1 szwadron pionierów
| |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1924 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
rtm. Michał Ważyński |
| Ostatni |
rtm. Henryk Szela |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość |
1 DK (1924–1929) |
1 szwadron pionierów – pododdział kawalerii Wojska Polskiego.
Historia szwadronu
[edytuj | edytuj kod]W listopadzie 1924 został sformowany szwadron pionierów przy 1 Dywizji Kawalerii[1]. 21 listopada 1924 minister spraw wojskowych przydzielił rtm. Michała Ważyńskiego z 1 pułku ułanów na stanowisko dowódcy szwadronu oraz poruczników Władysława Józefa Bułhaka z 13 pułku ułanów, Jerzego Fochta z 10 pułku ułanów i Czesława Małachowskiego[a] z 2 pułku ułanów na stanowiska młodszych oficerów szwadronu[2]. Szwadron wchodził w skład 1 Dywizji Kawalerii w Białymstoku. 6 listopada 1924 generał dywizji Stefan Majewski, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem O.I.Szt.Gen. 11750 Org. ustalił następujące odznaki dla organizującego się szwadronu pionierów przy 1 DK:
- otok na czapkach rogatywkach czarny,
- proporczyki na kołnierzu kurtki i płaszcza pąsowo-czarne (barwa pąsowa u góry, barwa czarna zaś u dołu),
- na naramiennikach kurtki i płaszcza numer (cyfry arabskie) i litery „1D”[b].
Szwadron stacjonował w Białymstoku[4][5].
Od sierpnia 1926 formacją ewidencyjną szwadronu był 10 pułk ułanów w Białymstoku. W związku z powyższym zostali przeniesieni do tego pułku: rtm. Józef IV Sokołowski oraz porucznicy Czesław Małachowski i Mieczysław Januszewski, z pozostawieniem na dotychczasowych stanowiskach w szwadronie[6].
1 października 1926 szwadron został oddany pod inspekcję gen. bryg. Gustawowi Orlicz-Dreszerowi[4].
4 sierpnia 1927 minister spraw wojskowych ustalił barwy szkarłatno-czarne dla proporczyka szwadronów pionierów[7].
24 lutego 1928 minister spraw wojskowych ustalił otok szkarłatny na czapkach oficerów i szeregowych szwadronów pionierów[8].
W 1929, po rozwiązaniu dywizji, został podporządkowany dowódcy Brygady Kawalerii „Białystok” i przemianowany na szwadron pionierów BK „Białystok”. W 1930 pododdział został przemianowany na 1 szwadron pionierów[5].
13 sierpnia 1931 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski rozkazem G.M. 7759 I. zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej szwadronów pionierów[9].
Po 1932 szwadron został przeniesiony do Ostrołęki. W kwietniu 1933 por. Mieczysław Januszewski został przeniesiony do 9 pułku strzelców konnych[10]. Wymieniony oficer został zamordowany w Katyniu między 20 a 22 kwietnia 1940[11].
Bezpośredni nadzór nad szkoleniem i wychowaniem żołnierzy w szwadronie, jak również nadzór nad właściwym wykorzystaniem i konserwacją sprzętu saperskiego sprawował jeden z trzech dowódców grup saperów. Był on również kierownikiem corocznych koncentracji jednostek saperskich[12].
Od 1937 wchodził w skład Podlaskiej Brygady Kawalerii. Do października tego roku szwadron został zreorganizowany[13].
Od końca marca 1939 szwadron w myśl dyrektyw szefa saperów Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” kierował pracami nad budową umocnień w pasie ograniczonym od zachodu rzeką Omulew, a od wschodu rzeką Szkwa[14].
Rozkazem Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych L.1147 z 10 lipca 1939 nakazano sformować zmotoryzowany pluton pionierów Podlaskiej BK przy szwadronie pionierów brygady[15]. Do ogłoszenia mobilizacji pluton znajdował się w trakcie szkolenia i wyposażania w Modlinie[15], a na tabelę mob. 5 pułku ułanów zostałby wpisany prawdopodobnie wiosną 1940[16].
Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dowódca 5 puł. w Ostrołęce był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji szwadronu pionierów nr 1[17][18]. Jednostka była mobilizowana w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem żółtym[19][18]. 23 sierpnia 1939 została zarządzona mobilizacja jednostek „żółtych” na terenie Okręgu Korpusu Nr I. Początek mobilizacji został wyznaczony na godz. 6.00 następnego dnia[20]. Mobilizacja szwadronu odbyła się sprawnie, zgodnie z elaboratem mob.[21] Szwadron przyjął organizację wojenną L.3023/mob.org. oraz został ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.4023/mob.AR i wyposażony zgodnie z należnościami materiałowymi L.5023/mob.mat.[22] 27 sierpnia szwadron osiągnął pogotowie marszowe nie przerywając prac fortyfikacyjnych[21]. Pluton motorowy do szwadronu nie dołączył[21]. Pluton ten pod dowództwem por. kaw. Czesława Sochockiego wziął udział w obronie Warszawy[23].
