Marcin Kromer
| Biskup | ||
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia |
11 listopada 1512 | |
|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 marca 1589 | |
| Biskup koadiutor warmiński | ||
| Okres sprawowania |
1570–1579 | |
| Biskup warmiński | ||
| Okres sprawowania |
1579–1589 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Nominacja biskupia |
1579 | |
| Sakra biskupia |
6 grudnia 1579 | |
| Data konsekracji |
6 grudnia 1579 |
|---|---|
| Konsekrator | |
| Współkonsekratorzy |
Marcin Kromer herbu Kromer (ur. 11 listopada 1512 w Bieczu, zm. 23 marca 1589 w Lidzbarku Warmińskim) – humanista, historyk i pisarz okresu renesansu, teoretyk muzyki, dyplomata; od 1579 biskup warmiński, kustosz sandomierski, kanonik krakowski, wiślicki, kielecki i warmiński[1], jeden z przywódców polskiej kontrreformacji, pisał po polsku i po łacinie[2], sekretarz króla Zygmunta I Starego od 1544 roku[3], przedstawiciel dyplomatyczny Królestwa Polski w Państwie Kościelnym w 1548 roku[4].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Marcin Kromer urodził się w spolonizowanej rodzinie mieszczanina Grzegorza i szlachcianki Agnieszki z Czermińskich[5]. Ukończył szkołę parafialną w Bieczu, a następnie studiował w Akademii Krakowskiej (1528–1530). Po uzyskaniu tytułu bakałarza pozostał w Krakowie. W latach 1533–1537 pracował w kancelarii królewskiej. W latach 1537–1539 studiował we Włoszech: w Padwie i Bolonii. W roku 1540 wrócił do Polski jako doktor obojga praw, by zostać sekretarzem arcybiskupa krakowskiego Piotra Gamrata. W 1542 roku przyjął święcenia kapłańskie. W latach 1543–1544 pełnił funkcję posła arcybiskupa do Rzymu, w 1544 roku otrzymał kanonię krakowską.
W 1544 roku został sekretarzem królewskim Zygmunta I Starego i bliskim współpracownikiem podkanclerzego (i późniejszego kanclerza wielkiego koronnego) Samuela Maciejowskiego. Zajmował się sprawami pruskimi i jako znawca tej prowincji otrzymał w 1551 roku kanonię warmińską. W 1552 roku za prace historyczne o Polsce otrzymał od króla nobilitację. W latach 1558–1564 był stałym posłem na dworze cesarza. W 1570 roku został mianowany koadiutorem biskupstwa warmińskiego zastępując kardynała Stanisława Hozjusza. W 1579 roku został biskupem diecezji warmińskiej, na jego zlecenie wykonane zostały pierwsze mapy Warmii. W dniu 18 marca 1583 roku zatwierdził pierwszą regułę Zgromadzeniu św. Katarzyny w Braniewie, którego założycielką była bł. Regina Protmann. Powiększył zbiory biblioteki biskupiej, m.in. o rękopis Galla Anonima, ufundował też epitafium Mikołajowi Kopernikowi.
Dzieła
[edytuj | edytuj kod]Po łacinie
[edytuj | edytuj kod]- Musicae elementa (Kraków, 1532, wyd. Hieronim Wietor) – traktat dedykowany Mikołajowi Lutomirskiemu, do naszych czasów dotrwał tylko początek fragmentu De plana musica liber prior
- De musica figurata liber posterior (Kraków, 1534, 1539 także u Wietora), razem z Opusculum musices noviter congestum Sebastiana z Felsztyna.
- Martini Cromeri Sermo de tuenda dignitate sacerdotii, Petricoviae in Synodo habitus, Kraków 1542
- De origine et rebus gestis Polonorum libri XXX (O pochodzeniu i czynach Polaków ksiąg trzydzieści, znane także jako O sprawach, dziejach i wszystkich innych potocznościach koronnych polskich, przekład polski w 1611) wydana po raz pierwszy w 1555 roku w Bazylei
- Polonia sive de situ, populis, moribus, magistratibus et re publica regni Polonici libri duo (znane jako Opis Polski albo Polska, przekład polski Polska, czyli o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego Władysława Syrokomli w 1853) – pierwsze autoryzowane wydanie w 1577 roku
- Catecheses sive Institutiones duodecim de septem Sacramentis & sacrificio Missae & de funebribus exequiis: ad utilitatem parochorum & aliorum Sacerdotum, in Polonicam Germanicamque linguam conversae, Kraków 1570
- Oratio Martini Cromeri in funere optimi & maximi principis, Sigismundi, eius nominis primi Polonorum, Lituanorum, Russorum, Prussorum, & Masoviorum Regis etc., Kraków 1548
Po polsku
[edytuj | edytuj kod]- Rozmowy Dworzanina z Mnichem, wydana 1551–1554
- Historyja prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandzkiego Jana i królewny polskiej Katarzyny – fabularyzowana historia Jana Wazy i Katarzyny Jagiellonki (rodziców Zygmunta III Wazy), wydana anonimowo w 1570 roku (Marcin Kromer: Historyja prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia finlandzkiego Jana i królewny polskiej Katarzyny, oprac. Janusz Małłek, Pojezierze, Olsztyn 1983, ISBN 83-7002-118-2)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jan Wiśniewski: Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186–1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1928, s. 164.
