Jodowodór

Jodowodór
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
	jodowodór
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	HI
Masa molowa	127,91 g/mol
Wygląd	bezbarwny gaz
	Identyfikacja
Numer CAS	10034-85-2
PubChem	24841
DrugBank	DB15778
SMILES
	HI
Właściwości
	Gęstość
	0,00523 g/cm³; gaz
	Rozpuszczalność w wodzie
	2,34 kg/kg (10 °C)
Temperatura topnienia	−50,76 °C
Temperatura wrzenia	−35,55 °C
Kwasowość (pKa)	∼ −10
Lepkość	0,01321 P (−39 °C)
Budowa
Moment dipolowy	0,382 D
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H314
Zwroty P	brak wiarygodnych danych
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
	Żrący; (C)
Zwroty R	R35
Zwroty S	S1/2, S9, S26, S36/37/39, S45
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 3 0
Numer RTECS	MW3760000
	Podobne związki
Podobne związki	chlorowodór, bromowodór
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jodowodór, HI – nieorganiczny związek chemiczny, połączenie jodu i wodoru. Jest to bezbarwny, nietrwały gaz, silnie dymiący w wilgotnym powietrzu. Jego roztwór wodny to kwas jodowodorowy o silnych właściwościach kwasowych.

Właściwości chemiczne

W stanie gazowym ma silne właściwości korodujące. M.in. bezpośrednio reaguje z wieloma metalami z utworzeniem odpowiednich jodków. Ma właściwości redukujące, w kontakcie z powietrzem utlenia się do wolnego jodu, w wodzie pod wpływem światła również ulega dość szybkiej przemianie w wolny jod. Z kolei z większością rozpuszczalników organicznych reaguje zrywając wiązania C-H z utworzeniem odpowiedniego jodku. Już w temperaturze 180 °C rozkłada się na pierwiastki.

Kwas jodowodorowy

Jodowodór dobrze rozpuszcza się w wodzie (>2,3 kg/dm³ w 10 °C) tworząc kwas jodowodorowy^[3]. Jest on jednym z najmocniejszych „kwasów mineralnych” (pK_a ∼ −10), silniejszym od kwasu solnego (pK_a ∼ −7) i bromowodorowego (pK_a ∼ −9)^[1]. Nie dorównuje jednak mocą superkwasom i jest nietrwały, w związku z czym należy przechowywać go w ciemności i stopniowo utlenia się na powietrzu. Czysty kwas jest bezbarwny, jednak w praktyce ma on zwykle zabarwienie brązowe od jodu powstającego pod wpływem światła lub tlenu. Jest dostępny handlowo, np. jako roztwór 10% lub 57% (azeotrop); można go też otrzymywać w laboratorium, np. przez rozpuszczenie gazowego HI w wodzie lub redukcję wodnego roztworu jodu siarkowodorem lub elektrochemicznie^[3]. Jest kwasem beztlenowym.

Jest stosowany w medycynie, analizie chemicznej i do odkażania.

Kwas jodowodorowy może służyć do otrzymania związków kompleksowych, np.:

Etap pierwszy:

2 HI + Cd → CdI₂ + H₂

Etap drugi:

2 KI + CdI₂ → K₂[CdI₄]

Otrzymywanie

Przemysłowa produkcja jodowodoru polega na reakcji jodu z hydrazyną^[1]:

2 I₂ + N₂H₄ → 4 HI + N₂

Jodowodór o wysokiej czystości otrzymuje się przez bezpośrednią syntezę z pierwiastków:

H₂ + I₂ → 2 HI

Jodowodór można też uzyskać poprzez hydrolizę trijodku fosforu, który zazwyczaj otrzymuje się in situ wobec katalizatora platynowego:

3 I₂ + 2 P → 2 PI₃

PI₃ + 3 H₂O → 3 HI + H₃PO₃

Inna metoda to działanie siarkowodorem na zawiesinę jodu w wodzie:

H₂S + I₂ → 2 HI + S↓

lub w reakcji jodku potasu ze stężonym kwasem fosforowym.

Jodowodór otrzymany w postaci kwasu jodowodorowego można wyizolować przez ogrzanie roztworu.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Wyd. 2. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 809–819. ISBN 978-0-7506-3365-9.
↑ ^a ^b ^c CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-67, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 370. ISBN 0-07-049439-8.
↑ ^a ^b Jodowodór. ^{[martwy link]} The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2013-04-07]. (ang.).^{[niewiarygodne źródło?]}
↑ ^a ^b Jodowodór, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).

[Greenwood-1] N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemistry of the elements. Wyd. 2. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 809–819. ISBN 978-0-7506-3365-9.

[CRC88-2] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-67, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).

[Patnaik-3] Pradyot Patnaik: Handbook of Inorganic Chemicals. The McGraw-Hill Companies, 2003, s. 370. ISBN 0-07-049439-8.

[AKRON-4] Jodowodór. ^{[martwy link]} The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2013-04-07]. (ang.).^{[niewiarygodne źródło?]}

[CLI-5] Jodowodór, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]