20 września w Białowieży szwadron wszedł w skład Brygady Kawalerii „Plis”[24].
Kadra szwadronu
[edytuj | edytuj kod]- Dowódcy szwadronu
- rtm. Michał Ważyński (XI 1924[25] – †23 IV 1925[26])
- mjr kaw. Józef IV Sokołowski (od VI 1925[27] – VI 1927[28])
- mjr kaw. Adam Pruszyński[c] (VIII 1927[35] – IV 1928)
- rtm. / mjr kaw. Tadeusz Mikke (V 1928[36] – III 1930[37])
- rtm. Antoni Buczyński (VI 1930[38] – †3 III 1931 Poznań[39])
- rtm. Tadeusz Waśniewski[d] (III 1931[42] – IV 1933[10])
- rtm. Marceli Ignaczak (od IV 1933[10])
- rtm. Henryk Szela[e] (do IX 1939[48])
- Obsada personalna w marcu 1939[48]
- dowódca szwadronu – rtm. Henryk Szela
- dowódca plutonu – por. kaw. Zygmunt Alojzy Schneider[f]
- dowódca plutonu – por. kaw. Włodzimierz Sokulski
- dowódca szwadronu – rtm. Henryk Szela
- zastępca dowódcy szwadronu i dowódca I plutonu pionierów – por. kaw. Włodzimierz Sokulski
- zastępca dowódcy I plutonu – plut. Rogiński
- dowódca II plutonu zaporowego – por. kaw. rez. Edward Ostrowski[g]
- zastępca dowódcy II plutonu – wachm. Dawidziuk
- w plutonie – wachm. pchor. Czesław Sońta[h]
- dowódca III plutonu chemicznego – ppor. rez. inż. Franciszek Pszczółkowski
- zastępca dowódcy II plutonu – plut. Gruba
- dowódca drużyny kolarzy – kpr. pchor. Czesław Pasturczak[i] †8 IX 1939[55]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Czesław Małachowski ur. 7 stycznia 1901 roku. Porucznik ze starszeństwem z 1 sierpnia 1923 roku. Rotmistrz ze starszeństwem z 19 marca 1937. W latach 1937–1939 dowódca 3 szwadronu 15 pułku ułanów. W latach 1939–1945 w niewoli niemieckiej. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi.
- ↑ Wzór, wymiary i sposób umieszczania wyżej wymienionych odznak i barw – według przepisów o ubiorze polowych WP[3].
- ↑ mjr kaw. Adam Pruszyński ur. 24 kwietnia 1882 w Żytomierzu, w rodzinie Józefa i Honoraty z domu Olizar[29]. Z dniem 30 kwietnia 1928 został przeniesiony w stan spoczynku[30]. Mieszkał w Grudziądzu przy ul. Kwiatowej 42. Zmarł w 1942 w KL Dachau lub KL Mauthausen[31]. Był odznaczony Krzyżem Walecznych[32], Medalem Niepodległości (17 września 1932)[33], Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości i Medalem Zwycięstwa oraz prawdopodobnie Orderem Odrodzenia Polski[34].
- ↑ rtm. Tadeusz Waśniewski w marcu 1934 został zwolniony z zajmowanego stanowiska w 3 pszwol. i oodany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr III, a z dniem 31 lipca 1934 przeniesiony w stan spoczynku[40][41].
- ↑ rtm. Henryk Szela ur. 30 marca 1902 w Czudcu, w rodzinie Antoniego. Absolwent 11 klasy Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy. 28 maja 1923 został mianowany z dniem 1 stycznia 1923 podporucznikiem w korpusie oficerów jazdy i wcielony do 27 pułku ułanów[43]. Z dniem 1 czerwca 1927 został przeniesiony z 22 do 6 pułku ułanów z równoczesnym przydziałem do szwadronu pionierów 6 SBK w Stanisławowie na stanowisko młodszego oficera[44][45][46]. W marcu 1931 został przeniesiony do 9 szwadronu pionierów (26 puł.)[42]. Na stopień rotmistrza został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1937 i 20. lokatą w korpusie oficerów kawalerii. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi[47]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau[31]. Po uwolnieniu z niewoli wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień.
