Grupa Laokoona
 Grupa Laokoona | |
| Medium | |
|---|---|
| Wymiary |
2,42 m[1] |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Grupa Laokoona (wł. Gruppo del Laocoonte) – starożytna rzeźba, będąca według części badaczy dziełem greckim z okresu hellenistycznego, według innych – rzymską kopią hellenistycznego oryginału. W związku z tymi wątpliwościami datowanie dzieła jest różne i rozciąga się między II wiekiem p.n.e. a I wiekiem n.e. Istnieje także hipoteza, uznająca Grupę Laokoona za fałszerstwo autorstwa Michała Anioła[2]. Obecnie rzeźba znajduje się w Muzeach Watykańskich (Museo Pio-Clementino).
Grupa Laokoona jest jednym z najsłynniejszych i najbardziej kontrowersyjnych dzieł greckich[3]. Stanowiła wielokrotnie przedmiot studiów i inspiracji innych twórców, podziwiających jej realizm i ekspresję. Nawiązywali do niej zarówno pisarze i teoretycy, tacy jak Gotthold Ephraim Lessing, autor tekstu Laokoon czyli o granicach malarstwa i poezji (1766), jak i malarze, np. Tycjan, któremu przypisywana jest karykatura Grupy Laokoona, w której zamiast ludzi przedstawione są małpy[4], czy El Greco, autor obrazu Laokoon (1604–1614).
Temat i forma
[edytuj | edytuj kod]Dzieło przedstawia historię Laokoona i jego synów, zabitych przez węże morskie, opisaną w księdze II Eneidy. Przedstawione w nim zostały trzy akty tragedii. Podczas gdy umieszczony z prawej strony starszy syn, znajdujący się jeszcze w sytuacji dającej szansę ratunku, wyobraża początek akcji, a umieszczony po lewej stronie młodszy zginął już w uściskach węży, w ojcu – figurze środkowej – pokazano energię w obliczu nieuchronnej śmierci, obraz pełen wzniosłości i grozy.
Rzeźba, wkomponowana w nieforemny pięciokąt, jest obliczona na widok z przodu, jak płaskorzeźba. Synowie Laokoona mają proporcje dojrzałych osób[5].
Dzieło to, poprzez swój patos, wybujałość form, dynamizm, gwałtowne poruszenie, żywą mimikę i podkreślenie muskulatury ciał, stanowi przykład „barokowych” tendencji, występujących w sztuce hellenistycznej.
Dzieje nowożytne i współczesne
[edytuj | edytuj kod]Rzeźba została odkryta przypadkowo 14 stycznia 1506 podczas prac w należącej do Felice Fredi winnicy, położonej koło Sette Saie na rzymskim Eskwilinie[6].
Znalezisko stało się wielkim wydarzeniem w ówczesnym Rzymie, gromadząc tłum gapiów. Wśród nich znajdował się Giuliano da Sangallo, który rozpoznał w zabytku rzeźbę opisaną przez Pliniusza (starożytny pisarz grupę uznał za arcydzieło rzeźby, a jako jej autorów wymienił trzech rzeźbiarzy z Rodos: Agesandera i jego synów, Polidora i Atenadora).
Rzeźbę odkupił papież Juliusz II i umieścił ją w Belwederze na Watykanie. Tam została złożona z kawałków, zaś Giovanni Angelo di Montorsoli zrekonstruował w ceramice jej brakujące części. Montorsoli podczas rekonstrukcji dokonał jednak naruszenia pierwotnego układu rzeźby. Postać młodszego syna została przesunięta o około 15° w lewo, a postaciom zmieniono układ rąk[6].
W 1798 roku rzeźba została wywieziona przez Francuzów do Paryża jako zdobycz wojenna. Powróciła do Watykanu po upadku Napoleona w 1815 roku[7].
Oryginalne marmurowe ramię ojca zostało odnalezione w 1906 roku przez Ludwiga Pollaka[6]. Przywrócono je na pierwotne miejsce po dokonanej w 1960 roku renowacji, usuwając wówczas dodatki Montorsoliego[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Muzea Watykańskie, Rzym. Warszawa: HPS/Rzeczpospolita, 2007, s. 12-15, seria: Wielkie muzea. ISBN 978-83-60688-25-0.
- ↑ Lynn Catterson. Michelangelo's Laocoön?. „Artibus et Historiae”. 26 (55), s. 29-56, 2005. Kraków: IRSA. ISSN 0391-9064.
- ↑ E. Papuci-Władyka: Sztuka starożytnej Grecji. Warszawa-Kraków: PWN, 2001, s. 412. ISBN 83-01-13525-5.
- ↑ H. W. Janson, Titian's Laocoon Caricature and the Vesalian-Galenist Controversy, "The Art Bulletin", t. 28, nr 1 (marzec 1946), s. 49-53.
- ↑ Władysław Witwicki: Przechadzki ateńskie. Warszawa: Polskie Radio, 1939, s. 30. OCLC 749444075.
- ↑ a b c Muzea Watykanu. Warszawa: Arkady, 1983, s. 35. ISBN 83-213-3144-0.
- ↑ a b Ian Chilvers: The Oxford Dictionary of Art and Artists. Oxford: Oxford University Press, 2009, s. 343. ISBN 978-0-19-953294-0.