Albert John Luthuli
 Albert Luthuli | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Edukacja | |
| Alma Mater | |
| Uczelnia |
Adams College |
| Partia | |
Albert John Lutuli, Albert John Luthuli, zul. Mvumbi – pol. „ciągły deszcz” [a] (ur. 1898[b], zm. 21 lipca 1967[1]) – południowoafrykański działacz społeczny i polityczny, przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego, przywódca dziesięciu milionów Afrykańczyków w pozbawionej przemocy walce o prawa obywatelskie, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w roku 1960.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]
Był wnukiem przywódcy niewielkiego plemienia w Groutville (dystrykt iLembe, prowincja Natal). Jego ojciec, John Bunyan Lutuli, został tłumaczem i chrześcijańskim misjonarzem, pracownikiem misji Adwentystów Dnia Siódmego działających wśród rodezyjskich Matabele[2][3]. Matka, Mtonya Gumede, spędziła dzieciństwo na dworze króla Cetshwayo w Groutville (gmina KwaDukuza). Albert John Lutuli urodził się prawdopodobnie w roku 1898 w Rodezji, jako ich trzeci syn. Po śmierci męża matka wróciła z dziećmi do rodzinnego domu w Groutville na północnym wybrzeżu KwaZulu-Natal[c][2][3].
Albert John Lutuli, wspierany przez matkę, ukończył lokalną misyjną szkołę podstawową. W następnych latach studiował w Ohlange Institute (Ohlange High School)[d] i ukończył kursy w ośrodku metodystów w Edendale koło Pietermaritzburga, gdzie zdobył przygotowanie do pracy nauczycielskiej (1917)[2][3].
Praca nauczycielska
[edytuj | edytuj kod]Przez dwa lata pracował w małej szkole w Blaauwbosch (Natal Midlands)[3], a następnie ukończył Higher Teachers’ Training Course w Adams College[4] w Amanzimtoti koło Durbanu. Otrzymał stypendium na dalsze studia w University College w Fort Hare (University of Fort Hare), jednak nie skorzystał z niego, aby podjąć pracę zarobkową i wesprzeć finansowo swoją matkę. Został zatrudniony w Adams College[4], jako pierwszy nauczyciel-Afrykańczyk. Przez 15 lat uczył języka zulu i muzyki oraz angażował się w rozwiązywanie organizacyjnych problemów szkoły[2][3][4].
W roku 1928 został wybrany na sekretarza Stowarzyszenia Nauczycieli Afrykańskich, a od roku 1933 był prezesem tego stowarzyszenia[2][3]. Założył też Zulu Language and Cultural Society[3].
Działalność polityczna i społeczna
[edytuj | edytuj kod]Był zaangażowany w walkę przeciw prawnej i społecznej dyskryminacji ludności afrykańskiej w Południowej Afryce, w tym – starania o pełną dostępność do edukacji dla dzieci Afrykańczyków, nie ograniczonej do szkolenia zawodowego[2].
.svg)
W roku 1936 wrócił z Amanzimtoti do Groutville, aby pełnić funkcję szefa starszyzny plemiennej Abasemakholweni (powierzoną mu w drodze wyborów, a przejętą od swojego wuja)[2][3]. Decyzję o przyjęciu stanowiska podjął po dwóch latach wahań – wymagało to porzucenia pracy pedagogicznej, zapewniającej bezpieczeństwo finansowe.
Stanowisko szefa starszyzny plemiennej Abasemakholweni zajmował oficjalnie do roku 1952, w którym został z niego usunięty przez rząd apartheidu (nieformalnie nie przestał być uznawany za przywódcę). W tymże roku został przewodniczącym Afrykańskiego Kongresu Narodowego[2].
Afrykański Kongres Narodowy zdelegalizowano w roku 1960. W tymże roku Albert Lutuli otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Jej przyznanie oznaczało, że Komitet Noblowski dołączył do międzynarodowego ruchu na rzecz poszanowania praw człowieka i przeciwko apartheidowi[2][5].