- ↑ por. kaw. Zygmunt Alojzy Schneider ur. 5 sierpnia 1906 w Zaleszczykach, w rodzinie Jana. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 52. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[49]. Dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II A Prenzlau i Oflagu II C Woldenberg[31]. Po uwolnieniu z niewoli wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień.
- ↑ por. kaw. rez. Edward Ostrowski ur. 12 grudnia 1902 w Ostrowi Mazowieckiej, w rodzinie Konstantego. Absolwen Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu (III rocznik 1928–1929). Na stopień porucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 110. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[52]. W czasie kampanii wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu II C Woldenberg[31]. Po uwolnieniu z niewoli wrócił do kraju i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień[53].
- ↑ ppor. kaw. rez. Czesław Sońta był absolwentem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (XII promocja 1937–1938). Praktykę odbył w 1 szw. pion.[54] 29 sierpnia został zmobilizowany i przydzielony do szwadronu pionierów. Od 6 października 1940 w niemieckiej niewoli.
- ↑ kpr. pchor. Czesław Pasturczak był absolwentem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (XII promocja 1937–1938). Praktykę odbył w 1 szw. pion.[54].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 80.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 123 z 21 listopada 1924, s. 688.
- ↑ Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 44 z 6 listopada 1924, poz. 640.
- ↑ a b Kośmider 2009 ↓, s. 241.
- ↑ a b Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 51.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 31 z 9 sierpnia 1926, s. 247.
- ↑ Dz. Rozk. MS Wojsk. Nr 22 z 4 sierpnia 1927, poz. 268.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 24 lutego 1928, poz. 66.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 25 z 13 sierpnia 1931, poz. 315.
- ↑ a b c Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933, s. 83.
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 872.
- ↑ Bałtusis 1940 ↓, s. 68–69.
- ↑ Tym 2013 ↓, s. 60.
- ↑ Szela ↓, s. 2.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1070.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CLVIII.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 180, 194.
- ↑ a b Zarzycki 1995 ↓, s. 61.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 194.
- ↑ Zarzycki 1995 ↓, s. 218.
- ↑ a b c Szela ↓, s. 3.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 1094, 1095.
- ↑ Głowacki 1985 ↓, s. 303.
- ↑ Szela ↓, s. 8.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 123 z 21 listopada 1924, s. 688, jako Warzyński.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 56 z 24 maja 1925, s. 282.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 61 z 6 czerwca 1925, s. 306.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 11 czerwca 1927, s. 163.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-04-27]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 28 stycznia 1928, s. 21.
- ↑ a b c d Straty ↓.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-04-27]..
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 217, poz. 249.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-04-27]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 25 sierpnia 1927, s. 258.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 158.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930, s. 108.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930, s. 209.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931, s. 267.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 30 marca 1934, s. 135.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934, s. 282.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931, s. 104.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 5 czerwca 1923, s. 373.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927, s. 147.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 295.
- ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 52.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 139.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 719.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 146.
- ↑ Sońta ↓, s. 14.
- ↑ Szela ↓, s. 3, rotmistrz Szela w złożonej relacji nie wymienił ppor. Franciszka Pszczółkowskiego, lecz por. Frankowskiego i por. Ludwika (sic!) Schneidera..
- ↑ Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 620.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-04-27]..
- ↑ a b Radomyski 1992 ↓, s. 35, 82, 113.
- ↑ Sońta ↓, s. 16.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Edward Bałtusis: Kwestionariusz. [w:] B.I.12c [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-21. [dostęp 2022-05-11].
- Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
- Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных - узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Tomasz Kośmider: Toruński Inspektorat Armii w systemie obronnym państwa polskiego w latach 1921-1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-082-0.
- Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Juliusz S. Tym: Struktura organizacyjna wielkich jednostek kawalerii w latach 1919–1939. W: Struktura organizacyjna kawalerii cz. 1. (Wielkie Jednostki). Krzysztof Mijakowski (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2013, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-893-8.
- Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Czesław Sońta: Relacja. [w:] B.I. 17g [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. [dostęp 2022-04-23].
- Henryk Szela: Relacja. Działania 1 szwadronu pionierów od końca marca do końca kampanii 1939 r.. [w:] B.I. 17g [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie. [dostęp 2022-04-23].
- Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2022-04-23].
- Oddziały Podlaskiej Brygady Kawalerii
- Szwadrony pionierów II Rzeczypospolitej
- Polskie jednostki organizacyjne wojska rozwiązane w 1939
- Polskie jednostki organizacyjne wojska utworzone w 1924
- Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej w Białymstoku
- Wojsko Polskie II Rzeczypospolitej w Ostrołęce
- Oddziały 1 Dywizji Kawalerii (II RP)