Kaudipteryks

Kaudipteryks
	Caudipteryx
	Ji, Currie, Norell & Ji, 1998
	Okres istnienia: 125 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Szkielet kaudipteryksa; (Museum am Löwentor, Stuttgart)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Nadrodzina	owiraptorozaury
Rodzina	Caudipteridae
Rodzaj	kaudipteryks
Gatunki
	C. zoui Ji, Currie, Norell i Ji, 1998 (typowy); C. dongi Zhou i Wang, 2000;
	C. zoui Ji, Currie, Norell i Ji, 1998 (typowy); C. dongi Zhou i Wang, 2000;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kaudipteryks (Caudipteryx) – rodzaj teropoda z grupy celurozaurów^[1], jedyny oprócz similikaudipteryksa^[2] i xingtianosaurus^[3] znany przedstawiciel rodziny Caudipteridae. Jego nazwa oznacza "opierzony ogon"^[1].

Żył we wczesnej kredzie ( 125 mln lat temu) na terenach dzisiejszej Azji^[4]. Jego szczątki znaleziono w chińskiej w prowincji Liaoning^[1]^[5]. Na podstawie jego skamieliny zbudowano robota, aby poznać początek trzepotania ptaków^[6].

Kaudipteryks był opierzony jedynie na ogonie i kończynach przednich^[1]. Reszta ciała pokryta była puchem^[1]. Na kończynach przednich miał strukturę podobną do błony lotnej^[7]. Posiadał już dobrze rozwinięte sterówki ogonowe, lecz nie mógł latać, gdyż jego barki były zbyt krótkie by zwierzę mogło wzbić się w powietrze. Cechą charakterystyczną kaudipteryksa były również duże oczodoły, co pozwala przypuszczać, iż zwierzę to miało bardzo dobry wzrok^{[potrzebny przypis]}.

Prawdopodobnie był głównie roślinożerny, czego dowodzą gastrolity znalezione w jego przewodzie pokarmowym^[8]^[9].

Badania Rothschilda i wsp. (2012) sugerują, że u kaudipteryksów często (w 30% próby badawczej) występowała choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis) – częściej niż u współczesnych ptaków i znacznie częściej niż u ssaków^[10].

Klasyfikacja

Według przyjętego konsensusu, opartego na kilku analizach kladystycznych, Caudipteryx jest bazalnym przedstawicielem owiraptorozaurów – grupy nieptasich teropodów^[11]. Pierwsza analiza filogenetyczna uwzględniająca kaudipteryksa zasugerowała, że jest on taksonem siostrzanym kladu Avialae^[12]. Jednak według przeprowadzonej przez Halszkę Osmólską i współpracowników analizy kladystycznej (2004) wszystkie owiraptory byłyby ptakami. Wedle tej analizy ptaki wyewoluowały z bardziej bazalnych teropodów, a jedna z ich linii ewolucyjnych utraciła zdolność do lotu i dała początek owiraptorom^[13]. Kaudipteryksa za wtórnie nielotnego uznawali także Lü Junchang et al.^[14], Teresa Maryańska i współpracownicy^[15] oraz Gregory Paul^[16]. W 2005 roku Gareth Dyke i Mark Norell stwierdzili jednak, że nie ma powodów, by Caudipteryx uznawać za ptaka^[11], co przyjęła większość późniejszych autorów.

Galeria

Skamieniałość Caudipteryx zoui (Hong Kong Science Museum)
Skamieniałość Caudipteryx zoui (Hong Kong Science Museum)
Porównanie rozmiarów kaudipteryksa i człowieka

