Artheneidae
| Artheneidae | |||
| Stål, 1862 | |||
_(Bulrush_bug)_-_(imago),_Elst_(Gld),_the_Netherlands_-_2.jpg) Chilacis typhae | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
Artheneidae | ||
| Synonimy | |||
| |||
Artheneidae – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Należy do niej 20 opisanych gatunków. Większość występuje w Palearktyce; 2 rodzaje znane są z krainy australijskiej, a w krainach: etiopskiej i na wschód nearktycznej występują gatunki zawleczone. Są fitofagami ssącymi nasiona.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Pluskwiaki o niewielkich rozmiarach, osiągające od 2,5 do 4 mm długości ciała, którego zarys jest podługowato-jajowaty[1]. Dominuje wśród nich niepozorna, brązowawa do czarnej kolorystyka[2]. U większości gatunków grzbietową powierzchnię głowy, przedplecza i tarczki pokrywa silne punktowanie[1].
Głowa jest całkowicie pozbawiona trichobotrii[1]. Boczne brzegi przedplecza są płasko rozszerzone lub blaszkowate[2]. Większość gatunków obejmuje formy długoskrzydłe (o skrzydłach w pełni wykształconych), jednak jedyny znany przedstawiciel Nothochrominae jest krótkoskrzydły. Tylna para skrzydeł charakteryzuje się obecnością żyłek interwannalnych i hamusa (haczykowatej żyłki w komórce dysoidalnej, odchodzącej od żyłki medialnej)[1].
Odwłok jest całkowicie pozbawiony laterotergitów[1][2]. Przetchlinki odwłokowe drugiej pary umieszczone są u Dilompinae brzusznie, a pozostałych podrodzin grzbietowo[1]. Przetchlinki odwłokowe par od trzeciej do siódmej leżą brzusznie na „półeczkach”, utworzonych przez sternity[2]. Liczba trichobotrii na sternitach odwłoka nie jest zredukowana, a te na piątym sternicie wyrastają ze wspólnej wyniosłości[1]. U samic szew między czwartym i piątym sternitem jest całkowity, dochodzący do brzegów odwłoka[1][2]. W genitaliach samic większości gatunków korpus spermateki uległ inwaginacji. Genitalia samców odznaczają się obecnością bocznego wyrostka na prąciu i, u większości gatunków, bardzo krótkim wyrostkiem otworu płciowego. U larw odwłok zaopatrzony jest w trzy gruczoły zapachowe[1].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Biologia i ekologia tych pluskwiaków są słabo poznane. Są fitofagami, wysysającymi nasiona roślin. Gatunki europejskie, w tym te zawleczone do Ameryki, znane są z żerowania na nasionach pałkowatych. Gatunki australijskie żerują na mirtowatych z rodzajów eukaliptus i Leptospermum. Zimowanie odbywa się w ściółce[1] lub kolbach nasiennych pałek[2].
