Biskupiec

Biskupiec
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Rynek w Biskupcu
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Biskupiec
Data założenia	XIV wiek
Prawa miejskie	17 października 1395
Burmistrz	Kamil Kozłowski
Powierzchnia	5 km²
Wysokość	112 m n.p.m.
Populacja (31.12.2017); • liczba ludności; • gęstość	; 10 539; 2107,8 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	11-300
Tablice rejestracyjne	NOL
	Położenie na mapie Polski Biskupiec
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Biskupiec
	Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Biskupiec
	Położenie na mapie gminy Biskupiec Biskupiec
	53°51′47″N 20°57′21″E/53,863056 20,955833
TERC (TERYT)	2814024
SIMC	0964590
	Hasło promocyjne: Biskupiec – krajobraz pełen możliwości
	Urząd miejskiul. Niepodległości 2; 11-300 Biskupiec
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Biskupiec (lub Biskupiec Reszelski^[3]; niem. Bischofsburg^[4]^[5]^[6]) – miasto w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Biskupiec. Miasto położone jest na Pojezierzu Olsztyńskim nad rzeką Dymer.

Według danych z 1 stycznia 2018 Biskupiec liczył 10 539 mieszkańców^[1].

Biskupiec leży na historycznej Warmii^[7], na obszarze średniowiecznego pruskiego terytorium plemiennego Galindii^[8].

Lokalny ośrodek przemysłowy, ośrodek wypoczynkowy (m.in. jezioro Kraksy na południowym krańcu miasta); drobny przemysł poligraficzny, drzewny, odzieżowy, mięsny, browar (nieczynny).

Historia

Miasto powstało na bazie osady przy strażnicy biskupów warmińskich. Biskupi zamek graniczny Bischofsburg powstał ok. 1374, pierwotnie był budowlą drewniano-ziemną, a później murowaną. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o zamku w Biskupcu pochodzi z 1389. Budowla miała strzec trasy Warszawa-Królewiec. Zamek w Biskupcu uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej.

Prawa miejskie (chełmińskie) dla Biskupca nadał biskup Henryk Sorbom 17 października 1395. Zasadźcą Biskupca był Jan z Mokin (wieś koło Olsztyna). Po założeniu miasta mieszkańcy otrzymali zwolnienie od podatków na okres 12 lat. Biskupiec otoczony był murem obronnym i posiadał dwie bramy miejskie: Szczycieńską i Reszelską. Miasto nawiedzały często klęski – pożary i zniszczenia wojenne (m.in. w czasie wojny głodowej w 1414 r. miasto znacznie zniszczono podczas przemarszu wojsk polsko-litewskich, podczas walk w latach 1455–1463 zniszczeniu uległ zamek i wiele budynków mieszkalnych^[9], w latach wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521), a w 1659 r. spalili je Brandenburczycy). Na początku XVIII wieku grasowała tu epidemia dżumy. W czasie wojny siedmioletniej w Biskupcu przebywali żołdacy pruscy i rosyjscy.

Biskupiec przed reformacją był siedzibą jednego z czternastu archiprezbiteratów (dekanatów) w diecezji warmińskiej. W 1454 Biskupiec dołączył do Związku Pruskiego, na prośbę którego król Kazimierz IV Jagiellończyk ogłosił wcielenie regionu wraz z miastem do Korony Polskiej. Przynależność miasta i Warmii do Polski potwierdzono w 1466 w pokoju toruńskim kończącym wojnę trzynastoletnią. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 miasto zagarnęły Prusy.

Według sprawozdania biskupieckiego proboszcza z 1797 r. z 200 dzieci uczęszczających na naukę religii, tylko 20 uczyło się języka niemieckiego. Nowe nadzieje rozpaliła w mieszkańcach epoka napoleońska. W roku 1807, a następnie w 1812 (maju i czerwcu) w mieście stacjonowały wojska francuskie zmierzające w stronę Moskwy. Pobyt żołdaków wiązał się z dużymi stratami, jakie miasto poniosło w wyniku kontrybucji. Po klęsce Napoleona na krótko zajęli miasto Rosjanie. W 1862 miasto zostało siedzibą powiatu.

W 1882 r. w odpowiedzi na akcję germanizacyjną władz pruskich utworzono w mieście bibliotekę polską Towarzystwa Czytelni Ludowych. Według raportu rejencji królewieckiej z 1897 r. w powiecie reszelskim (biskupieckim), jak i w całej południowej Warmii i części Mazur, 75% dzieci porozumiewało się po polsku.