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e JiJ. Qiang JiJ. i inni, Two feathered dinosaurs from northeastern China, „Nature”, 393 (6687), 1998, s. 753–761, DOI: 10.1038/31635, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
↑ XiaolinX. Wang XiaolinX., ZhongheZ. Zhou ZhongheZ., A new pterosaur (Pterodactyloidea, Tapejaridae) from the Early Cretaceous Jiufotang Formation of western Liaoning, China and its implications for biostratigraphy, „Chinese Science Bulletin”, 48 (1), 2003, s. 16–23, DOI: 10.1007/bf03183326, ISSN 1001-6538 [zarchiwizowane 2012-03-16] (ang.).
↑ RuiR. Qiu RuiR. i inni, A new caudipterid from the Lower Cretaceous of China with information on the evolution of the manus of Oviraptorosauria, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 6431, DOI: 10.1038/s41598-019-42547-6, ISSN 2045-2322 (ang.).
↑ Alida M.A.M. Bailleul Alida M.A.M. i inni, Do chondrocytes within calcified cartilage have a higher preservation potential than osteocytes, „Vertebrata Palasiatica”, 2023 [dostęp 2023-12-12] (ang.).
↑ ZhouZ. Zhong-He ZhouZ., WangW. Xiao-Lin WangW., A new species of Caudipteryx from the Yixian Formation of Liaoning, northeast China, „Vertebrata Palasiatica”, 4, 2000, s. 111-127 [zarchiwizowane 2007-10-07] .
↑ Jing-ShanJ.S. Zhao Jing-ShanJ.S. i inni, Reconstruction of Caudipteryx robot to identify the origin of avian flapping flight, „Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part C: Journal of Mechanical Engineering Science”, 236 (15), 2022, s. 8358–8366, DOI: 10.1177/09544062221086529, ISSN 0954-4062 [dostęp 2023-12-26] (ang.).
↑ YurikaY. Uno YurikaY., TatsuyaT. Hirasawa TatsuyaT., Origin of the propatagium in non-avian dinosaurs, „Zoological Letters”, 9 (1), 2023, s. 4, DOI: 10.1186/s40851-023-00204-x, ISSN 2056-306X, PMID: 36823531, PMCID: PMC9951497 (ang.).
↑ Gregory F.G.F. Funston Gregory F.G.F., Philip J.P.J. Currie Philip J.P.J., A previously undescribed caenagnathid mandible from the late Campanian of Alberta, and insights into the diet of Chirostenotes pergracilis (Dinosauria: Oviraptorosauria), HansH. Sues (red.), „Canadian Journal of Earth Sciences”, 51 (2), 2014, s. 156–165, DOI: 10.1139/cjes-2013-0186, ISSN 0008-4077 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
↑ OliverO. Wings OliverO., P. MartinP.M. Sander P. MartinP.M., No gastric mill in sauropod dinosaurs: new evidence from analysis of gastrolith mass and function in ostriches, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 274 (1610), 2007, s. 635–640, DOI: 10.1098/rspb.2006.3763, ISSN 0962-8452, PMID: 17254987, PMCID: PMC2197205 [dostęp 2023-12-09] (ang.).
↑ Bruce M. Rothschild, Zheng Xiaoting, Larry D. Martin. Osteoarthritis in the early avian radiation: Earliest recognition of the disease in birds. „Cretaceous Research”. 35, s. 178–180, 2012. DOI: 10.1016/j.cretres.2011.12.008. (ang.).
↑ ^a ^b Gareth J. Dyke, Mark A. Norell. Caudipteryx as a non-avialan theropod rather than a flightless bird. „Acta Palaeontologica Polonica”. 50 (1), s. 101–116, 2005. (ang.).
↑ Ji Qiang, Philip J. Currie, Mark A. Norell, Ji Shu'an. Two feathered dinosaurs from northeastern China. „Nature”. 393, s. 753–761, 1998. DOI: 10.1038/31635. (ang.).
↑ Halszka Osmólska, Philip J. Currie, Rinchen Barsbold: Oviraptorosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 165–183. ISBN 0-520-24209-2.
↑ Lü J. i inni: Oviraptorosaurs compared to birds. W: Zhou Zhonghe, Zhang Fucheng (red.): Proceedings of the 5th Symposium of the Society of Avian Paleontology and Evolution. Beijing Science Press, 2002, s. 175–189.
↑ Teresa Maryańska, Halszka Osmólska, Mieczysław Wolsan. Avialan status for Oviraptorosauria. „Acta Palaeontologica Polonica”. 47 (1), s. 97–116, 2002. (ang.).
↑ Gregory S. Paul: Dinosaurs of the Air: The Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002. ISBN 0-8018-6763-0.

[:0-1] JiJ. Qiang JiJ. i inni, Two feathered dinosaurs from northeastern China, „Nature”, 393 (6687), 1998, s. 753–761, DOI: 10.1038/31635, ISSN 1476-4687 [dostęp 2023-12-09] (ang.).

[2] XiaolinX. Wang XiaolinX., ZhongheZ. Zhou ZhongheZ., A new pterosaur (Pterodactyloidea, Tapejaridae) from the Early Cretaceous Jiufotang Formation of western Liaoning, China and its implications for biostratigraphy, „Chinese Science Bulletin”, 48 (1), 2003, s. 16–23, DOI: 10.1007/bf03183326, ISSN 1001-6538 [zarchiwizowane 2012-03-16] (ang.).

