Monticello (Thomas Jefferson)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Miejscowość | |
| Rozpoczęcie budowy |
1768 |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Wirginii  | |
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |
 38°00′32,000″N 78°27′11,999″W/38,008889 -78,453333
| |
| Strona internetowa | |
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, IV, VI |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1987 |
Monticello – posiadłość Thomasa Jeffersona (1743–1826), 3. prezydenta Stanów Zjednoczonych, położona w Charlottesville, w stanie Wirginia.
W 1987 posiadłość Monticello i Uniwersytet Wirginii w Charlottesville zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Dom Jeffersona
[edytuj | edytuj kod]
Dom powstał na wzgórzu plantacji, którą Thomas Jefferson odziedziczył po ojcu – Peterze Jeffersonie, plantatorze[1]. Budowla w stylu nawiązującym do klasycyzmu i palladianizmu została zaprojektowana przez Jeffersona, który inspirował się pracami włoskiego architekta i teoretyka architektury doby renesansu – Andrei Palladio[1]. Jefferson przeprojektowywał i przebudowywał dom przez całe swoje życie[2][1], mieszkał tu od 1770 aż do śmierci w 1826[1].
Prace nad Monticello rozpoczęły się w 1768, kiedy to zniwelowano teren na wzgórzu pod budowę[3]. W 1769 rozpoczęto prace budowlane, a rok później Jefferson wprowadził się do świeżo ukończonego Pawilonu Południowego (ang. South Pavillon)[3]. Ok. 1772 ukończono prace nad częścią z jadalnią w skrzydle północnym[3]. Do tej części Jefferson wprowadził się ze swoją żoną Marthą W. Skelton[1]. Dom z dwupiętrowym portykiem miał osiem pokoi[1].
Dwa lata po śmierci żony w 1782 Jefferson wyjechał na placówkę dyplomatyczną do Francji[1]. Opuszczając Monticello w 1784, polecił dalej rozbudowywać posiadłość, a po powrocie zmienił nieco styl budowli w oparciu o wzorce francuskie. Nowa faza budowy nadająca jej dzisiejszy neoklasycystyczny wygląd przypadała na lata 1796–1809. W latach 1801–1803 ukończono tarasy[3]. W 1808 gotowy był Pawilon Północny (ang. North Pavillon), a Pawilon Południowy został przebudowany[3]. Nowy dom „Monticello” miał 21 pokoi; nad częścią środkową z portykiem z kolumnami dominowała niska kopuła (pierwsza w domu amerykańskim[4]), skrzydła boczne mieściły pomieszczenia dla służby[1].
Wewnątrz domu Jefferson zastosował wiele nowatorskich rozwiązań, często własnego projektu[5], m.in. małe windy towarowe do transportu wina z piwnicy do jadalni[5], szafy wyposażone w mechaniczne transportery ubrań[6], składane drzwi, alkowy skrywające klatki schodowe[1] czy toalety wewnątrz domu[4]. Większość mebli i elementów wystroju wnętrz została sprowadzona z Francji – podczas pobytu w Paryżu Jefferson zgromadził pokaźną liczbę sprzętów domowych oraz sztuki[7].
Po śmierci Jeffersona w 1826 jego córka i wnuk zmuszeni byli sprzedać posiadłość, by pokryć długi ojca[1]. Monticello zostało sprzedane w 1831 za 7000 USD, a trzy lata później przeszło w ręce bogatego oficera marynarki – Uriah Levy'ego, wielkiego zwolennika Jeffersona[1]. Levy wyremontował dom i utrzymywał w najlepszej kondycji do swojej śmierci w 1862[8]. Monticello przeszło potem w ręce jego bratanka Jeffersona Levy'ego, który po przeprowadzeniu prac remontowych otworzył posiadłość dla zwiedzających oraz dokupił 2000 akrów[1]. W 1923 Levy sprzedał Motnicello fundacji Thomas Jefferson Memorial Foundation[1]. Przywróciła ona posiadłości oryginalny wygląd z czasów Jeffersona[1].
W 1987 posiadłość Monticello i Uniwersytet Wirginii w Charlottesville zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[2].
Ogrody Monticello
[edytuj | edytuj kod]
Jefferson, zainteresowany ogrodnictwem, posiadał w swoich zbiorach bibliotecznych dzieło Thomasa Whately'a Observations on Modern Gardening, illustrated by descriptions powstałe w 1770 – jedno z pierwszych na temat angielskiej architektury krajobrazu[9]. Ogrody w Monticello zostały zaprojektowane przez Jeffersona, który w swojej pracy opierał się na wielu pomysłach Whately'a[9].
Jefferson założył park, warzywnik, sad oraz „laboratorium” z roślinami użytkowymi i ozdobnymi, gdzie eksperymentował z roślinami przywiezionymi z Europy i uprawą winorośli[1]. W ogrodzie rosło 330 odmian ponad 70 gatunków roślin z całego świata, m.in. estragon i brokuły sprowadzone z Włoch, figi z Francji czy papryka z Meksyku[10]. Wiele nasion Jefferson otrzymał od swojego przyjaciela francuskiego botanika André Thouina (1746–1824)[11]. Jefferson stworzył tzw. ferme ornée – gospodarstwo ozdobne, gdzie pola uprawne przeplatały się z ogrodami[12].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]
- Od 1938 Monticello znajduje się na rewersie monety pięciocentowej
- W latach 1928–1966 wizerunek posiadłości widniał na rewersie banknotu o nominale 2 dolarów
- Motyw Monticello pojawia się na znaczkach pocztowych
- W 2014 biznesmen Prestley Blake wzniósł replikę Monticello w Somers[13]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o National Park Service: Monticello Virginia. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Monticello and the University of Virginia in Charlottesville. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ a b c d e Monticello.org: Monticello (House) FAQ. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ a b Marc Leepson: Saving Monticello: The Levy Family's Epic Quest to Rescue the House that Jefferson Built. Simon and Schuster, 2002, s. 9. ISBN 978-0-7432-2602-8. [dostęp 2016-01-23].
- ↑ a b Thomas Jefferson Foundation: Design and Decor – Details. [w:] Monticello.org [on-line]. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ Thomas Jefferson Foundation: "I Rise with the Sun". [w:] Monticello.org [on-line]. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ Marc Leepson: Saving Monticello: The Levy Family's Epic Quest to Rescue the House that Jefferson Built. Simon and Schuster, 2002, s. 8. ISBN 978-0-7432-2602-8. [dostęp 2016-01-23].
- ↑ Melvin Urofsky, Uriah Phillips Levy, [w:] Thomas Jefferson Encyclopedia [online], Thomas Jefferson Foundation [dostęp 2022-07-11].
- ↑ a b Edwin Morris Betts, Hazlehurst Bolton Perkins, Peter J. Hatch: Thomas Jefferson's Flower Garden at Monticello. University of Virginia Press, 1986, s. 2. ISBN 978-0-8139-1087-1. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ Thomas Jefferson Foundation: "Attending to My Farm". [w:] Monticello.org [on-line]. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ Edwin Morris Betts, Hazlehurst Bolton Perkins, Peter J. Hatch: Thomas Jefferson's Flower Garden at Monticello. University of Virginia Press, 1986, s. 4. ISBN 978-0-8139-1087-1. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
- ↑ Peter J. Hatch: The Fruits and Fruit Trees of Monticello. University of Virginia Press, 1998, s. I. ISBN 978-0-8139-1746-7. [dostęp 2016-01-23].
- ↑ Miranda Zhang. Friendly Co-Founder's 'Monticello' On Market For $6.5 Million. „Hartford Courant”, 2014-10-14. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- UNESCO: Monticello and the University of Virginia in ... (UNESCO/NHK). [w:] Youtube [on-line]. [dostęp 2016-01-23]. (ang.).
