Melisa lekarska

Melisa lekarska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	melisa
Gatunek	melisa lekarska
	Nazwa systematyczna
	Melissa officinalis L.; Sp.Pl.2 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Melisa lekarska (Melissa officinalis L.) – gatunek byliny z rodziny jasnotowatych. Ludowe nazwy: rojownik, pszczelnik, matecznik, starzyszek, cytrynowe ziele. Rośnie dziko w Afryce Północnej (Maroko, Tunezja, Madera, Wyspy Kanaryjskie), Europie Południowej i w Azji (Azja Zachodnia i Środkowa, Kaukaz, Pakistan), rozprzestrzenia się także gdzieniegdzie poza tymi obszarami^[3]. Obecnie jest znana i uprawiana na całym świecie, również w Polsce.

Morfologia

Pokrój: Roślina dorastająca do 60 cm wysokości.
Liście^[4]: Liście mają ogonek różnej długości. Blaszka jest szerokojajowata do ok. 8 cm długości i 5 cm szerokości, ostra na szczycie, w nasadzie okrągława do sercowatej. Brzegi blaszki są karbowane do ząbkowanych. Powierzchnia górna jest intensywnie zielona, powierzchnia dolna jest zielona, jaśniejsza, z wyraźnie widocznym nerwem głównym i wypukłym, siateczkowatym unerwieniem. Rozproszone włoski występują na powierzchni górnej i wzdłuż nerwów na powierzchni dolnej, która wykazuje także delikatne punktowanie.
Kwiaty: Na wiosnę i w lecie kiście małych, jasnożółtych kwiatków rozkwitają w miejscach połączeń liści z łodygą.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Liść melisy (Melissae folium) – wysuszony liść o zawartości nie mniej niż 1,0% kwasu rozmarynowego. Surowiec posiada zapach przypominający cytrynę^[4].
Działanie: Zaobserwowano działanie uspokajające i poprawiające tempo wykonywania obliczeń^[5]^[6], zmniejszenie bezsenności i stanów lękowych^[7], także łagodzenie depresji oraz nerwicy^[8]. Ilość badań klinicznych na efektach melisy jest jednak ograniczona, a ich wyniki nie są definitywne^[9].

Roślina uprawna

Uprawiana jest od dawna w wielu rejonach Europy i na całym świecie.

Sztuka kulinarna

Najczęściej spożywana jest w formie naparu.
Ze względu na walory smakowe świeże liście doskonale pasują do sałatek, nadając im cytrynowy smak. Dobrze zastępuje trawę cytrynową. Suszona melisa traci cytrynowy aromat.
Wykorzystywana jest do produkcji likierów^{[potrzebny przypis]}.

Roślina miododajna

Roślina bardzo miododajna, ulubiona przez pszczoły, co zostało odzwierciedlone w nazwach (po grecku melitta to pszczoła, po łacinie mel to miód). Polskie nazwy ludowe rojownik i pszczelnik wywodzą się z tradycji nakazującej natrzeć wnętrze nowego ula świeżym zielem, co gwarantowało, że zagnieżdżały się w nim pszczoły zaraz po wyrojeniu^{[potrzebny przypis]}.

Roślina kosmetyczna

Stosowana w ziołowych mieszankach wykorzystywanych do tonizujących kąpieli i w kosmetykach do przetłuszczającej się cery i włosów^[10].

Rozmnażanie

Melisę lekarską rozmnaża się poprzez wysiew nasion do inspektów ogrodniczych w marcu. Uzyskaną rozsadę sadzi się w docelowym miejscu w okolicach maja, (po ustaniu przymrozków).
Rozstawa powinna wynosić ok. 20–40 cm. Melisę można również rozsadzać wegetatywnie, dzieląc starsze, rozrośnięte rośliny^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].
↑ ^a ^b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
↑ DO. Kennedy, W. Little, AB. Scholey. Attenuation of laboratory-induced stress in humans after acute administration of Melissa officinalis (Lemon Balm). „Psychosom Med”. 66 (4), s. 607-613, 2004. DOI: 10.1097/01.psy.0000132877.72833.71. PMID: 15272110.
↑ DO. Kennedy, AB. Scholey, NT. Tildesley, EK. Perry i inni. Modulation of mood and cognitive performance following acute administration of Melissa officinalis (lemon balm). „Pharmacol Biochem Behav”. 72 (4), s. 953-964, 2002. DOI: 10.1016/S0091-3057(02)00777-3. PMID: 12062586.
↑ J. Cases, A. Ibarra, N. Feuillère, M. Roller i inni. Pilot trial of Melissa officinalis L. leaf extract in the treatment of volunteers suffering from mild-to-moderate anxiety disorders and sleep disturbances. „Med J Nutrition Metab”. 4 (3), s. 211-218, 2011. DOI: 10.1007/s12349-010-0045-4. PMID: 22207903. PMCID: PMC3230760.
↑ AE. Taiwo, FB. Leite, GM. Lucena, M. Barros i inni. Anxiolytic and antidepressant-like effects of Melissa officinalis (lemon balm) extract in rats: Influence of administration and gender. „Indian J Pharmacol”. 44 (2), s. 189-192, 2012. DOI: 10.4103/0253-7613.93846. PMID: 22529473.
↑ JavidJ. Ghazizadeh JavidJ. i inni, The effects of lemon balm ( Melissa officinalis L.) on depression and anxiety in clinical trials: A systematic review and meta‐analysis, „Phytotherapy Research”, 35 (12), 2021, s. 6690–6705, DOI: 10.1002/ptr.7252, ISSN 0951-418X [dostęp 2024-03-27] (ang.).
↑ Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 148. ISBN 83-09-00765-5.
↑ Melisa lekarska [online], wymarzonyogrod.pl [dostęp 2013-02-21] (pol.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-02].

[FPX-4] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[stress1-5] DO. Kennedy, W. Little, AB. Scholey. Attenuation of laboratory-induced stress in humans after acute administration of Melissa officinalis (Lemon Balm). „Psychosom Med”. 66 (4), s. 607-613, 2004. DOI: 10.1097/01.psy.0000132877.72833.71. PMID: 15272110.

[Kennedy-2002-6] DO. Kennedy, AB. Scholey, NT. Tildesley, EK. Perry i inni. Modulation of mood and cognitive performance following acute administration of Melissa officinalis (lemon balm). „Pharmacol Biochem Behav”. 72 (4), s. 953-964, 2002. DOI: 10.1016/S0091-3057(02)00777-3. PMID: 12062586.

[anxiety-7] J. Cases, A. Ibarra, N. Feuillère, M. Roller i inni. Pilot trial of Melissa officinalis L. leaf extract in the treatment of volunteers suffering from mild-to-moderate anxiety disorders and sleep disturbances. „Med J Nutrition Metab”. 4 (3), s. 211-218, 2011. DOI: 10.1007/s12349-010-0045-4. PMID: 22207903. PMCID: PMC3230760.

[antidepressant-8] AE. Taiwo, FB. Leite, GM. Lucena, M. Barros i inni. Anxiolytic and antidepressant-like effects of Melissa officinalis (lemon balm) extract in rats: Influence of administration and gender. „Indian J Pharmacol”. 44 (2), s. 189-192, 2012. DOI: 10.4103/0253-7613.93846. PMID: 22529473.

[9] JavidJ. Ghazizadeh JavidJ. i inni, The effects of lemon balm ( Melissa officinalis L.) on depression and anxiety in clinical trials: A systematic review and meta‐analysis, „Phytotherapy Research”, 35 (12), 2021, s. 6690–6705, DOI: 10.1002/ptr.7252, ISSN 0951-418X [dostęp 2024-03-27] (ang.).

[10] Bohumír. Hlava: Rośliny kosmetyczne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1984, s. 148. ISBN 83-09-00765-5.

[11] Melisa lekarska [online], wymarzonyogrod.pl [dostęp 2013-02-21] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]