[3] RuiR. Qiu RuiR. i inni, A new caudipterid from the Lower Cretaceous of China with information on the evolution of the manus of Oviraptorosauria, „Scientific Reports”, 9 (1), 2019, s. 6431, DOI: 10.1038/s41598-019-42547-6, ISSN 2045-2322 (ang.).

[4] Alida M.A.M. Bailleul Alida M.A.M. i inni, Do chondrocytes within calcified cartilage have a higher preservation potential than osteocytes, „Vertebrata Palasiatica”, 2023 [dostęp 2023-12-12] (ang.).

[zhou-5] ZhouZ. Zhong-He ZhouZ., WangW. Xiao-Lin WangW., A new species of Caudipteryx from the Yixian Formation of Liaoning, northeast China, „Vertebrata Palasiatica”, 4, 2000, s. 111-127 [zarchiwizowane 2007-10-07] .

[6] Jing-ShanJ.S. Zhao Jing-ShanJ.S. i inni, Reconstruction of Caudipteryx robot to identify the origin of avian flapping flight, „Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Part C: Journal of Mechanical Engineering Science”, 236 (15), 2022, s. 8358–8366, DOI: 10.1177/09544062221086529, ISSN 0954-4062 [dostęp 2023-12-26] (ang.).

[7] YurikaY. Uno YurikaY., TatsuyaT. Hirasawa TatsuyaT., Origin of the propatagium in non-avian dinosaurs, „Zoological Letters”, 9 (1), 2023, s. 4, DOI: 10.1186/s40851-023-00204-x, ISSN 2056-306X, PMID: 36823531, PMCID: PMC9951497 (ang.).

[8] Gregory F.G.F. Funston Gregory F.G.F., Philip J.P.J. Currie Philip J.P.J., A previously undescribed caenagnathid mandible from the late Campanian of Alberta, and insights into the diet of Chirostenotes pergracilis (Dinosauria: Oviraptorosauria), HansH. Sues (red.), „Canadian Journal of Earth Sciences”, 51 (2), 2014, s. 156–165, DOI: 10.1139/cjes-2013-0186, ISSN 0008-4077 [dostęp 2023-12-09] (ang.).

[9] OliverO. Wings OliverO., P. MartinP.M. Sander P. MartinP.M., No gastric mill in sauropod dinosaurs: new evidence from analysis of gastrolith mass and function in ostriches, „Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 274 (1610), 2007, s. 635–640, DOI: 10.1098/rspb.2006.3763, ISSN 0962-8452, PMID: 17254987, PMCID: PMC2197205 [dostęp 2023-12-09] (ang.).

[osteoarthritis-10] Bruce M. Rothschild, Zheng Xiaoting, Larry D. Martin. Osteoarthritis in the early avian radiation: Earliest recognition of the disease in birds. „Cretaceous Research”. 35, s. 178–180, 2012. DOI: 10.1016/j.cretres.2011.12.008. (ang.).

[DN05-11] Gareth J. Dyke, Mark A. Norell. Caudipteryx as a non-avialan theropod rather than a flightless bird. „Acta Palaeontologica Polonica”. 50 (1), s. 101–116, 2005. (ang.).

[JCNJ-12] Ji Qiang, Philip J. Currie, Mark A. Norell, Ji Shu'an. Two feathered dinosaurs from northeastern China. „Nature”. 393, s. 753–761, 1998. DOI: 10.1038/31635. (ang.).

[Dinosauria-13] Halszka Osmólska, Philip J. Currie, Rinchen Barsbold: Oviraptorosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 165–183. ISBN 0-520-24209-2.

[Lu05-14] Lü J. i inni: Oviraptorosaurs compared to birds. W: Zhou Zhonghe, Zhang Fucheng (red.): Proceedings of the 5th Symposium of the Society of Avian Paleontology and Evolution. Beijing Science Press, 2002, s. 175–189.

[MOW02-15] Teresa Maryańska, Halszka Osmólska, Mieczysław Wolsan. Avialan status for Oviraptorosauria. „Acta Palaeontologica Polonica”. 47 (1), s. 97–116, 2002. (ang.).

[Paul-16] Gregory S. Paul: Dinosaurs of the Air: The Evolution and Loss of Flight in Dinosaurs and Birds. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002. ISBN 0-8018-6763-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja