Branta

	Branta
	Scopoli, 1769
	; Przedstawiciel rodzaju – bernikla kanadyjska (B. canadensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	gęsi
Plemię	Anserini
Rodzaj	Branta
	Typ nomenklatoryczny
	Anas bernicla Linnaeus, 1758
Synonimy
	Bernicla Oken, 1817; Leucopareia Reichenbach, 1852; Rufibrenta Bonaparte, 1856; Leucoblepharon Baird, 1858; Brenthus Sundevall, 1872; Bernicula Coues, 1882; Ptocas Heine, 1890; Nesochen Salvadori, 1895; Eubranta Verheyen, 1955;
	Bernicla Oken, 1817; Leucopareia Reichenbach, 1852; Rufibrenta Bonaparte, 1856; Leucoblepharon Baird, 1858; Brenthus Sundevall, 1872; Bernicula Coues, 1882; Ptocas Heine, 1890; Nesochen Salvadori, 1895; Eubranta Verheyen, 1955;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Branta – rodzaj ptaków z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej, Eurazji oraz na Hawajach^[13].

Morfologia

Długość ciała 55–110 cm, rozpiętość skrzydeł 110–183 cm; masa ciała 850–6523 g (samce są większe i cięższe od samic)^[14].

Systematyka

Etymologia

Branta: nazwa rodzajowa pochodzi od słowa branta i brendina oznaczającego w średniowiecznej łacinie „berniklę”. Łacińska nazwa pochodzi od słowa Brandgás oznaczającego w języku staronordyjskim „opaloną (czarną) gęś”. Nazwa ta została skrócona i zlatynizowana w obecnej formie przez Turnera w 1544 roku. Nie ma żadnego związku z greckim słowem βρενθος brenthos oznaczającym „niezidentyfikowanego ptaka wodnego”^[15].
Bernicla (Bernicula): epitet gatunkowy Anas bernicla Linnaeus, 1758; średniowiecznołac. bernicla „bernikla białolica”^[15]. Gatunek typowy: Anas bernicla Linnaeus, 1758.
Leucopareia: gr. λευκοπαρειος leukopareios „białe policzki, jasne policzki”, od λευκος leukos „biały”; παρηιον parēion „policzek”^[15]. Gatunek typowy: Anas leucopsis Bechstein, 1803.
Rufibrenta: łac. rufus „rudy”; brenthos „nieznany ptak wodny”, od gr. βρενθος brenthos „niezidentyfikowany ptak wodny”^[15]. Gatunek typowy: Anser ruficollis Pallas, 1769.
Leucoblepharon: gr. λευκος leukos „biały”; βλεφαρον blepharon „powieka”^[15]. Gatunek typowy: Anas canadensis Linnaeus, 1758
Brenthus: gr. βρενθος brenthos „niezidentyfikowany ptak wodny” (por. łac. brenthos „nieznany ptak wodny” (inny ptak o tej samej nazwie ale zamieszkujący lasy, identyfikowany jest jako drozd))^[15]. Gatunek typowy: Anas bernicla Linnaeus, 1758.
Ptocas: gr. πτωκας ptōkas „bojaźliwy, ptaki”^[15]. Nowa nazwa dla Rufibrenta.
Nesochen: gr. νησος nēsos „wyspa” (tj. Hawaje); χην khēn, χηνος khēnos „gęś”^[15]. Gatunek typowy: Anser sandvicensis Vigors, 1834.
Eubranta: gr. ευ eu „ładny”; rodzaj Branta Scopoli, 1769^[15]. Gatunek typowy: Anas leucopsis Bechstein, 1803.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[16]:

Branta bernicla (Linnaeus, 1758) – bernikla obrożna
Branta ruficollis (Pallas, 1769) – bernikla rdzawoszyja
Branta sandvicensis (Vigors, 1834) – bernikla hawajska
Branta canadensis (Linnaeus, 1758) – bernikla kanadyjska
Branta leucopsis (Bechstein, 1803) – bernikla białolica
Branta hutchinsii (Richardson, 1831) – bernikla północna – takson wyodrębniony ostatnio z B. canadensis^[17]^[18]

Fragment kladogramy z uwzględnieniem gatunków z rodzaju Branta^[19]:

