Erebus
77°31′47″S 167°09′12″E/-77,529722 167,153333
| |
| Terytorium | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo |
brak |
| Wysokość |
3794 m n.p.m. |
| Wybitność |
3794[1] m |
| Pierwsze wejście |
1908 |
| • zimowe |
1995 |
| Dane wulkanu | |
| Rok erupcji |
2022[2] |
| Typ wulkanu | |
| Aktywność | |
Położenie na mapie Antarktyki  | |
| 77°31′47″S 167°09′12″E/-77,529722 167,153333
| |
Erebus – wulkan czynny u wybrzeża Antarktydy Wschodniej, na Wyspie Rossa (na Morzu Rossa) o wysokości 3794 m n.p.m.[2] Jest to najaktywniejszy wulkan w Antarktyce; ostatnia jego erupcja miała miejsce w 2022 roku.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Erebus to duży stratowulkan pokryty przez lodowce, największy z wulkanów tworzących Wyspę Rossa u wybrzeża Ziemi Wiktorii (pozostałe to wygasłe Mount Terror i Mount Bird). Wulkan zaczął się formować około 1,3 miliona lat temu, w plejstocenie[3]. Fonolitowy stożek wulkanu zmodyfikowało powstanie jednej lub dwóch generacji kalder, z których najmłodsza, późnoplejstoceńska, sięga do wysokości 3200 m n.p.m. Wznosi się w niej najmłodszy stożek, zwieńczony eliptycznym kraterem o wymiarach 500 × 600 m. Krater ma głębokość 110 m, znajduje się w nim wewnętrzny krater o średnicy 250 m, zawierający na dnie stałe jezioro lawowe, jedno z czterech istniejących na Ziemi[2].
Aktywność wulkaniczna Erebusa jest znana od 1841, kiedy to wulkan został odkryty. Jest ona stale obserwowana od 1972, przeważnie przejawia się w istnieniu jeziora lawowego i małych erupcjach, od czasu do czasu zdarzają się erupcje strombolijskie, wyrzucające bomby wulkaniczne[2].
Prócz wulkanizmu Erebus przejawia także związaną z nim aktywność geotermalną, na jego zboczach istnieją fumarole, których wyziewy zamarzają w zimnym antarktycznym powietrzu, tworząc wieże lodowe osiągające 10 m wysokości[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1841 odkrył go szkocki badacz James Clark Ross. Nazwa wulkanu pochodzi od jednego z okrętów odkrywcy o nazwie HMS Erebus[3][4].
W 1908 grupa dowodzona przez Edgewortha Davida z ekspedycji Nimroda jako pierwsza zdobyła szczyt Erebusa[5].
W grudniu 1912 górę badała ekspedycja Terra Nova, pod dowództwem Scotta. Członkowie wyprawy sporządzili mapy i pobrali próbki geologiczne. Dwa obozy tej wyprawy znajdują się na liście historycznych miejsc i pomników w Antarktyce (nr 89 i 90)[6].
W 1979 na wulkanie miała miejsce katastrofa lotu Air New Zealand 901. Samolot rozbił się na zboczu Erebusa. Śmierć poniosło 257 osób znajdujących się na pokładzie. Na liście historycznych miejsc i pomników Antarktydy znajduje się stalowy krzyż, upamiętniający tę katastrofę (nr 73)[6].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Aktywny geotermicznie obszar Tramway Ridge, położony 1,5 km na północny wschód od głównego krateru, był objęty ochroną jako szczególnie chroniony obszar Antarktyki nr 130 (Tramway Ridge) o powierzchni 4 ha[7]. W 2014 zatwierdzono nowy plan ochrony przyrody; obszar Tramway Ridge został włączony w skład nowego szczególnie chronionego obszaru Antarktyki nr 175 (high altitude geothermal sites of the Ross Sea region). Obejmuje on również fragmenty szczytów wulkanów Mount Melbourne i Mount Rittmann, gdzie także występuje aktywność geotermalna[8]. Prócz basenu Morza Rossa jedynym miejscem na Antarktydzie, w którym stwierdzono aktywność geotermiczną na dużej wysokości, jest szczyt Mount Berlin[9].
Obszar Tramway Ridge, dzięki podwyższonej temperaturze gruntu (do 75 °C na głębokości 4 cm) i dostępności ciekłej wody, pozwala na istnienie nietypowych społeczności mikroorganizmów, a około 16% chronionego obszaru porasta widoczna roślinność. Wstęp do północnej części chronionego obszaru jest zabroniony[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Antarctica Ultra-Prominences. Peaklist, 1988. [dostęp 2015-07-09]. (ang.).
- ↑ a b c d Erebus. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-04-20]. (ang.).
- ↑ a b c Olivia Judson. Antarctica’s Mount Erebus. „National Geographic”, lipiec 2012. (ang.).
- ↑ Mount Erebus
- ↑ Sir Tannatt Edgeworth David (known as ‘The Prof’ or ‘The Professor’) (1858–1934). Australian Antarctic Division, 2011-09-30. [dostęp 2015-07-09].
- ↑ a b List of Historic Sites and Monuments approved by the ATCM (2013). Secretariat of the Antarctic Treaty, 2013. [dostęp 2015-07-09]. (ang.).
- ↑ Management Plan for Antarctic Specially Protected Area No. 130: Tramway Ridge, Mt. Erebus, Ross Island. National Science Foundation. [dostęp 2015-07-09].
- ↑ Measure 13 (2014) – ATCM XXXVII – CEP XVII, Brasilia. Antarctic Treaty Secretariat. [dostęp 2015-07-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)]. (ang. • hiszp. • niem. • ros.).
- ↑ a b Management Plan for Antarctic Specially Protected Area No. 175: High Altitude Geothermal sites of the Ross Sea region. Antarctic Treaty Secretariat, 2014. [dostęp 2015-07-09].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Mount Erebus Volcano Observatory. erebus.nmt.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-28)].