Pod koniec XIX w. Biskupiec uzyskał połączenie kolejowe z Czerwonką, Mrągowem i Szczytnem. W latach 1862–1975 Biskupiec był siedzibą powiatu reszelskiego. Uprzemysłowienie miasta nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku – w 1885 uruchomiono browar i inne zakłady przemysłowe. W 1899 r. w Biskupcu powstał garnizon. W 1910 r. otwarto w mieście elektrownię.

Wynik plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 r. okazał się niekorzystny dla Polski, w tym samym roku miał miejsce brutalny napad miejscowych Niemców na polską trupę teatralną. W okresie międzywojennym działały w Biskupcu liczne organizacje polskie.

W czasie ostatniej wojny Niemcy utworzyli w Biskupcu obozy dla jeńców wojennych (Polaków, Francuzów i Rosjan). Jeden z nich znajdował się w pobliżu jeziora Kraksy. Gdy w 1945 r. miasto ponownie znalazło się w granicach Polski, zniszczenia zabudowy sięgały 50 procent, niektórych budynków nigdy nie odbudowano. W 1946 urzędowo zatwierdzono obecną nazwę^[10]. Do 1954 roku siedziba gminy Rzeck. W czasach Polski Ludowej w mieście pracował duży tartak, fabryka mebli, zakłady graficzne oraz mleczarnia^[11].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Biskupca w 2014 roku^[12].

Zabytki

kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Kościół farny w Biskupcu istniał już w czasie lokacji miasta w 1395 r. Pierwotnie była to świątynia halowa o wielkości obecnej nawy głównej. Kościół kilkakrotnie był niszczony przez pożary i odbudowywany. W roku 1505 biskup Łukasz Watzenrode na odbudowę kościoła w Biskupcu przeznaczył cegłę z rozebranego w Lidzbarku szpitala św. Ducha. Konsekracji kościoła w 1580 r. dokonał biskup Marcin Kromer. Kościół po kilkukrotnych przebudowach i pożarze w 1766 r. otrzymał kształt trójnawowej hali. Kościół był powiększany jeszcze w późniejszym okresie. Obecny kształt świątyni jest wynikiem odbudowy po zniszczeniach w 1945 r. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowała się wieczna lampka z 1740 r. i misa chrzcielna z XVI w. W dobrym stanie dotrwał do naszych czasów fragment barokowego ogrodzenia z XVIII wieku.
kościół pw. bł. Karoliny Kózkówny. Dawny kościół ewangelicki wybudowany w latach według projektu Friedricha Augusta Stülera w latach 1846–1848, wieża 1868–1872. Kościół wybudowano w formie neoromańskiej bazyliki emporowej. Odrestaurowany w latach 70. XX wieku, do 1991 użytkowany przez Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolnego. Obecnie użytkowany jest przez parafię katolicką. Proboszczem jest ks. Krzysztof Brodzik.
średniowieczny gotycki układ przestrzenny starego miasta
zespół kamieniczek przy ul. Floriańskiej, mur. XIX w.
kamieniczki na ul. Pionierów i Mazurskie Przedmieście, XIX/XX w.
dawny ratusz z 1895 r.
starostwo, 1908 r. (obecnie Urząd Miejski)
kaflarnia, 1865 r. (obecnie restauracja)
dawny szpital, 1887 r. (obecnie gimnazjum katolickie)
wieża ciśnień, murowana, 1912–1913
warmińskie kapliczki i krzyże przydrożne z XIX i początku XX w.
kapliczka przykościelna (kościół św. Jana) XVIII w.
browar, 1885 r. (w 2014 roku przejęty przez Browary Regionalne Jakubiak)
gmach Liceum Ogólnokształcącego
gmach Szkoły Podstawowej nr 3
budynek internatu

Wybrane zabytkowe kamienice Biskupca:

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

Droga krajowa nr 16: Grudziądz – Ostróda – Olsztyn – Mrągowo – Ełk – Ogrodniki
Droga krajowa nr 57: Pułtusk – Maków Mazowiecki – Przasnysz – Szczytno – Biskupiec – Bisztynek – Bartoszyce
Droga wojewódzka nr 590: Barciany – Korsze – Reszel – Biskupiec
Droga wojewódzka nr 596: Biskupiec – Mnichowo

W mieście znajduje się stacja kolejowa Biskupiec Reszelski obsługująca ruch towarowy.