Branta

B. bernicla

B. ruficollis

B. sandvicensis

B. canadensis

	B. leucopsis

	B. hutchinsii

Przypisy

↑ Branta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ G.A. Scopoli: Annus I. Historico-Naturalis. Descriptiones Avium Musei Proprii Earumque Rariorum, Quas Vidit in Vivario Augustiss. Imperatoris, in Museo Excell. Comitis Francisci Annib. Turriani. Lipsiae: Sumtib. Christ. Gottlob Hilscheri, 1769, s. 67. (łac.).
↑ L. von Oken. Ofens Einthelungsgründe. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. 1, s. 1183, 1817. (niem.).
↑ H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. ix. (niem.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Excursion dans les divers Musées d’Allemagne, de Hollande et de Belgique (suite et fin), et Tableaux paralléliques de tordre des Palmipèdes. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 43, s. 648, 1856. (fr.).
↑ S.F. Baird: Birds. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Cz. 9. Washington: A.O.P. Nicholson, 1858, s. xlix, 763. (ang.).
↑ C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen. Försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1872, s. 145. (szw. • łac.).
↑ E. Coues: The Coues check list of North American birds. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1882, s. 112. (ang.).
↑ F. Heine: Fam. Anseridae. W: F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1890, s. 342. (łac.).
↑ Nesochen, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-16] (ang.).
↑ T. Salvadori: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 27: Catalogue of the Chenomorphæ (Palamedæ, Phœxicopteri, Anseres), Crypturi, and Ratitæ in the Collection of the British Museum. Londyn: Printed by order of the trustees, 1895, s. XII, 81, 126. (ang.).
↑ R.K. Verheyen. „Bulletin du Musee Royal d’Histoire Naturelle de Belgique”. 31 (36), s. 9, 1955. (fr.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-01]. (ang.).
↑ C. Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 583–584. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ Systematyka za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (wersja: 2020-07-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-01].
↑ E.E. Paxinos, H.F. James, S.L. Olson, M.D. Sorenson, J. Jackson & R.C. Fleischer. mtDNA from fossils reveals a radiation of Hawaiian geese recently derived from the Canada goose (Branta canadensis). „Proceedings of the National Academy of Sciences of USA”. 99 (3), s. 1399–1404, 2002. DOI: 10.1073/pnas.032166399. (ang.).
↑ K.T. Scribner, S.L. Talbot, J.M. Pearce, B.J. Pierson, K.S. Bollinger & D.V. Derksne. Phylogeography of Canada Geese (Branta canadensis) in Western North America. „The Auk”. 120 (3), s. 889–907, 2003. (ang.).
↑ J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

[itis-1] Branta, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Scopoli-2] G.A. Scopoli: Annus I. Historico-Naturalis. Descriptiones Avium Musei Proprii Earumque Rariorum, Quas Vidit in Vivario Augustiss. Imperatoris, in Museo Excell. Comitis Francisci Annib. Turriani. Lipsiae: Sumtib. Christ. Gottlob Hilscheri, 1769, s. 67. (łac.).

[Oken-3] L. von Oken. Ofens Einthelungsgründe. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. 1, s. 1183, 1817. (niem.).

[Reichenbach-4] H.G.L. Reichenbach: Avium systema naturale. Das natürliche system der vögel mit hundert tafeln grösstentheils original-abbildungen der bis jetzt entdecken fast zwölfhundert typischen formen. Vorlaüfer einer iconographie der arten der vögel aller welttheile. Dresden und Leipzig: Expedition der vollständigsten naturgeschichte, 1850, s. ix. (niem.).

[Bonaparte-5] Ch.-L. Bonaparte. Excursion dans les divers Musées d’Allemagne, de Hollande et de Belgique (suite et fin), et Tableaux paralléliques de tordre des Palmipèdes. „Comptes Rendus Hebdomadaires des Séances de l’Académie des Sciences”. 43, s. 648, 1856. (fr.).

[Baird-6] S.F. Baird: Birds. W: United States. War Department: Reports of explorations and surveys, to ascertain the most practicable and economical route for a railroad from the Mississippi River to the Pacific Ocean. Cz. 9. Washington: A.O.P. Nicholson, 1858, s. xlix, 763. (ang.).

[Sundevall-7] C.J. Sundevall: Methodi naturalis avium disponendarum tentamen. Försök till fogelklassens naturenliga uppställnung. Stockholm: Samson & Wallin, 1872, s. 145. (szw. • łac.).

[Coues-8] E. Coues: The Coues check list of North American birds. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1882, s. 112. (ang.).

[Heine-9] F. Heine: Fam. Anseridae. W: F. Heine & A. Reichenow: Nomenclator Musei Heineani Ornithologici. Berlin: R. Friedländer & Sohn, 1890, s. 342. (łac.).

[itis2-10] Nesochen, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2013-11-16] (ang.).

[Salvadori-11] T. Salvadori: Catalogue of the Birds in the British Museum. Cz. 27: Catalogue of the Chenomorphæ (Palamedæ, Phœxicopteri, Anseres), Crypturi, and Ratitæ in the Collection of the British Museum. Londyn: Printed by order of the trustees, 1895, s. XII, 81, 126. (ang.).

[Verheyen-12] R.K. Verheyen. „Bulletin du Musee Royal d’Histoire Naturelle de Belgique”. 31 (36), s. 9, 1955. (fr.).

[ioc-13] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-01]. (ang.).

[hbw1-14] C. Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992, s. 583–584. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).

[Jobling-15] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-16] Systematyka za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (wersja: 2020-07-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-01].

[Paxinos&inni-17] E.E. Paxinos, H.F. James, S.L. Olson, M.D. Sorenson, J. Jackson & R.C. Fleischer. mtDNA from fossils reveals a radiation of Hawaiian geese recently derived from the Canada goose (Branta canadensis). „Proceedings of the National Academy of Sciences of USA”. 99 (3), s. 1399–1404, 2002. DOI: 10.1073/pnas.032166399. (ang.).

[Scribner&inni-18] K.T. Scribner, S.L. Talbot, J.M. Pearce, B.J. Pierson, K.S. Bollinger & D.V. Derksne. Phylogeography of Canada Geese (Branta canadensis) in Western North America. „The Auk”. 120 (3), s. 889–907, 2003. (ang.).

[tif-19] J. Boyd III: Anatidae: Ducks, Geese, Swans. [w:] Taxonomy in Flux Checklist 3.08 [on-line]. John Boyd’s Home Page. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]