- ↑ Zdzisław Libera, Jadwiga Pietrusiewiczowa, Jadwiga Rytel. Od średniowiecza do oświecenia. t. I, 1989. s. 76.
- ↑ Andrzej Wyczański: Między kulturą a polityką. Sekretarze Zygmunta Starego 1506-1548, Warszawa 1990, s. 256.
- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 143.
- ↑ Marcin Kromer na stronie leksykonkultury.ceik.eu
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Elżbieta Witkowska-Zaremba: Kromer Marcin. W: Encyklopedia muzyczna PWM pod red. Elżbiety Dziębowskiej. T. V: klł, PWM, Kraków 1997.
Elżbieta Witkowska-Zaremba: Kromer, Marcin. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, wersja online- Aleksander Batowski: Sprawa z poselstwa Marcina Kromera do Ferdynanda cesarza w latach 1558–1563, Lwów 1853.
- Towarzystwo Kulturalne Biecza i Regionu im. bpa Marcina Kromera
- Marcin Kromer [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2018-08-02] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dzieła Marcina Kromera w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000081223249
- VIAF: 44288262
- LCCN: n83145585
- GND: 119056526
- LIBRIS: xv8b60tg1cg00n5
- BnF: 103048225
- SUDOC: 087482789
- SBN: BVEV017461
- NLA: 35184858
- NKC: mzk2006356111
- BNE: XX1308460
- NTA: 069126089
- BIBSYS: 2056528
- CiNii: DA13131453
- Open Library: OL1283126A, OL5564572A
- PLWABN: 9810537513205606
- NUKAT: n97008645
- J9U: 987007275766105171
- PTBNP: 882059
- LNB: 000295102
- NSK: 000423646
- CONOR: 218878307
- LIH: LNB:V*378532;=BO
- Absolwenci i studenci Akademii Krakowskiej
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Bolonii
- Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Padwie
- Biskupi koadiutorzy i pomocniczy I Rzeczypospolitej
- Biskupi warmińscy
- Doktorzy obojga praw (I Rzeczpospolita)
- Duchowni katoliccy – szlachta I Rzeczypospolitej
- Historycy I Rzeczypospolitej
- Kanonicy kieleckiej kapituły kolegiackiej
- Kanonicy krakowscy
- Kanonicy warmińscy
- Kanonicy wiślickiej kapituły kolegiackiej
- Książęta sambijscy
- Kustosze sandomierskiej kapituły kolegiackiej
- Ludzie urodzeni w Bieczu
- Ludzie związani z Bieczem (I Rzeczpospolita)
- Ludzie związani z Lidzbarkiem Warmińskim (I Rzeczpospolita)
- Ludzie związani z Sandomierzem (I Rzeczpospolita)
- Ludzie związani z Wiślicą (I Rzeczpospolita)
- Nobilitowani przez Zygmunta II Augusta
- Pisarze związani z Bolonią
- Pisarze związani z Krakowem
- Polscy działacze kontrreformacji
- Polscy filolodzy
- Polscy pisarze nowołacińscy XVI wieku
- Polscy pisarze religijni XVI wieku
- Polscy pisarze renesansu
- Polscy teoretycy muzyki
- Posłowie I Rzeczypospolitej w Świętym Cesarstwie Rzymskim
- Przedstawiciele dyplomatyczni Polski przy Stolicy Apostolskiej (I Rzeczpospolita)
- Sekretarze Zygmunta I Starego
- Senatorowie duchowni I Rzeczypospolitej
- Senatorowie za panowania Stefana Batorego
- Senatorowie za panowania Zygmunta III Wazy
- Urodzeni w 1512
- Zmarli w 1589