Hraban Maur

Maurus Magnentius Rabanus

Hraban Maur (po lewej) wspierany przez Alkuina przedstawia swoje dzieło arcybiskupowi Otgarowi z Moguncji; iluminacja z Codex Vindobonensis 652 ok. 831-840.
Data urodzenia	780
Data i miejsce śmierci	4 lutego 856 Winkel
Dziedzina sztuki	poezja
Epoka	średniowiecze

Maurus Magnentius Rabanus, Hraban Maur, Rabanus, Raban Maur lub Hrabanus Maurus (ok. 780 – 4 lutego 856 w Winkel) – kronikarz i uczony czasów karolińskich, mnich benedyktyński, teolog, autor encyklopedii De rerum naturis, poeta łaciński, autor hymnów brewiarzowych sławiących Ducha Świętego. Zasłużył się także w wielu innych dziedzinach, m.in. pisał traktaty o Biblii, wychowaniu i gramatyce. Obok Alkuina był najbardziej wpływowym pisarzem i nauczycielem czasów karolińskich, uznawany przez bollandystów jako błogosławiony.

Życie

Pochodził ze znaczącego rodu, urodzony w Moguncji około 776 (784?), zmarły w Winkel (Vincellum) koło Moguncji 4 lutego 856. We wczesnym wieku złożył śluby zakonne w opactwie benedyktyńskim w Fuldzie, w 801 został wyświęcony na diakona. Rok później na polecenie swojego opata Ratgara udał się razem z Haimonem z Halberstadt do Tours by studiować teologię i nauki wyzwolone pod kierunkiem Alkuina. Zdobył sobie przywiązanie nauczyciela, a by dać temu wyraz przyjął imię Maura, ulubionego ucznia św. Benedykta. Po roku nauki został odwołany przez opata Fuldy, by zostać nauczycielem w tamtejszej szkole klasztornej, a następnie jej kierownikiem. Jego sława jako nauczyciela rozniosła się po całej Europie, a Fulda stała się najsławniejszym ośrodkiem szkolnym Imperium Frankijskiego – wychowała takich uczniów, jak Walahfrid Strabo, Servatus Lupus z Ferrières i Otfrid z Weissenburga. Prawdopodobnie w tym okresie napisał bardzo popularny w średniowieczu ekscerpt z gramatyki Pryscjana.

W 814 został wyświęcony na księdza. Mania wznoszenia nowych budynków żywiona przez opata Ratgara chwilowo powstrzymała rozwój szkoły, na skutek konfliktu Hraban musiał nawet na pewien czas opuścić Fuldę – być może odbył pielgrzymkę do Palestyny, gdzie napisał komentarz do księgi Jozuego. Pod opatem Eigilem z Fuldy (818-82) mógł jednak znowu poświęcić się całkowicie badaniu i nauczaniu. Po śmierci Eigila w 822 został wybrany opatem – Fulda przeżywała wtedy okres największego rozkwitu. Zakończył budowę wielu obiektów rozpoczętych przez jego poprzedników; wzniósł ponad trzydzieści kościołów i kaplic; wzbogacił kościół przyklasztorny o artystyczne mozaiki, gobeliny, baldachimy, relikwiarze i wiele innych kosztownych ozdób; rozwinął duszpasterstwo na terenie swojego opactwa przez zwiększenie ilości księży i kazań; zgromadził wiele ksiąg w klasztornej bibliotece i na wiele sposobów przyczynił się do rozwoju życia intelektualnego, duchowego i gospodarczego w Fuldzie i przynależących do niej obszarach. Zaangażował się w polityczne spory epoki popierając Ludwika Pobożnego przeciw jego zbuntowanym synom, a po śmierci cesarza najstarszego syna, Lotara. Kiedy w 840 Lotar został zwyciężony przez Ludwika Niemca, Hraban opuścił klasztor, prawdopodobnie by uniknąć konieczności złożenia przysięgi posłuszeństwa. W 841 powrócił, w 842 zrezygnował z funkcji opata – prawdopodobnie przymuszony przez Ludwika. Przeniósł się do sąsiadującego Petersbergu, gdzie całkowicie oddał się modlitwie i pracy literackiej.

