Kometa Halleya

1P/Halley

Odkrywca	Edmond Halley (identyfikacja periodyczności komety)
Nazwy alternatywne	1P/1682 Q1
Elementy orbity
Półoś wielka	17,8341 au
Mimośród	0,967143
Peryhelium	0,5860 au
Aphelium	35,0823 au
Okres orbitalny	74-79 lat
Nachylenie orbity względem ekliptyki	162,263°
Długość węzła wstępującego	58,420°
Argument peryhelium	111,332°
Moment przejścia przez peryhelium	1986–02–05,895
Charakterystyka fizyczna jądra
Średnica	14,9 × 8,2 km
Masa	1,4×1014 kg
Gęstość	0,2 g/cm3
Okres obrotu wokół własnej osi	7,4 dnia, czyli 178 h
Albedo	0,04
Roje meteorów związane z kometą	Eta Akwarydy, Orionidy

Kometa Halleya (nazwa oficjalna 1P/Halley, łac. Cometa Halleiensis) – pierwsza zidentyfikowana kometa krótkookresowa. Nazwa pochodzi od nazwiska astronoma Edmonda Halleya, który na początku XVIII wieku badał zapiski o pojawianiu się komet z lat 1456–1682 i w 1705 przewidział ponowne pojawienie się tej komety w 1758. Halley zestawił listę 24 historycznych pojawień komet, dla których wyznaczone zostały przybliżone parametry orbit przy założeniu, że są one paraboliczne. Astronom uważał, że orbity te są w rzeczywistości eliptyczne i wśród tych 24 pojawień odnalazł powtarzające się podobne parametry, odkrywając w ten sposób swoją kometę. W pobliżu Słońca kometa Halleya traci podczas każdego przelotu około 250 milionów ton swojej materii, na podstawie czego szacuje się, że będzie istnieć przez kolejne 170 000 lat. Dawniej miała oznaczenie 1P/1682 Q1.

Budowa

Jądro komety Halleya jest bryłą o wymiarach 14,9×8,2 km. Powierzchnię komety pokrywają wzgórza, doliny i kratery. Dużo danych o budowie komety dostarczyła w 1986 sonda Giotto, która zbliżyła się na odległość kilkuset kilometrów, dostarczając licznych fotografii. Jądro komety jest zbudowane ze skał, lodu oraz nieznanego materiału organicznego, odpornego na wysokie temperatury. Na powierzchni komety znajduje się gruba, ciemna skorupa o nieznanym składzie chemicznym.

Ruch wokół Słońca

Najstarsze udokumentowane zapisy komety Halleya pochodzą z Chin z 613 p.n.e. Kometa Halleya krąży po wydłużonej eliptycznej orbicie wokół Słońca. Okres obiegu wynosi średnio 76 lat. Ruch komety podlega perturbacjom ze strony planet Układu Słonecznego (głównie Jowisza i Saturna), co sprawia, że okres obiegu ulega czasem zmianom. Gdy kometa zbliża się do planety, siła grawitacyjna nadaje jej przyspieszenie, natomiast gdy się oddala, spowalnia. Najkrótszy ze zmierzonych okresów obiegu komety Halleya wyniósł 74,5 roku; po zaobserwowaniu w listopadzie 1835 powróciła już w kwietniu 1910. Najdłuższy zaobserwowany czas obiegu komety wyniósł ponad 79 lat; w latach 1145 do 1301 miał miejsce obieg, kiedy to kometa powróciła po 79 latach i prawie 1 miesiącu.

Orbita komety Halleya na tle orbit planet (animacja)

Obserwacje w XX wieku

W XX wieku kometa dwukrotnie zbliżyła się do Słońca. 20 maja 1910 roku minęła Ziemię w odległości zaledwie 0,15 au (22 440 000 km), osiągając wielkość obserwowaną 0^m. Na porannym niebie jej warkocz kometarny rozciągał się na 120°, od gwiazdozbioru Byka do Orła. Zbiegiem okoliczności, w tym samym roku była obserwowana jeszcze jaśniejsza kometa jednopojawieniowa C/1910 A1 (Wielka Kometa Styczniowa).

Kolejne zbliżenie do Słońca miało miejsce w roku 1986. Warunki do obserwacji z Ziemi były najbardziej niesprzyjające w ciągu ostatnich 2000 lat – kometa zbliżyła się do Słońca z przeciwnej strony niż nasza planeta. Podczas tego zbliżenia do Słońca kometa Halleya stała się jednak przedmiotem badań wysłanych w tym celu sond kosmicznych: Wega 1 i Wega 2, Giotto, Suisei, Sakigake i ICE. Przeprowadzono wiele pomiarów składu chemicznego głowy komety, jej warkocza i jądra, które zostało sfotografowane przez sondę Giotto. Po raz pierwszy naukowcy uzyskali zdjęcia jądra z odległości kilkuset kilometrów.

Galeria

• 
  Jądro
• 
  Peryhelium w 2061.
• 
  Tkanina z Bayeux, przedstawiająca kometę Halleya w 1066 roku

Powrót w XXI wieku

Kometa ponownie przejdzie przez peryhelium swojej orbity w 2061 roku. Przewiduje się, że w maksimum blasku może osiągnąć wielkość −0,3^m.

Daty pojawiania się

Przybliżone daty momentów przejścia przez peryhelium komety w przeszłości oraz przewidywane daty w przyszłości:

25 maja 240 p.n.e. 12 listopada 164 p.n.e. 6 sierpnia 87 p.n.e. 10 października 12 p.n.e. 25 stycznia 66 22 marca 141 17 maja 218 20 kwietnia 295

16 lutego 374 28 czerwca 451 27 września 530 15 marca 607 2 października 684 20 maja 760 28 lutego 837 18 lipca 912

5 września 989 20 marca 1066 18 kwietnia 1145 28 września 1222 25 października 1301 10 listopada 1378 9 czerwca 1456 26 sierpnia 1531

27 października 1607 15 września 1682 13 marca 1759 16 listopada 1835 20 kwietnia 1910 9 lutego 1986 28 lipca 2061

Zobacz też

• lista komet okresowych

Bibliografia

• 1P/Halley w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
• Kometa Halleya w bazie Minor Planet Center (ang.)

Linki zewnętrzne

• Diagram orbity 1P/Halley w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)