Rodzina ta występuje obecnie w większości krain zoogeograficznych. Naturalny zasięg Artheneinae ograniczał się do Palearktyki, jednak zawleczone zostały przez człowieka do krainy etiopskiej i na wschód krainy nearktycznej. Pozostałe podrodziny występują tylko w krainie australijskiej: Dilompinae są endemitami Australii (włącznie z Tasmanią), a Nothochrominae – Nowej Zelandii[1]. W Polsce występuje tylko Chilacis typhae[3].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten wprowadzony został w 1862 roku przez Carla Ståla pod nazwą Artheneida[1]. Rangę rodziny po raz pierwszy nadali mu w 1894 roku Lucien Lethierry i G. Severin[4]. W XX wieku klasyfikowany był jednak głównie jako podrodzina Artheneinae w obrębie szeroko pojętych zwińcowatych. W pracach z II połowy XX wieku wysnuwane były przypuszczenia co do parafiletyzmu tak rozumianych zwińcowatych[2]. W 1962 roku James Alexander Slater, Thomas E. Woodward i M.H. Sweet podzielili Artheneinae na trzy plemiona: Artheneini, Dilompini i Nothochromini[5]. W 1986 roku J.A. Slater i Harry Brailovsky przenieśli do Artheneinae rodzaj Polychisme, tworząc dlań plemię Polychismini[6]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, na podstawie której wniósł niektóre podrodziny zwińcowatych, w tym omawianą do rangi rodziny. Poskutkowało to podniesieniem do plemion do rangi podrodzin tj. Artheneinae, Dilompinae, Nothochrominae i Polychisminae[7], przy czym jeszcze w tym samym roku Izjasław Kierżner przeniósł Polychisme do Ischnorhynchinae, likwidując Polychisminae[8][9]. Według wyników analizy Henry’ego grupą siostrzaną dla Artheneidae są Oxycarenidae – ich wspólnymi cechami jest brak laterotergitów odwłoka, obecność wyrostka na fallotece i sześciokątne pękanie osłonki jaja przy wylęgu[7]. Siostrzaną relację tych rodzin potwierdzają też wyniki molekularnej analizy Tiana Xiaoxuan i innych z 2011[10].
Do rodziny tej zalicza się 20 opisanych gatunków[11]. Klasyfikuje się w 7 rodzajach i 3 podrodzinach[12]:
- podrodzina: Artheneinae Stål, 1862
- Artheneidea Kiritshenko, 1913
- Artheneis Spinola, 1837
- Chilacis Fieber, 1864
- Holcocranum Fieber, 1860
- Teutates Distant, 1909
- podrodzina: Dilompinae Slater, Woodward et Sweet, 1962
- Dilompus Scudder, 1957
- podrodzina: Nothochrominae Slater, Woodward et Sweet, 1962
- Nothochromus Slater, Woodward et Sweet, 1962
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
- ↑ a b c d e f g Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 251-258. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
- ↑ podrodzina: Artheneinae C. Stål, 1872. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-04-16].
- ↑ L. Lethierry, G. Severin: Catalogue General des Hemipteres. Tome II. Bruksela: F. Hayez, 1894.
- ↑ James Alexander Slater, Thomas E. Woodward, M.H. Sweet. A contribution to the classification of the Lygaeidae, with the description of the new genus from New Zealand. „Annals of the Entomological Society of America”. 55, s. 597-605, 1962.
- ↑ James A. Slater, H. Brailovsky. The first occurence of the subfamily Artheneinae in the Western Hemisphere with the description of the new tribe (Hemiptera: Lygaeidae). „Journal of New York Entomological Society”. 94 (3), s. 409-415, 1986.
- ↑ a b T.J. Henry. Phylogenetic analysis of family groups within the infraorder Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the Lygaeoidea. „Annals of the Entomological Society of America”. 90 (3), s. 275–301, 1997.
- ↑ Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, David C. Eades: genus Polychisme Kirkaldy, 1904. [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-15].
- ↑ I.M. Kerzhner. East Palaearctic species of genus Artheneis (Heteroptera: Lygaeidae). „Zoosystematica Rossica”. 6, s. 213, 1997.
- ↑ Xiaoxuan Tian, Qiang Xie, Min Li, Cuiqing Gao, Cuiqing Gao, Ying Cui, Li Xi, Wenjun Bu. Phylogeny of pentatomomorphan bugs (Hemiptera-Heteroptera: Pentatomomorpha) based on six Hox gene fragments. „Zootaxa”. 2888, s. 57–68, 2011. DOI: 10.11646/zootaxa.2888.1.5.
- ↑ Thomas J. Henry, Pablo M. Dellape, Alexandre S. de Paula: The Big-Eyed Bugs, Chinch Bugs, and Seed Bugs (Lygaeoidea). W: True Bugs (Heteroptera) of the Neotropics. Antônio R. Panizzi, Jocélia Grazia (red.). Dordrecht: Springer Science+Business Media, 2015, s. 159-175.
- ↑ Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, David C. Eades: family Artheneidae. [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-15].