W 845 pogodził się z królem, a w 847 został następcą Otgara na arcybiskupstwie Moguncji – przyjął sakrę biskupią 26 czerwca. Zwołał trzy synody prowincjonalne. Na pierwszym, który odbył się w październiku 847 w opactwie św. Albana, przyjęto 30 kanonów, dotyczących głównie zagadnień dyscypliny kościelnej. Na drugim, który miał miejsce w październiku 848, potępiono doktrynę mnicha Gottschalka z Orbais i jego naukę o predestynacji. Trzeci synod, z 851 (852?) także dotyczył dyscypliny kościelnej.

Był znany ze swojej działalności dobroczynnej. Annales Fuldenses podają, że w ciągu 850 dni karmił ponad 300 osób dziennie. Jean Mabillon i bollandyści nazywają go błogosławionym.

Jego święto obchodzi się 4 lutego w Fuldzie, Moguncji i Limburgu. Został pochowany w klasztorze św. Albana w Monguncji, ale jego relikwie zostały przeniesione do Halle przez arcybiskupa Albrechta z Brandenburga.

Pisma

Hraban Maur był prawdopodobnie najbardziej uczonym człowiekiem swoich czasów. Nie miał sobie równych w wiedzy o Piśmie Świętym i ojcach Kościoła, był też świetnie obeznany z prawem kanonicznym i liturgiką. Jego działalność pisarska obejmowała całą wiedzę duchową i świecką tak jak je wtedy rozumiano. Nie można go jednak nazwać prekursorem, ani przypisać mu żadnej oryginalności jako uczonemu, bo wiernie podążał szlakiem utartym przez poprzedników, w sposób typowy dla swoich czasów raczej ocalając i gromadząc wiedzę niż poszerzając.

Jego pisma, z których część do dziś czeka na wydanie, obejmują komentarze do wielu ksiąg Pisma Świętego i liczne traktaty dotyczące teologii i spraw świeckich, wliczając w to serie homilii. W De institutione clericorum popularyzował myśli św. Augustyna i Grzegorza Wielkiego o potrzebie rozwoju edukacji duchowieństwa. Największą popularność zdobył jego traktat De laudibus sanctae crucis [O sławieniu krzyża świętego]. Trzeba też wymienić De universo, sive etymologiarum opus [O świecie, czyli etymologie], rodzaj encyklopedii lub słownika pomyślanego jako pomoc w historycznej i mistycznej interpretacji Pisma Świętego, De sacris ordinibus, De disciplina ecciesiastica i Martyrologium. Wszystkie te dzieła charakteryzują się erudycyjnością (Hraban znał nawet podstawy greki i hebrajskiego). Pisał też poematy, wśród których szczególne znaczenie ma hymn Veni Creator. Duże znaczenie dla rekonstrukcji rozwoju języka niemieckiego mają jego Glossaria Latino-Theodisca. Komentarz Super Porphyrium, mający pewien wpływ na dalszy rozwój filozofii średniowiecznej, uważa się za dzieło ucznia Hrabana.

Wydania dzieł

• B. Rabani Mauri Fuldensis abbatis et Moguntini archiepiscopi opera omnia, w: J.-P. Migne, Patrologiae cursus completus... Series latina, voll. 107-112, Paris: Migne, 1852-1864.
• Epistolae, w: Monumenta Germaniae Historica, Epistolae (in Quart), vol. V, Epistolae Karolini aevi (III), 2 voll., Berlin: Weidmann, 1898-1899.
• Martyrologium. Liber de computo, wyd. J. McCulloh, W. Stevens, Turnhout, Brepols 1979.
• De institutione clericorum libri tres. Studien und Edition von Detlev Zimpel, Bern et al.: Peter Lang, 1996.
• In honorem sanctae crucis, wyd. M. Perrin, Turnhout: Brepols, 1997.
• Hrabanus Maurus, De rerum naturis. Il codice 132 dell’Archivio di Montecassino, ripoduzione integrale su CD Rom, Cassino: Università degli Studi di Cassino, 1997.
• Expositio in Matthaeum. Pars I, I-IV, Pars II, V-VIII, wyd. B. Löfstedt, 2 voll., Turnhout: Brepols, 2000.
• La formazione dei chierici, wstęp, tłum. i przypisy L. Samarati, Roma: Città Nuova, 2002

