Bitwa pod Witaszewem
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
28 maja 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Witaszewem[a] | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | |||
| Wynik |
wygrana Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Wyprawa kijowska 1920 roku[2]
Bitwa pod Witaszewem (Witaczewem, Wityczewem) – walki polskiej grupy „Wasylków" z międzynarodowym pułkiem strzelców Armii Czerwonej oraz oddziałem tzw. czerwonych komunistów toczone w okresie II fazy operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[3][4]. Zgrupowane na froncie od Starej Uszycy nad Dniestrem po Prypeć trzy polskie armie uderzyły na wschód[5][6].
Po stronie sowieckiej broniły się sowieckie 12 Armia Siergieja Mieżeninowa w składzie 7., 44. i 58 DS oraz 17 DK, która osłaniała kierunek kijowski i białocerkiewski, a na lewym skrzydle 14 Armia Ijeronima Uborewicza w składzie 21., 41., 45. i 60 DS oraz 8 DK, broniąca kierunku Żmerynka-Bracław[7].
W końcu maja oddziały sowieckie na Ukrainie przeszły do działań zaczepnych.
Walczące wojska
[edytuj | edytuj kod]| Jednostka | Dowódca | Podporządkowanie |
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| ⇒ grupa „Wasylków” | ppłk Stefan Dąb-Biernacki | |
| → 5 pułk piechoty Legionów | mjr Jerzy Dobrodzicki | |
| – II/ 5 pułku piechoty | kpt. Stanisław Skwarczyński | |
| — 5/5 pułku piechoty Legionów | ||
| — 6/5 pułku piechoty Legionów | ||
| – pl km/ 3 pułku strzelców konnych | ||
| – 9/ 1 pułku artylerii polowej | por. Edward Zimmer | |
 Armia Czerwona
| ||
| ⇒ międzynarodowy pułk strzelców | ||
| ⇒ oddział czerwonych komunistów | ||
| ⇒ Flotylla Dnieprzańska | ||
Walki pod Witaszewem
[edytuj | edytuj kod]
22 maja 1920 dowódca 3 Armii gen. Edward Rydz-Śmigły utworzył grupę „Wasylków” w składzie: 5 pułk piechoty Legionów, III batalion 1 pułku piechoty Legionów, 3 pułk ułanów, III/1 pułku artylerii polowej Legionów i 2 bateria 1 pułku artylerii ciężkiej[9][10][11]. Dowodzenie nad grupą objął ppłk Stefan Dąb-Biernacki. Grupa zluzowała odchodzące na północny odcinek frontu polsko-bolszewickiego oddziały 15 Dywizji Piechoty i ubezpieczała działania 3 Armii od południa w pasie od Brotnicz do Trypola. Przeciwnikiem grupy „Wasylków" i sąsiedniej grupy „Biała Cerkiew”[b] były sowieckie brygady: 130 Bohuńska BS, 131 Taraszczańska BS, 132 Płastuńska BS i 2 Moskiewska BS[12].
Nocą z 27 na 28 maja na zachodni brzeg Dniepru przeprawił się doskonale wyposażony sowiecki międzynarodowy pułk strzelców i doborowy oddział czerwonych komunistów. O świcie sowieckie oddziały uderzyły na Witaszewo, bronione przez kompanię 5 pułku piechoty Legionów por. Adama Wojnara i 9 baterię 1 pułku artylerii polowej Legionów por. Edwarda Zimmera, oraz na Stajki, bronione przez pluton 7/5 pp Leg.[13]. Jednocześnie do zachodniego brzegu Dniepru podpłynęło 11 opancerzonych statków sowieckiej Flotylli Dnieprzańskiej, które otworzyły ogień na polskie stanowiska.
W pierwszym szturmie Sowieci opanowali Stajki, próbując jednocześnie obejść Witaszewo od południa. Kompania por. Wojnara wzmocniona 9 baterią artylerii broniła trzech wylotów wsi metodą pojedynczych plutonowych punktów oporu. Także poszczególne działony rozdzielone zostały równomiernie. Polska piechota parokrotnie odrzuciła ogniem gęste tyraliery czerwonoarmistów, a czwarte działo ostrzeliwało opancerzone statki na Dnieprze, uzyskując kilka trafień. Walka trwała 11 godzin[14]. Około 16.00 Polakom zaczynało brakować amunicji. Przeciwnik, wyczuwając osłabienie ognia, rozpoczął nowe natarcie i wdarł się do wioski. W krytycznym położeniu z pomocą pododdziałom w Witaszewie przybył pluton ckm 3 pułku strzelców konnych z Trypola. Ogień maszynowy ze skrzydła załamał impet sowieckiego natarcia. Wykorzystały to kompanie 5 pp Leg. i ruszyły do kontrataku. Sowieci, w przekonaniu, że Polacy otrzymali znaczne posiłki, zaczęli w nieładzie ustępować[15].
Bilans walk
[edytuj | edytuj kod]Twarda obrona i śmiało przeprowadzony wszystkimi siłami i środkami manewr taktyczny pozwoliły odeprzeć znacznie silniejszego przeciwnika. W pościgu Polacy wzięli kilkudziesięciu jeńców, w tym komisarza oddziału. Na polu walki pozostało przeszło stu poległych czerwonoarmistów, a wśród nich dowódca atakującej grupy. Uszkodzone zostało kilka okrętów Flotylli Dnieprzańskiej. Straty polskie wyniosły kilkunastu poległych i rannych[15].
Kilka dni później oddziały grupy „Wasylków” wzięły udział w wypadzie na Olszanicę.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Kutrzeba 1937 ↓.
- ↑ Odziemkowski 1998 ↓, s. 67.
- ↑ Tym 2020 ↓, s. 13.
- ↑ Kutrzeba 1937 ↓, s. 95.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 183.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 38.
- ↑ a b Przybylski 1924 ↓, s. 161-176.
- ↑ Odziemkowski 2010 ↓, s. 491.
- ↑ Pomarański 1931 ↓, s. 66.
- ↑ Lewicki 1929 ↓, s. 36.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 281.
- ↑ Bąbiński 1929 ↓, s. 52.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 445.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 446.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kazimierz Bąbiński: Zarys historji wojennej 5-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
- Roman Lewicki: Zarys historji wojennej 1-go pułku artylerii polowej Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
- Adam Przybylski. Działania 1 Dywizji Piechoty Legjonów na Ukrainie 1920 r. (III). „Bellona”. 14, s. 161-176, 1924. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy.
- Stefan Pomarański: Zarys historji wojennej 1-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.