Linia kolejowa nr 223: Czerwonka – Ełk

Edukacja

Szkoły Podstawowe

Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. mjr. Henryka Dobrzańskiego ps. Hubal
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Orła Białego
Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka

Licea

Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej
Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II
Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych

Wspólnoty wyznaniowe

Warmińskie kapliczki przydrożne w Biskupcu:

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół rzymskokatolicki:

Kościół Ewangelicko-Augsburski:

filiał parafii w Sorkwitach^[13]

Kościół Zielonoświątkowy:

zbór „Słowo Życia“^[14]

Świadkowie Jehowy:

zbór Biskupiec Reszelski^[15]^[16]^[17].

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Tęcza Biskupiec. Aktualnie występuje w IV lidze warmińsko-mazurskiej. Działa tu też klub kolarski LKK Warmia Biskupiec.

Media

W mieście działa kilka grup m.in.: Stowarzyszenie ProCultura, która wydaje Magazyn „Pod Tytułem”. W lokalnej telewizji Teletop emitowany jest program o mieście i gminie Biskupiec „Magazyn Informacji Miejskich” („MIM”). Biskupiec jest aktywny również w internecie, prowadzone są dwa serwisy pod adresem biskupiec.com.pl i ebiskupiec.pl, oraz serwis UMiG biskupiec.pl. Istnieje także Biskupieckie Forum Internetowe biskupiec.home.pl.

Ludzie związani z Biskupcem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Biskupcem‎.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Biskupiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Biskupiec Reszelski w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
↑ Biskupiec – Dom Warmiński.
↑ Biskupiec – Słownik miast polskich – Wirtualny Wszechświat.
↑ Die ostpreußische Stadt Bischofsburg.
↑ Marian Gumowski. Pieczęcie i herby miast pomorskich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”. 44, s. 11, 1939. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu. ISSN 0082-5522. [dostęp 2022-09-19]. Cytat: Biskupiec – miasto na Warmii, w Prusach Wschodnich […]. (pol.).
↑ Jacob Kramers: Geographisch woordenboek der geheele aarde. Wyd. 2. T. 2: Lett. L – Z. Gouda: G. B. Van Goor Zonen, 1855, s. 832. OCLC 1071165167. [dostęp 2022-09-19]. Cytat: […] Galindië, met […] Bischofsburg […]. (niderl.).
↑ Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 86.
↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
↑ Jan Bałdowski „Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 57.
↑ Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność / Ludność / Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.06.2017 r [online], stat.gov.pl [dostęp 2018-08-03] .
↑ Biskupiec Reszelski – kaplica [online], luteranie.pl [dostęp 2023-08-07] .
↑ Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-08-07] .
↑ Andrzej Kopiczko, Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, s. 63, 64.
↑ gazeta olsztyńska.pl. [dostęp 2011-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-28)].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-24] .

Linki zewnętrzne

Serwis Internetowy Urzędu Miejskiego w Biskupcu
Historia Żydów w Biskupcu. sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-04)]. na portalu Wirtualny Sztetl
Biskupiec (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 240 .

[Populacja2018-1] Biskupiec w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[2] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[3] Biskupiec Reszelski w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl

[4] Biskupiec – Dom Warmiński.

[5] Biskupiec – Słownik miast polskich – Wirtualny Wszechświat.

[6] Die ostpreußische Stadt Bischofsburg.

[7] Marian Gumowski. Pieczęcie i herby miast pomorskich. „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”. 44, s. 11, 1939. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu. ISSN 0082-5522. [dostęp 2022-09-19]. Cytat: Biskupiec – miasto na Warmii, w Prusach Wschodnich […]. (pol.).

[8] Jacob Kramers: Geographisch woordenboek der geheele aarde. Wyd. 2. T. 2: Lett. L – Z. Gouda: G. B. Van Goor Zonen, 1855, s. 832. OCLC 1071165167. [dostęp 2022-09-19]. Cytat: […] Galindië, met […] Bischofsburg […]. (niderl.).

[9] Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 86.

[10] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[11] Jan Bałdowski „Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 57.

[populacja2016-12] Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność / Ludność / Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30.06.2017 r [online], stat.gov.pl [dostęp 2018-08-03] .

[13] Biskupiec Reszelski – kaplica [online], luteranie.pl [dostęp 2023-08-07] .

[14] Znajdź Kościół [online], kz.pl [dostęp 2023-08-07] .

[15] Andrzej Kopiczko, Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, s. 63, 64.

[16] zeta olsztyńska.pl. [dostęp 2011-10-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-28)].