Galeria

• 
  Karta z dzieła Hrabana De rerum naturis
• 
  In Honorem Sanctae Crucis, XIII wiek, Biblioteca Medicea Laurenziana, Florencja

Zobacz też

• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Bibliografia

• Maria Rissel, Rezeption antiker und patristischer Wissenschaft bei Hrabanus Maurus. Studien zur karolingischen Geistesgeschichte (Lateinische Sprache und Literatur des Mittelalters, 7), Bern, Frankfurt am Main 1976
• Winfried Bühne, Hrabanus Maurus und seine Schule, Fulda 1980
• Wilhelm Weber, Rabanaus Maurus in seiner Zeit, Mainz 1980
• Raymund Kottje, Harald Zimmermann: Hrabanus Maurus. Lehrer, Abt und Bischof, Mainz-Wiesbaden 1982
• Stephanie Haarländer, Rabanus Maurus zum Kennenlernen, Mainz 2006
• Hrabanus Maurus und seine Schule. Fertschrift der Rabanus-Maurus-Schule 1980, Fulda: Rabanus-Maurus-Schule, 1980 (con una bibliografia su Rabano alle pp. 210-230).
• Rabanus Maurus in seiner Zeit: 780-1980, catalogo della mostra, Magonza, 13 settembre-19 ottobre 1980, Mainz: von Zabern, 1980.
• Massimo Petrocchi, Il simbolismo delle piante in Rabano Mauro e altri studi di storia medievale, Roma: Storia e Letteratura, 1982
• Marianne Reuter, Text und Bild im Codex 132 der Bibliothek von Montecassino «Liber Rabani de origine rerum». Untesuchungen zur mittelalterlichen Illustrationspraxis, München: Arbeo, 1984 (trad. it. Metodi illustrativi nel Medioevo: testo e immagine nel codice 132 di Montecassino „Liber Rabani de originibus rerum”, Napoli: Liguori, 1993)
• María Angeles Navarro Girón, La carne de Cristo: el misterio eucarístico a la luz de la controversia entre Pascasio Radberto, Ratramno, Rabano Mauro y Godescalco, Madrid: Universidad Pontificia Comillas, 1989.
• Albert Richenhagen, Studien zur Musikanschauung des Hrabanus Maurus, Regensburg: G. Bosse, 1989.
• Raffaele Savigni, Tradizione patristica e cultura carolingia in alcune opere esegetiche di Alcuino e Rabano Mauro, Bologna: Lo scarabeo, 1991.
• Herrad Spilling, Opus Magnentii Hrabani Mauri in honorem sanctae crucis conditum. Hrabans Beziehung zu seinem Werk, Frankfurt/M.: Knecht, 1992
• Michel Banniard, Rhabanus Maurus and the Vernacular Languages, in Latin and the Romance Languages in the Early Middle Ages, a cura di R. Wright. University Park (PA): The Pennsylvania State UP, 1996.
• Guglielmo Cavallo, L’universo medievale. Il manoscritto cassinese del De rerum naturis di Rabano Mauro, Ivrea: Priuli e Verlucca, 1996.
• Kloster Fulda in der Welt der Karolinger und Ottonen, atti del congresso di Fulda, 21-24 aprile 1994, a cura di G. Schrimpf, Frankfurt/M.: Knecht, 1996 (pp. 429-526 dedicate a Rabano, con bibliografia).
• Michele Camillo Ferrari, Il Liber sanctae crucis di Rabano Mauro. Testo, immagine, contesto, Bern et al.: Peter Lang, 1999.
• Mayke de Jong, The empire as ecclesia: Hrabanus Maurus and biblical historia for rulers, in The Uses of the Past in the Early Middle Ages a cura di Y. Hen e M. Innes, Cambridge: Cambridge UP, 2000.
• Hanns-Christoph Picker, Pastor doctus. Klerikerbild und karolingische Reformen bei Hrabanus Maurus, Mainz: von Zabern, 2001.

Linki zewnętrzne

• https://web.archive.org/web/20190102205019/http://www.mun.ca/rabanus/ – De rerum naturis Hrabana Maura
• minaitura z Codex Vindobonensis IXw na stronie hs-augsburg.de