|angielski]]
- |religia              = [[chrześcijaństwo]]{{•}}[[pejotyzm]]
+ |religia              = [[chrześcijaństwo]], [[pejotyzm]]
+ |grupa                =
  |pokrewne             =
  |mapa                 = LocationNNzoo.svg
@@ Linia 17: / Linia 18: @@
 [[Plik:Navajo-portraits.jpg|thumb|Nawahowie]]
 [[Plik:Hogan Navajo.jpg|thumb|[[hogan (budynek)|Hogan]] – chata typowa dla Indian Nawaho]]
-'''Nawahowie, Nawaho''' ({{ang.|Navajo Nation}}, w {{w języku|nv|Naabeehó Dine'é}}<ref>Barry M. Pritzker: ''A Native American Encyclopedia'', s. 51.</ref>) – największa{{r|NT}} [[grupa etniczna]] [[Indianie Ameryki Północnej|Indian Ameryki Północnej]] w Stanach Zjednoczonych, licząca w 2021 roku 399&nbsp;494 osoby{{r|NT}}.
+'''Nawahowie''', '''Nawaho''' ({{ang.|Navajo Nation}}, w {{w języku|nv|Naabeehó Dine'é}}<ref>Barry M. Pritzker: ''A Native American Encyclopedia'', s. 51.</ref>) – największa{{r|NT}} [[grupa etniczna]] [[Indianie Ameryki Północnej|Indian Ameryki Północnej]] w Stanach Zjednoczonych, licząca w 2021 roku 399&nbsp;494 osoby{{r|NT}}.
-Większość z nich (około 173 tys.) zamieszkuje [[Rezerwat Indian|rezerwat]] położony na terenie stanów [[Arizona]], [[Nowy Meksyk]] oraz [[Utah]]. Rezerwat [[Navajo Nation]] ma powierzchnię ponad 70&nbsp;000 km², czyli porównywalną np. do powierzchni [[Czechy|Czech]]. ''Diné Bikéyah'', czyli [[Navajo Nation|Kraj Nawahów]] jest większy niż 10 z 50 stanów [[Stany Zjednoczone|USA]]. Siedziba władz Kraju Nawaho znajduje się w [[Window Rock]]<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.navajonationcouncil.org/|tytuł=Navajo Nation Council|język=en|data dostępu=11-06-2014}}</ref>.
+Najwięcej z nich (około 173 tys.) zamieszkuje [[Rezerwat Indian|rezerwat]] położony na terenie stanów [[Arizona]], [[Nowy Meksyk]] oraz [[Utah]]. Rezerwat [[Navajo Nation]] ma powierzchnię ponad 70&nbsp;000 km², czyli porównywalną np. do powierzchni [[Czechy|Czech]]. ''Diné Bikéyah'', czyli [[Navajo Nation|Kraj Nawahów]] jest większy niż 10 z 50 stanów [[Stany Zjednoczone|USA]]. Siedziba władz Kraju Nawaho znajduje się w [[Window Rock]]<ref>{{cytuj stronę|url= http://www.navajonationcouncil.org/|tytuł=Navajo Nation Council|język=en|data dostępu=2014-06-11}}</ref>.
 == Historia ==
 W 1923 roku (jeszcze przed przyznaniem wszystkim [[Tubylczy Amerykanie|tubylczym Amerykanom]] w 1924 roku obywatelstwa USA i przed uchwaleniem w 1934 roku obowiązującej do dziś ''[[Ustawa o reorganizacji Indian|ustawy o reorganizacji Indian]]''), Nawahowie powołali za zgodą [[Komisarz do spraw Indian|Komisarza do spraw Indian]] i [[Biuro do spraw Indian|Biura do spraw Indian]] władze samorządowe (radę plemienną), które odpowiadają za wszystkie sprawy na terenie rezerwatu. Było to konieczne m.in. w związku ze zmianami tradycyjnego stylu życia (opartego m.in. na chowie owiec) oraz odkryciem na pustynnych indiańskich terenach [[Południowy Zachód (krąg kulturowy)|Południowego Zachodu]] złóż [[Ropa naftowa|ropy naftowej]], [[Węgle kopalne|węgla]] i innych surowców naturalnych – za ich eksploatację Nawahowie pobierają odtąd od koncernów górniczych opłaty z tytułu dzierżawy, finansując własne inwestycje i rozwój plemienia. Od 1991 roku rząd Nawahów zachowuje [[trójpodział władzy]] i jest największym oraz najbardziej złożonym tubylczym samorządem w Stanach Zjednoczonych.
-Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] meldunki kodowane przez [[Indiańscy szyfranci|szyfrantów]] z plemienia Nawahów (około 450<ref>https://web.archive.org/web/20100520222727/http://blogbiszopa.blog.onet.pl/Jezyk-ktory-stal-sie-bronia,2,ID406283728,n dostęp 16.05.2010.</ref>) (a także Indian z kilku innych plemion) przy pomocy nieznanego [[Japonia|Japończykom]] [[język nawaho|własnego języka]] pozwoliły Amerykanom na zachowanie tajności kluczowych operacji wojskowych na [[Ocean Spokojny|Pacyfiku]]. W 1982 roku prezydent [[Ronald Reagan]] ustanowił z tego powodu 14 sierpnia Dniem Nawajskiego Szyfranta ([[Język angielski|ang.]] ''Navajo Code Talkers Day''), a w 2001 roku [[George W. Bush]] przyznał złote i srebrne ''Medale Kongresu'' grupie kilkudziesięciu tubylczych weteranów-szyfrantów (głównie Nawahów).
+Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]] meldunki kodowane przez [[Indiańscy szyfranci|szyfrantów]] z plemienia Nawahów (około 450<ref>[https://web.archive.org/web/20100520222727/http://blogbiszopa.blog.onet.pl/Jezyk-ktory-stal-sie-bronia,2,ID406283728,n Język, który stał się bronią] dostęp 16.05.2010.</ref>), a także Indian z kilku innych plemion, za pomocą nieznanego [[Japonia|Japończykom]] [[język nawaho|własnego języka]] pozwoliły Amerykanom na zachowanie tajności kluczowych operacji wojskowych na [[Ocean Spokojny|Pacyfiku]]. W 1982 roku prezydent [[Ronald Reagan]] ustanowił z tego powodu 14 sierpnia Dniem Nawajskiego Szyfranta ([[Język angielski|ang.]] ''Navajo Code Talkers Day''), a w 2001 roku [[George W. Bush]] przyznał złote i srebrne ''Medale Kongresu'' grupie kilkudziesięciu tubylczych weteranów-szyfrantów (głównie Nawahów).
 == Liczebność ==