Lęk
Lęk (łac. anxietas) – nieprzyjemny stan emocjonalny związany z przewidywaniem nadchodzącego z zewnątrz lub pochodzącego z wewnątrz organizmu niebezpieczeństwa, objawiający się jako niepokój, uczucie napięcia, skrępowania, zagrożenia. W odróżnieniu od strachu jest on procesem wewnętrznym, niezwiązanym z bezpośrednim zagrożeniem lub bólem[1].
Lęk staje się patologiczny, gdy stale dominuje w zachowaniu, gdy nie pozwala na swobodę, a w konsekwencji prowadzi do zaburzeń. Reakcje lękowe tracą swoją przystosowawczą funkcję i są nieadekwatne do bodźców, a niepokój wywołują sytuacje niemające znamion zagrożenia[2].
Lęk staje się często punktem krystalizacyjnym[3] dla innych objawów, przybiera postać:
- nieokreślonego niepokoju,
- napadów lękowych,
- zlokalizowaną - dotyczącą określonej części ciała lub sytuacji[4].
Od lęku odróżnia się strach wywołany konkretnym zagrożeniem[5].
| LĘK | |||||||||
| odczuwany | domniemany | ||||||||
| zaburzenia związane ze strachem |
zaburzenia związane z lękiem |
zaburzenia obsesyjno- kompulsyjne |
zaburzenia somatoformiczne |
||||||
| fobia, PTSD |
zespół paniki, zespół lęku uogólnionego |
zaburzenia dysocjacyjne, konwersyjne |
|||||||
| amnezja psychogenna, fuga |
zaburzenia somatyzacyjne |
osobowość mnoga | |||||||
| uporczywe bóle psychogenne, hipochondria |
|||||||||
| dysmorfofobia | |||||||||
Rodzaje lęku
[edytuj | edytuj kod]- lęk odczuwany – wyczekiwanie na wydarzenia przykre, o których nie wiemy nic konkretnego
- lęk domniemany – stan emocjonalny powstający na podstawie wyobrażeń, a nie rzeczywistego zagrożenia
- lęk ukryty – przemieszczenie z przejawu w postać np. somatyczną
- lęk wolnopłynący – uczucie przenikającego nieokreślonego niepokoju
- lęk napadowy (paniczny) – ostry napad lęku z poczuciem przerażenia (obawa przed śmiercią lub zwariowaniem) oraz z silnymi objawami wegetatywnymi
- agitacja – silny lęk z towarzyszącym niepokojem ruchowym
- lęk fobiczny (sytuacyjny) – obawa przed określoną sytuacją, która doprowadza do jej unikania
- lęk antycypacyjny – lęk przed lękiem np. lękowe oczekiwanie na napad lęku
Komponenty somatyczne lęku
[edytuj | edytuj kod]Lękowi towarzyszą najczęściej objawy somatyczne, takie jak:
- pocenie się
- drżenie
- tężenie mięśni
- objawy napięciowe ze strony obręczy barkowej, kręgosłupa etc.
- świąd skóry
- bóle brzucha
- zawroty głowy
- mrowienie
- ból serca
- kołatanie serca
- zakłócenia oddychania[6]
- biegunka
- moczenie się
- omdlenia
- łzawienie oczu
Teoria lęku
[edytuj | edytuj kod]Jest to teoria historyczna, na której nie opiera się współczesna diagnoza zaburzeń psychicznych, natomiast może ona być pomocna w terapii.
Według psychoanalizy lęk, będący jednym z popędów, pojawia się gdy napięcia id nie są rozładowywane, ego zaczyna wypełniać się lękiem[7]. Funkcja lęku to ostrzeganie ego przed niebezpieczeństwem.
- lęk realistyczny - obawa przed rzeczywistymi zagrożeniami w świecie zewnętrznym, nasilenie tego lęku jest proporcjonalne do nasilenia strachu; z lęku realistycznego wywodzą się pozostałe rodzaje lęku;
- lęk moralny – lęk przed superego, czyli własnym sumieniem; poczucie winy, wstyd;
- lęk neurotyczny[8] – to obawa, że popędy wymkną się spod kontroli i zrobi się coś, za co poniesie się karę, jest irracjonalny bo nie wiąże się z realnym zagrożeniem i nieproporcjonalny, ale ma podstawę w rzeczywistości, ponieważ świat (reprezentowany przez rodziców) karze za działanie impulsywne; ego radzi sobie z nim za pomocą mechanizmów obronnych;
- lęk anankastyczny – związany z poczuciem przymusu wykonywania czynności, pod wewnętrzną groźbą kary za ich niewykonanie;
- fobie;
- lęk paranoidalny;
- Zaburzenia lękowe – stopniowo pojawiają się lęki wewnętrzne albo bardzo silny lęk traumatyczny, z którym organizm nie może sobie poradzić;
- lęk traumatyczny – silny lęk związany z wewnętrznym napięciem id, którego mechanizmy obronne nie są w stanie wyprzeć, wyleczyć ten lęk można poprzez przerzucenie go w objaw i uświadomienie;
- psychozy – nerwice nie w pełni zaleczone, poprzez przepełnienie ego lękiem, mogą stanowić pierwszą fazą psychoz.
Sigmund Freud uważał leczenie objawów lęków neurotycznych za bezcelowe, ponieważ w miejsce wyleczonych pojawią się inne. Negował także skuteczność leczenia samych tylko objawów za pomocą psychofarmakoterapii lub perswazji.
Lęk a modlitwa
[edytuj | edytuj kod]Badania wykazały, że rytuały religijne (w jednym z nich badano wpływ odmawiania różańca) mogą działać korzystnie na osoby wierzące przy stosowaniu ich jako jednego z elementów terapii depresji i lęku[9] lub samego lęku[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Richard Gerrig, Philip G. Zimbardo: Psychologia i życie. Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2006. ISBN 978-83-01-14632-0.
- ↑ National Institute of Mental Health 3 września 2008.
- ↑ Kępiński 2002 ↓, s. 11.
- ↑ Kępiński 2002 ↓, s. 13,20,36.
- ↑ A. Ohman: Fear and anxiety: Evolutionary, cognitive, and clinical perspectives, artykuł w publikacji M.Lewis, J.M.Haviland-Jones - Handbook of emotions. Wyd. I. Nowy Jork: The Guilford Press, 2000, s. 573-593.
- ↑ Kępiński 2002 ↓, s. 19.
- ↑ Zygmunt Freud: Wstęp do psychoanalizy. Wyd. XII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 346. ISBN 83-01-14305-3.
- ↑ Józef Kozielecki: Koncepcje psychologiczne człowieka. Wyd. X. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, 2000, s. 131. ISBN 83-86770-47-3.
- ↑ Peter A. Boelens i inni, The effect of prayer on depression and anxiety: maintenance of positive influence one year after prayer intervention, „International Journal of Psychiatry in Medicine”, 43 (1), 2012, s. 85–98, DOI: 10.2190/PM.43.1.f, ISSN 0091-2174, PMID: 22641932 [dostęp 2017-09-20].
- ↑ Matthew W. Anastasi, Andrew B. Newberg, A preliminary study of the acute effects of religious ritual on anxiety, „Journal of Alternative and Complementary Medicine (New York, N.Y.)”, 14 (2), 2008, s. 163–165, DOI: 10.1089/acm.2007.0675, ISSN 1075-5535, PMID: 18307389 [dostęp 2017-09-20].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Antoni Kępiński: Lęk. Wyd. I. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002. ISBN 83-86078-07-3.