Rektor University of Glasgow
[edytuj | edytuj kod]W 1962 roku został wybrany przez studentów rektorem University of Glasgow. Funkcję tę pełnił do 1965 roku[1][6].
W Republice Południowej Afryki Luthuli był dysydentem politycznym – władze państwowe uniemożliwiły mu realizację prawa do swobodnego przemieszczania się, w związku z czym nie otrzymał wizy. Nie był zatem obecny w Glasgow ani podczas wyborów rektora, ani w czasie pełnienia swojej kadencji. Pomimo jego fizycznej nieobecności, jego kampania rektoralna otrzymała wsparcie ze strony lokalnego oddziału Szkockiej Partii Pracy, liberałów, jak również ze strony samych uczniów – wśród studentów, którzy prowadzili kampanię w jego imieniu był przyszły pierwszy minister Szkocji Donald Dewar. Ostatecznie Luthuli pokonał w wyborach przewodniczącego Szkockiej Partii Narodowej Roberta McIntyre oraz konserwatywnego posła, przyszłego przewodniczącego Partii Konserwatywnej i premiera Wielkiej Brytanii Edwarda Heatha. Aż 61% uczniów wzięło udział w wyborach (najwyższa frekwencja od wielu lat)[6].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]Albert Luthuli jest autorem wielu publikacji[7], m.in.[2]:
- Freedom is the Apex, Cape Town, South African Congress of Democrats, 1960?
- Let My People Go: An Autobiography (przygotowanie do druku: Charles i Sheila Hooper), Johannesburg and London, Collins, 1962
- The Road to Freedom Is via the Cross, Appendix A Let My People Go (publiczne oświadczenie po odwołaniu w roku 1952),
- What I Would Do If I Were Prime Minister, Ebony, 17 lutego 1962, 21-29,
- Africa’s Freedom. London, Allen & Unwin, 1964 (A.J. Lutuli i inni)
Autobiografia „W domu niewoli” ukazała się w Polsce w roku 1966[8].
Życie rodzinne
[edytuj | edytuj kod]W roku 1927 ożenił się z Nokukhanya Bengbu, wnuczką przywódcy Zulu Dhlokolo z Ngcolosi (gmina Ndwedwe). W latach 1929–1945 urodziło się ich siedmioro dzieci[3].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Forma „Luthuli” jest często stosowana, jednak noblista preferował pisownię „Lutuli” lub nazwisko zuluskie „Mvumbi”[2].
- ↑ Rok urodzenia oszacowano na podstawie kalendarza Zulusów[2].
- ↑ Data śmierci Johna B. Lutuli nie jest znana. Zmarł przed rokiem 1908 (Albert Luthuli przebywał z matką w Groutville od roku 1906[2] lub 1908[3]).
- ↑ Ohlange Institute założył John Dube, pierwszy przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Albert John Luthuli - Famous People. thefamouspeople.com. [dostęp 2014-09-27]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Albert Lutuli - Facts. [w:] The Nobel Peace Prize 1960 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).; Biographical.; Africa and Freedom. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 1961-12-11.
- ↑ a b c d e f g h i j k Biography. [w:] Strona internetowa Luthuli Museum [on-line]. www.luthulimuseum.org.za. [dostęp 2014-09-14]. (ang.).
- ↑ a b c About Us. [w:] Strona internetowa ‘Adams College’ [on-line]. www.adamscollegesa.co.za. [dostęp 2014-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-03)]. (ang.).
- ↑ Albert Lutuli. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-09-13]. (ang.).
- ↑ a b The first African rector of the University of Glasgow. gla.ac.uk. [dostęp 2014-09-27]. (ang.).
- ↑ Albert John Luthuli: W domu niewoli: Autobiografia. PAX, 1966.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Albert John Luthuli, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] (ang.).
- Albert John Luthuli na www.encyclopedia.com