[17] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-24] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Miasta na prawach powiatu	Elbląg Olsztyn
Miasta powiatowe	Bartoszyce Braniewo Działdowo Ełk Giżycko Gołdap Iława Kętrzyn Lidzbark Warmiński Mrągowo Nidzica Nowe Miasto Lubawskie Olecko Ostróda Pisz Szczytno Węgorzewo
Miasta gminne	Barczewo Biała Piska Biskupiec Bisztynek Dobre Miasto Frombork Górowo Iławeckie Jeziorany Kisielice Korsze Lidzbark Lubawa Mikołajki Miłakowo Miłomłyn Młynary Morąg Olsztynek Orneta Orzysz Pasłęk Pasym Pieniężno Reszel Ruciane-Nida Ryn Sępopol Susz Tolkmicko Wielbark Zalewo

Wsie	Adamowo Biesowo Biesówko Borki Wielkie Botowo Bredynki Chmielówka Czerwonka Dymer Kamionka Kobułty Kojtryny Labuszewo Łabuchy Łąka Dymerska Mojtyny Najdymowo Nowe Marcinkowo Parleza Mała Pudląg Rasząg Rudziska Rukławki Rzeck Sadowo Stanclewo Stryjewo Węgój Wilimy Wólka Wielka Zabrodzie Zarębiec
Osady	Biskupiec-Kolonia Druga Biskupiec-Kolonia Pierwsza Biskupiec-Kolonia Trzecia Boreczek Bukowa Góra Dębowo Droszewo Dworzec Januszewo Józefowo Kramarka Lipowo Ługi Nasy Parleza Wielka Rozwady Zameczek Zazdrość
Osady leśne	Gęsikowo Rudziska Sadłowo
Integralne części wsi	Borki Małe Czerwonka-Stacja Dąbrówka Kobułcka Najdymowo-Cegielnia Pierwój Ptaszki Zawada

Miasta	Barczewo Biskupiec Dobre Miasto Jeziorany Olsztynek
Gminy miejsko-wiejskie	Barczewo Biskupiec Dobre Miasto Jeziorany Olsztynek
Gminy wiejskie	Dywity Gietrzwałd Jonkowo Kolno Purda Stawiguda Świątki

Przynależność wojewódzka	okręg mazurski (1945–46) woj. olsztyńskie (1946–58)
Miasta (do 1958 →)	Biskupiec (do 1958 →) Bisztynek (do 1958 →) Jeziorany (do 1958 →) Reszel (do 1958 →)
Gminy wiejskie (1945–54)	Biesowo (Biesowo Wielkie) (1945–46) Bredynki (1945) Czerwonka (1946–54) Franknowo (Frankenau, Frankowo) (1945–54) Grzęda (Sturmhübel) (1945–54) Klewno (Klawsdorf) (1945–54) Kolno (Kellen) (1945–54) Leginy (1945) Lutry (1945–54) Radostowo (Freudenberg) (1945–54) Rzeck (Pawłowo–Ridbach, Rydłowo) (1945–54) Sątopy (1945) Tłokowo (1945) Troszkowo (1945)
Gromady (1954–58 →)	Biesowo (1954–57) Biskupiec (1954–58 →) Bisztynek (1954–58 →) Borki Wielkie (← 1958 →) Bredynki (1954–58 →) Czerwonka (1954–58 →) Franknowo (1954–58 →) Grzęda (1954–57) Jeziorany (1954–58 →) Kobułty (← 1958 →) Kolno (1954–58 →) Lutry (1954–58 →) Mnichowo (1954–57) Prosity (1954–57) Radostowo (1954–58 →) Reszel (1954–58 →) Rzeck (1954–58 →) Samławki (1954–58 →) Unikowo (1954–58 →) Węgój (1954–58 →) Żardeniki (1954–57)

Przynależność wojewódzka	woj. olsztyńskie
Miasta (← od 1959)	Biskupiec (← od 1959) Bisztynek (← od 1959) Jeziorany (← od 1959) Reszel (← 1959–72 →)
Gromady (← 1959–72)	Biskupiec (← 1959) Bisztynek (← 1959–72) Borki Wielkie (← 1959) Bredynki (← 1959–61) Czerwonka (← 1959–72) Franknowo (← 1959–72) Jeziorany (← 1959–72) Kobułty (← 1959–72) Kolno (← 1959–72) Lutry (← 1959–72) Radostowo (← 1959–68) Reszel (← 1959–72) Rzeck (← 1959) Samławki (← 1959–68) Unikowo (← 1959–68) Węgój (← 1959–61)
Gminy wiejskie (1973–75)	Biskupiec Bisztynek Jeziorany Kolno